Edepenti fu den buku Hagai nanga Sakaria
A Wortu fu Yehovah de libilibi
Edepenti fu den buku Hagai nanga Sakaria
A YARI na 520 bifo Krestes. Tinasiksi yari pasa sensi den Dyu di komoto na ini katibo na Babilon seti a fondamenti fu a tempel fu Yehovah na ini Yerusalem. Ma a tempel no kaba bow, èn a wroko tapu. Yehovah e seni a profeiti Hagai fu tyari den boskopu fu En gi a pipel, èn tu mun baka dati a e seni a profeiti Sakaria.
Hagai nanga Sakaria abi a srefi wroko: Den musu gi a pipel deki-ati fu bow a tempel go doro. Den profeiti disi abi bun bakapisi, èn feifi yari baka dati a tempel kaba bow. Den boskopu fu Hagai nanga Sakaria skrifi na ini den Bijbel buku di e tyari a nen fu den. Hagai klari a buku fu en na ini 520 bifo Krestes, èn Sakaria klari a di fu en na ini 518 bifo Krestes. Neleki den profeiti dati, wi kisi wan wroko tu fu Gado, èn wi musu klari a wroko disi bifo a kaba fu a sistema disi kon. Wi musu preiki a bun nyunsu fu a Kownukondre èn wi musu meki disipel. Meki wi go luku san wi kan leri fu den buku Hagai nanga Sakaria.
„POTI UN ATI NA TAPU DEN PASI FU UNU”
Na ini 112 dei, Hagai e tyari fo boskopu di e naki na ati fu a pipel. A fosiwan na: „’ Poti un ati na tapu den pasi fu unu. Opo go na a bergi, èn unu musu tyari temre-udu kon. Èn bow na oso, so taki mi kan prisiri nanga en èn so taki mi kan kisi glori’, na so Yehovah taki” (Hagai 1:7, 8). A pipel e gi yesi. A di fu tu boskopu abi fu du nanga a pramisi disi: „Mi [Yehovah] sa furu na oso disi nanga glori.”—Hagai 2:7.
A di fu dri boskopu e sori taki, ’a pipel nanga ala a wroko fu den anu’ no krin na ini Yehovah ai, fu di den tapu fu bow a tempel. Ma na a fosi dei kaba te den o bigin baka fu bow a tempel, dan Yehovah o ’gi den blesi’. A di fu fo boskopu e sori taki Yehovah sa „pori a krakti fu den kownukondre fu den nâsi” èn taki a sa meki Granman Serubabel kon de leki „wan linga”.—Hagai 2:14, 19, 22, 23.
Piki tapu den aksi fu Bijbel:
1:6—A tekst disi e taki: „Sma e dringi ma den no e dringi teleki den kon drungu.” San den wortu disi wani taki? Den wortu disi e sori taki nofo win no ben o de. Fu di Yehovah no ben e blesi a pipel, meki a win no ben sari srefisrefi fu meki sma kon drungu.
2:6, 7, 21, 22—Fa a du kon taki den sani disi e seki, èn san na a bakapisi? Yehovah e ’seki ala den pipel’ nanga yepi fu a Kownukondre boskopu di e preiki na heri grontapu. A preikiwroko e meki tu taki „den warti sani fu ala den pipel” e kon na ini na oso fu Yehovah, èn na so na oso e kon furu nanga glori. Te fu kaba, „Yehovah fu den legre” sa seki „hemel nanga grontapu nanga a se nanga a drei gron”, so taki a heri ogri sistema disi sa kisi pori.—Hebrewsma 12:26, 27.
2:9—Fa „a glori fu a lasti oso disi sa kon moro bigi leki di fu a fosiwan”? Wi kan kari dri fasi fa a sani disi ben o kon tru: Den yari di a tempel ben o tan, a sma di ben o gi leri drape, èn den ipi-ipi sma di ben o anbegi Yehovah drape. A tumusi moi tempel fu Salomo ben tan 420 yari langa, namku fu 1027 te go miti 607 bifo Krestes. Ma a „lasti oso” ben tan moro leki 580 yari, namku fu 515 bifo Krestes di den kaba bow en, te go miti a yari 70 di a kisi pori. Boiti dati, a Mesias, Yesus Krestes, ben gi leri na ini a „lasti oso”, èn moro sma kon anbegi Gado na ini na oso dati, leki na ini „a fosiwan”.—Tori fu den Apostel 2:1-11.
