Go na content

Go na table of contents

Edepenti fu a buku Hosea

Edepenti fu a buku Hosea

A Wortu fu Yehovah de libilibi

Edepenti fu a buku Hosea

PIKINMORO a heri pipel fu a tin-lo kownukondre Israel na a noordsei drai baka gi a tru anbegi. Di Yerobeam II ben e tiri leki kownu, dan Israel ben de wan gudu kondre, ma dati bigin kenki syatu baka di a dede. Now soso bruya nanga dyugudyugu de na ini a kondre. Sma kiri fo fu den siksi kownu di kon baka Yerobeam (2 Kownu 14:29; 15:8-30; 17:1-6). Hosea di bigin dini leki profeiti na ini 804 bifo Krestes, e dini 59 yari langa leki profeiti, te na a ten di a dyugudyugu disi ben de na ini Israel.

A fasi fa a trowlibi fu Hosea e waka, e sori krin fa Yehovah e denki fu a tranga-ede pipel fu Israel. A boskopu fu Hosea e taki fu den fowtu fu Israel èn fu a strafu di a kondre disi nanga a kownukondre Yuda o kisi. Hosea e skrifi ala den tori disi na ini a buku fu en, èn aladi a e gebroiki wortu di e sori taki a e broko en ede nanga a pipel, toku a e taki krin èn na wan krakti fasi. A buku fu Hosea di de wan pisi fu Gado Wortu, abi wan boskopu di de libilibi èn di abi krakti.—Hebrewsma 4:12.

„TEKI WAN WEFI FU HURUDU GI YUSREFI”

(Hosea 1:1–3:5)

Yehovah e taigi Hosea: „Go, teki wan wefi fu hurudu gi yusrefi” (Hosea 1:2). Hosea e gi yesi na Yehovah èn a e kisi wan manpikin nanga Gomer. A de krin taki den tu tra pikin di Gomer e kisi, na fu wan tra man. Den nen fu den, namku Lo-Rukama nanga Lo-Ami wani taki dati Yehovah no sa sori sari-ati gi Israel èn a sa drai baka gi a pipel fu en di no de getrow.

Fa Yehovah e denki trutru fu a trangayesi pipel fu en? A e taigi Hosea: „Go ete wan leisi, lobi wan uma di abi wan freiri kaba èn di e du sutadu, neleki fa Yehovah lobi den manpikin fu Israel aladi den drai go na tra gado.”—Hosea 3:1.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

1:1—Hosea e kari ala fo kownu di ben e tiri na ini Yuda na a ten di a ben e dini leki profeiti, ma a e kari wán kownu nomo fu Israel. Fu san ede? Disi na fu di den kownu fu na famirilin fu David wawan ben de den trutru tiriman fu a pipel fu Gado. Tra fasi leki den kownu fu Yuda, den kownu fu a tin-lo kownukondre fu Israel na a noordsei, no ben de fu a famirilin fu David.

1:2-9—Hosea trutru ben teki wan wefi fu hurudu? Iya, Hosea trutru ben trow nanga wan uma di du sutadu bakaten. Den sani di a profeiti ben taki fu en libi, e sori taki den tori dati no ben de wan dren noso wan fisyun.

1:7—O ten Gado frulusu na oso fu Yuda, fu di a ben abi sari-ati nanga den? A sani disi kon tru na ini 732 bifo Krestes, na a ten fu Kownu Heskia. Na a ten dati, Yehovah meki wan engel kiri 185.000 srudati fu Asiria na ini wán neti, èn na so den Asiriasma no ben kan teki Yerusalem abra moro (2 Kownu 19:34, 35). Na so Yehovah frulusu Yuda, èn a no du dati „nanga yepi fu bo, feti-owru, noso feti, noso nanga yepi fu asi noso man di e rèi asi”, ma nanga yepi fu wan engel.

1:10, 11—Fu di a tin-lo kownukondre fu Israel na a noordsei fadon na ini 740 bifo Krestes, dan fa den manpikin fu Israel „kon na wan leki wán man” makandra nanga den manpikin fu Yuda? Furu sma fu a tin-lo kownukondre ben go na Yuda bifo den sma fu Yuda go na ini katibo na Babilon na ini 607 bifo Krestes (2 Kroniki 11:13-17; 30:6-12, 18-20, 25). Di den Dyu drai go baka na a mamakondre fu den na ini 537 bifo Krestes, dan wan tu fu den bakapikin fu a tin-lo kownukondre ben de na ini a grupu dati.—Esra 2:70.