Sani di wi kan leri:
1:2-4. Awinsi sma e gens a wroko fu wi, toku a sani dati no musu meki taki wi e bigin si en leki wan moro prenspari sani fu suku wi eigi bun, na presi taki wi e ’suku a kownukondre fosi’.—Mateyus 6:33.
1:5, 7. A bun te wi e ’poti wi ati na tapu wi pasi’ èn te wi e aksi wisrefi efu a fasi fa wi e libi e tyari wi kon moro krosibei na Gado.
1:6, 9-11; 2:14-17. Den Dyu na ini a ten fu Hagai ben e wroko tranga gi den eigi bun, ma den no ben e kisi wini fu a wroko fu den. Den ben tapu fu bow a tempel, èn dati meki Gado no blesi den. Wi musu poti na anbegi fu wi na a fosi presi na ini wi libi, èn wi musu dini Gado nanga wi heri ati, aladi wi e hori na prakseri taki awinsi wi gudu noso pôti, fu taki en leti, na ’a blesi fu Yehovah e meki sma kon gudu’.—Odo 10:22.
2:15, 18. Yehovah e gi den Dyu deki-ati fu no poti prakseri na den fowtu di den ben meki fosi, ma bigin nanga a dei dati, den ben musu poti prakseri na a bow-wroko di ben de fu du na a tempel. Wi musu pruberi tu fu poti prakseri na den sani di de na wi fesi, aladi wi e anbegi Gado.
„A NO NANGA YEPI FU KRAKTI, MA NANGA YEPI FU MI YEYE”
A fosi sani di a profeiti Sakaria e du, na taki a e gi den Dyu wan kari fu ’drai kon baka na Yehovah’ (Sakaria 1:3). Den aiti fisyun di a e kisi baka dati, e gi a pipel a dyaranti taki Gado sa horibaka gi a bow-wroko (Luku a faki „Den aiti fisyun fu Sakaria di e prenki wan sani.”). A bow-wroko sa kon na wan kaba, ma „a no nanga yepi fu wan srudati legre, èn a no nanga yepi fu krakti, ma nanga yepi fu [Yehovah en] yeye” (Sakaria 4:6). A man di nen Sproiti „trutru sa bow a tempel fu Yehovah” èn „a musu tron wan priester na tapu en kownusturu”.—Sakaria 6:12, 13.
Bethel e seni wan grupu sma fu go aksi den priester efu a pipel ben musu faste fu memre a pori di Yerusalem ben kisi. Yehovah e taigi Sakaria taki a sari di sma ben e sari den fo pisi ten di den ben e faste fu memre a pori di Yerusalem ben kisi, sa kon tron ’wan bigi prisiri, den sa breiti èn den sa abi prisiri fesa’ (Sakaria 7:2, 3; 8:19). Den tu boskopu di Sakaria e meki bekènti baka dati, abi fu du nanga krutu boskopu gi tra pipel èn gi falsi profeiti, den abi fu du tu nanga profeititori di e taki fu a Mesias, èn nanga boskopu di e taki dati a pipel fu Gado sa drai go baka na En.—Sakaria 9:1; 12:1.
Piki tapu den aksi fu Bijbel:
2:1—Fu san ede wan man ben e marki Yerusalem nanga wan titei? Soleki fa a sori, dan a ben e du dati fu di den ben o bow wan skotu lontu a foto fu kibri a foto gi feanti. Na engel e taigi a man taki Yerusalem ben o kon moro bigi èn taki Yehovah ben o kibri a foto gi ogri.—Sakaria 2:3-5.
6:11-13—A de so taki Granpriester Yosua ben tron kownu-priester di den poti wan kownu-ati na tapu en ede? Nôno. Yosua no ben de wan bakapikin fu Kownu David. Ma di den poti a kownu-ati na tapu en ede, dan a ben e prenki a Mesias (Hebrewsma 6:20). A profeititori di abi fu du nanga „Sproiti” kon tru di Yesus Krestes tron Kownu-Priester na hemel (Yeremia 23:5). Neleki fa Yosua ben e dini leki granpriester gi a bun fu den Dyu di ben komoto na ini katibo, na so Yesus Krestes e dini tu leki Gran Priester fu a tru anbegi na ini na agersi tempel fu Yehovah.
8:1-23—O ten den tin profeiti boskopu di kari na ini den tekst disi, kon tru? Na a kaba fu sonwan fu den profeiti boskopu, a profeiti e taki „na so Yehovah fu den legre taki”, èn nanga den wortu disi Gado e pramisi en pipel taki vrede sa kon. Wan tu fu den profeiti boskopu disi kon tru na ini a di fu siksi yarihondro bifo Krestes, ma den profeiti boskopu disi kon tru sensi 1919, noso den e kon tru nownowde. *
8:3—Fu san ede Bijbel e kari Yerusalem „a foto fu opregtifasi”? Fosi Yerusalem ben kisi pori na ini 607 bifo Krestes, a foto ben de „a foto di e kwinsi sma”, èn a ben de a tanpresi fu kruka profeiti nanga priester, èn fu sma di no ben de getrow (Sefanya 3:1; Yeremia 6:13; 7:29-34). Ma now di a tempel ben kaba bow èn den sma ben e anbegi Yehovah na wan getrow fasi baka, dan den sma drape ben musu taki fu den tru tori fu a tru anbegi, èn sma ben musu kari Yerusalem „a foto fu opregtifasi”.
11:7-14—Sakaria ben koti wan tiki di nen „Switifasi” na pisipisi, èn sosrefi wan trawan di nen „Wánfasi”. San dati wani taki? Bijbel e prenki Sakaria leki wan sma di musu go „wei den skapu di ben musu dede”, iya, den sma disi ben de leki skapu di ben e kisi kwinsi fu den fesiman fu den. Leki skapuman, Sakaria ben e prenki Yesus Krestes, di Gado ben seni go na a pipel di a ben meki wan frubontu nanga den, ma a pipel no ben poti bribi na ini en. A koti di Sakaria koti a tiki di ben nen „Switifasi” na pisipisi, e prenki a kaba di Gado ben o tyari kon na a Wetfrubontu di a ben meki nanga den Dyu. Disi e sori tu taki a no ben o sori switifasi moro gi den. A koti di a koti a tiki di ben nen „Wánfasi” na pisipisi, e prenki taki Gado ben o tyari pratifasi kon na mindri Yuda nanga Israel di ben e anbegi a srefi Gado.
12:11—San na „a krei di ben de na Hadadrimon, na a lagipresi fu Megido”? Kownu Yosua fu Yuda lasi en libi di den ben e feti nanga a legre fu Farao Neko fu Egepte na ini „a lagipresi fu Megido”, èn na ini den yari baka dati, a pipel ben e singi „kragisingi” fu memre a dede fu en (2 Kroniki 35:25). Fu dati ede, a kan taki „a krei di ben de na Hadadrimon” abi fu du nanga a sari di sma ben e sari fu di Yosua dede.
Sani di wi kan leri:
1:2-6; 7:11-14. Yehovah e prisiri te sma e teki trangaleri fu di den abi berow, èn a breiti tu te den sma disi e bigin dini en baka nanga den heri-ati. Yehovah e feni den sma disi bun baka. Ma a no e arki te den wan di e ’tan weigri fu poti prakseri, di e tan tranga den skowru, èn di e tranga den yesi fu no yere’ a boskopu fu en, e suku yepi na en.
4:6, 7. Nowan sani ben kan tapu a yeye fu Yehovah fu sorgu taki a tempel kaba bow. Awinsi sortu problema e miti wi na ini a diniwroko di wi e du gi Gado, toku wi kan pasa ala den problema dati te wi e frutrow tapu Yehovah.—Mateyus 17:20.
4:10. Fu di Yehovah e tiri a wroko, meki Serubabel nanga den pipel fu en e kaba bow a tempel soleki fa Gado ben wani. A no muilek tumusi gi sondu libisma fu libi soleki fa Yehovah wani.
7:8-10; 8:16, 17. Efu wi wani taki Yehovah feni wi bun, dan wi musu du san reti, wi musu sori switifasi gi trawan, wi musu abi sari-ati nanga trawan, èn wi no musu fruteri trawan lei.