2:21-23—Yehovah ben taki: „Mi trutru sa sai Yisreèl gi mi leki siri na ini a gron, èn mi sa sori sari-ati gi en.” San den wortu disi wani taki? A nen fu a fosi manpikin fu Gomer ben de Yisreèl (Hosea 1:2-4). A nen dati di wani taki, „Gado sa sai siri”, ben e sori taki Yehovah ben o tyari a getrow fikapisi kon na wán na ini 537 bifo Krestes, èn a ben o sai den leki siri na ini Yuda. Seibitenti yari langa, sma no ben prani noti na ini a gron fu a kondre dati, ma now a gron ben o abi fu gi aleisi, switi wini, nanga oli. A profeiti e gebroiki moi wortu fu sori taki den bun sani disi ben o aksi a gron fu kon fatu baka, èn a gron ben o aksi hemel fu meki alen fadon. Hemel fu en sei ben o aksi Gado fu meki wolku kon, so taki alen ben kan fadon. Yehovah ben o meki ala den sani disi pasa fu di A wani gi a fikapisi di e drai kon baka, ala sani di den abi fanowdu. Na apostel Paulus nanga Petrus e sori taki Hosea 2:23 abi fu du nanga a fikapisi fu Israel na yeye fasi, di Gado ben o tyari kon na wan.—Romesma 9:25, 26; 1 Petrus 2:10.

Sani di wi kan leri:

1:2-9; 3:1, 2Prakseri fa Hosea ben de klariklari fu tan libi nanga a wefi fu en, soso fu di Gado ben wani en fu du dati! Wi sa de klariklari tu fu du iniwan sani di Gado wani wi fu du, awansi a no makriki gi wi?

1:6-9. Neleki fa Yehovah no lobi en te sma e du sutadu, na so a no lobi te sma e anbegi falsi gado.

1:7, 10, 11; 2:14-23. Den sani di Yehovah ben taki fu Israel nanga Yuda, kon tru. A wortu fu Yehovah e kon tru ala ten.

2:16, 19, 21-23; 3:1-4. Yehovah de klariklari fu gi sma pardon te den e sori berow nanga den heri ati (Nehemia 9:17). Neleki Yehovah, wi musu sori switifasi nanga sari-ati gi trawan.

„YEHOVAH ABI WAN KRUTU-AFERSI”

(Hosea 4:1–13:16)

„Yehovah abi wan krutu-afersi nanga den sma di e libi na ini a kondre.” Fu san ede? Fu di „nowan tru tori, nowan bun-ati, èn nowan sabi fu Gado de na ini a kondre” (Hosea 4:1). A pipel fu Israel di drai baka gi Gado, bedrigi sma, den kiri trawan, den du hurudu, èn den anbegi falsi gado. Den no suku yepi na Gado, ma „na Egepte den kari; na Asiria den go”.—Hosea 7:11.

Yehovah e krutu Israel èn a e taki: „Den musu swari Israel” (Hosea 8:8). A kownukondre fu Yuda no de sondro fowtu. Hosea 12:2 e taki: „Yehovah abi wan krutu-afersi nanga Yuda, iya, a aksi Yakob frantwortu gi a fasi fa a tyari ensrefi; èn a sa pai en gi den sani di a du.” Ma a de seiker taki Israel sa kon bun baka nanga Gado fu di Gado e pramisi: „Fu na anu fu Syeol mi sa frulusu den; fu dede mi sa puru den.”—Hosea 13:14.

Piki tapu den aksi fu Bijbel:

6:1-3—Suma ben e taki: „Kon, un pipel, èn grantangi meki wi drai go baka na Yehovah”? A kan taki den Israelsma di no ben de getrow ben e gi makandra deki-ati fu drai go baka na Yehovah. Efu dati de so, dan den ben e du nomo leki den ben abi berow. A bun-ati di den ben e sori, no ben de fu langa, fu di a ben de leki „den wolku na mamanten èn leki a dow di e gowe frukufruku” (Hosea 6:4). Ma kande na Hosea srefi e begi a pipel fu drai kon baka na Yehovah. Awansi fa a no fa, den tranga-ede sma fu a tin-lo kownukondre fu Israel ben musu sori trutru berow, èn den ben musu drai go baka trutru na Yehovah.

7:4—Fa den Israelsma di ben du sutadu ben de leki ’wan onfu di sma ben leti faya gi’? Den wortu disi e sori fa na ati fu den ben lai nanga takru lostu.

Sani di wi kan leri:

4:1, 6Efu wi wani taki Yehovah tan feni wi bun, dan wi musu leri sabi en moro bun èn wi musu du san wi e leri.

4:9-13. Yehovah sa aksi frantwortu fu den wan di e du hurudu èn di e anbegi falsi gado.—Hosea 1:4.

5:1. Den wan di e teki fesi na mindri a pipel fu Gado no musu abi noti fu du nanga falsi leri. Te den e poti prakseri na den falsi leri disi, dan dati kan meki taki sonwan fu den e bigin anbegi falsi gado, èn dati sa tron ’wan trapu nanga wan nèt gi den’.