8:9-13. Yehovah o blesi wi te wi ’abi deki-ati fu du a wroko’ di a gi wi fu du. Den blesi di wi sa kisi, na taki wi sa abi vrede, sani sa waka bun nanga wi, èn wi sa kisi wan moro bun matifasi nanga Yehovah.
12:6. Den wan di e teki fesi na mindri a pipel fu Yehovah musu de „leki wan frambo”, iya, den musu de sma di de fayafaya.
13:3. Wi musu de loyaal na a tru Gado nanga na organisâsi fu en, moro leki na iniwan libisma, awinsi a sma dati na wan famiri noso wan bun mati fu wi.
13:8, 9. Furu Dyu tapu fu anbegi Yehovah èn A no ben feni den bun moro. Fu taki en leti, moro leki afu fu a pipel ben drai baka gi Yehovah. Wán di fu dri pisi nomo fu a pipel ben kon krin, neleki fa sma e krin sani nanga faya. Na ini a ten disi, Krestenhèit, na a moro bigi pisi fu den sma di e taki dati den na Kresten, èn Yehovah no feni den bun. Wan pikin grupu nomo, namku den salfu Kresten ’kari a nen fu Yehovah’ èn den gi pasi taki Yehovah krin den. Den salfuwan disi nanga den tra bribiman no e kari densrefi Kotoigi fu Yehovah nomo, ma den e libi tu na wan fasi di Yehovah feni bun.
Wi musu wroko fayafaya
Sortu krakti den boskopu fu Hagai nanga Sakaria abi na wi tapu? Te wi e prakseri fa a boskopu fu den profeiti disi gi den Dyu deki-ati fu bow a tempel go doro, dan dati e gi wi deki-ati tu fu preiki a boskopu fu a Kownukondre fayafaya èn fu meki disipel, a no so?
Sakaria ben taki dati a Mesias ben o ’rèi kon na tapu wan buriki’, taki sma ben o tori en gi „dritenti pisi solfru”, taki sma ben o naki en, èn taki „den skapu fu na ipi [ben o] panya go na ala sei” (Sakaria 9:9; 11:12; 13:7). Te wi e denki dipi fu a kontru fu den profeitori fu Sakaria di abi fu du nanga a Mesias, dan dati sa tranga a bribi fu wi trutru! (Mateyus 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10) Wi sa kisi wan moro tranga bribi na ini a Wortu fu Yehovah èn na ini den sani di a seti so taki wi kan kisi frulusu.—Hebrewsma 4:12.
[Futuwortu]
^ paragraaf 1 Luku A Waktitoren fu 1 yanuari 1996, bladzijde 9-22.
[Faki na tapu bladzijde 11]
DEN AITI FISYUN FU SAKARIA E PRENKI WAN SANI
1:8-17: A fisyun disi e gi a pipel a dyaranti taki a tempel ben o kaba bow èn taki Yehovah ben o blesi Yerusalem èn den tra foto fu Yuda.
1:18-21: A fisyun disi e pramisi a pipel taki wan kaba ben o kon na den ’fo tutu di ben panya a pipel fu Yuda go na ala sei’, dati wani taki na ala tirimakti di e gens na anbegi fu Yehovah.
2:1-13: A fisyun disi e sori taki Yerusalem ben o kon moro bigi èn taki Yehovah ben o kon de leki „wan skotu fu faya na en lontu”, iya, a ben o kibri en.
3:1-10: A fisyun disi e sori taki na Satan ben e meki sma gens a bow di sma ben e bow a tempel, taki Granpriester Yosua ben o kisi frulusu èn taki Gado ben o gi en pardon fu den sondu fu en.
4:1-14: A fisyun disi e gi a pipel a dyaranti taki Gado ben o puru problema na pasi di ben de leki bergi, èn taki Granman Serubabel ben o kaba bow a tempel.
5:1-4: A fisyun disi e sori taki wan fluku de na tapu den ogriwan di no kisi strafu ete.
5:5-11: A fisyun disi e sori taki wan kaba o kon na ogridu.
6:1-8: A fisyun disi e pramisi taki engel ben o teki fesi na ini a wroko èn taki den ben o kibri a pipel fu Gado.
[Prenki na tapu bladzijde 8]
Sortu krakti a boskopu fu Hagai nanga Sakaria ben musu abi tapu a pipel?
[Prenki na tapu bladzijde 10]
Fa den wan di e teki fesi de „leki wan frambo”?