6:1-4; 7:14, 16. Te wan sma e sori berow nanga en mofo wawan, dan dati na fu soso, èn a sma dati e hoigri. Te wan sma di du ogri, wani taki Gado sori sari-ati gi en, dan a musu sori taki a abi berow nanga en heri ati. A e sori dati te a e drai go baka na „moro hei” sani, namku wan moro hei anbegi. Den sani di a e du musu kruderi nanga den hei markitiki fu Gado.—Hosea 7:16.

6:6. Te wan sma e du sondu, dan dati e sori taki a no lobi Gado trutru. Awansi san a e du gi Gado, toku dati no sa tapu a sondu disi.

8:7, 13; 10:13. Den sani di miti den Israelsma di ben e anbegi falsi gado, e sori taki a gronprakseri di skrifi na Galasiasma 6:7, tru. Drape skrifi: „San wan sma e sai, na dati a sa koti tu.”

8:8; 9:17; 13:16. Den profeititori di ben abi fu du nanga a tin-lo kownukondre, kon tru di Asiria teki Samaria, a mamafoto fu a kownukondre disi abra (2 Kownu 17:3-6). Wi kan abi a dyaranti taki Gado sa du san a taki.—Numeri 23:19.

8:14. Na ini 607 bifo Krestes, Yehovah meki den Babilonsma „seni faya go na ini den foto fu [Yuda]”. Na so Yerusalem nanga a kondre Yuda kisi pori soleki fa Gado ben taki na fesi (2 Kroniki 36:19). Gado wortu e kon tru ala ten.—Yosua 23:14.

9:10. Aladi den Israelsma ben e anbegi a tru Gado, toku den „go na Bâal fu Peor, èn den bigin gi densrefi abra na a tegu sani”. A bun te wi e teki leri fu na takru eksempre fu den, èn te wi e luku bun fu no drai baka gi Yehovah.—1 Korentesma 10:11.

10:1, 2, 12. Wi musu anbegi Gado nanga wan opregti ati. Te ’wi e sai siri gi wisrefi na ini regtfardikifasi, dan a bun ati fu Gado sa meki wi koti bogobogo’.

10:5. Beth-aven (di wani taki „Oso fu Ogridu”), na a takru nen di Bethel (di wani taki „Oso fu Gado”) ben kisi. Di sma ben tyari a popki fu a pikin-mankaw di ben de na Beth-aven go na ini katibo, dan den sma fu Samaria ben e sari fu di den ben lasi a gado fu den. A de wan don sani trutru fu frutrow tapu wan popki di no de na libi èn di no man kibri ensrefi!—Psalm 135:15-18; Yeremia 10:3-5.

11:1-4. Yehovah e handri na wan lobi-ati fasi nanga a pipel fu en ala ten. Noiti a de wan hebi fu saka wisrefi na Gado ondro.

11:8-11; 13:14. Di Yehovah taki dati a pipel fu en ben o teki prati baka na a tru anbegi, dan den wortu fu En ’no drai go baka na en sondro fu den du wan sani’ (Yesaya 55:11). Na ini 537 bifo Krestes, den Dyu komoto na ini katibo na Babilon, èn wan fikapisi drai go baka na Yerusalem (Esra 2:1; 3:1-3). Ala den sani di den profeiti fu Yehovah taki, sa kon tru seiker.

12:6. Wi musu abi a fasti bosroiti fu sori bun-ati, fu du reti, èn fu howpu tapu Yehovah doronomo.

13:6. Den ’bere fu den Israelsma kon furu èn den bigin kisi heimemre na ini den ati. Dati meki den frigiti Yehovah’. Wi musu luku bun taki wi no e kisi heimemre.

„DEN PASI FU YEHOVAH RETI”

(Hosea 14:1-9)

Hosea e begi a pipel: „Drai kon baka na Yehovah, yu Gado, o Israel, bika yu naki futu na ini yu fowtu.” A e gi a pipel deki-ati fu taigi Yehovah: „Meki a de so taki yu e gi wi pardon fu den fowtu fu wi; èn teki san bun, èn wi fu wi sei sa tyari den yongu mankaw fu wi mofo leki ofrandi.”—Hosea 14:1, 2.

Te wan sma di du ogri abi berow, dan a musu kon na Yehovah, a musu gi yesi na en, èn a musu du sani fu prèise en. Fu san ede? Fu di „den pasi fu Yehovah reti, èn na den regtfardikiwan sa waka na den tapu” (Hosea 14:9). Wi breiti trutru taki furu sma de ete di sa „beifi trutru te den e kon fu suku Yehovah èn a bunfasi fu en na ini den lasti dei”!—Hosea 3:5.

[Prenki na tapu bladzijde 15]

Na osofamiri libi fu Hosea e prenki a fasi fa Yehovah handri nanga Israel

[Prenki na tapu bladzijde 17]

Di Samaria kisi pori na ini 740 bifo Krestes, dan a tin-lo kownukondre Israel kon na wan kaba