Edepenti fu a buku Yohanes
A Wortu fu Yehovah de libilibi
Edepenti fu a buku Yohanes
YOHANES, „a disipel di Yesus ben lobi”, na a lasti sma di Gado gebroiki fu skrifi sani di abi fu du nanga Krestes en libi èn nanga en diniwroko (Yoh. 21:20). Na Evangelietori fu Yohanes skrifi na a pisi ten fu 98 G.T., èn pikinmoro ala tori di skrifi na ini a buku disi na tori di no skrifi na den dri tra Evangelietori.
Na apostel Yohanes skrifi na Evangelietori disi nanga wan spesrutu marki na prakseri. Disi na san Yohanes e taki fu den sani di a skrifi: „Den sani disi skrifi, so taki unu kan bribi taki Yesus na a Krestes, a Manpikin fu Gado, èn taki unu kan kisi libi nanga yepi fu en nen, fu di unu e bribi” (Yoh. 20:31). Iya, a boskopu fu a buku disi prenspari trutru gi wi.—Hebr. 4:12.
„LUKU! A PIKIN SKAPU FU GADO”
Di Yohanes a Dopuman si Yesus, dan nanga ala overtoigi a taki: „Luku! A Pikin Skapu fu Gado di e puru a sondu fu grontapu!” (Yoh. 1:29) Te Yesus e teki waka go na Samaria, Galilea, Yudea, nanga a kontren na a owstusei fu Yordanliba, dan a e preiki, a e gi sma leri, èn a e du furu wondru. Fu dati ede, ’furu sma e kon na en èn den e poti bribi na ini en’.—Yoh. 10:41, 42.
Wán fu den moro moi wondru di Yesus du, na di a gi Lasarus wan opobaka. Furu sma e poti bribi na ini Yesus te den e si fa wan man di ben dede fo dei, kon na libi baka. Ma den edeman fu den priester nanga den Fariseiman e suku fasi fu kiri Yesus. Fu dati ede, Yesus e gowe èn a e go na ini „a birti fu a sabana, na ini wan foto di den kari Efraim”.—Yoh. 11:53, 54.
Piki tapu den aksi fu Bijbel:
1:35, 40—Sortu tra disipel boiti Andreas, ben tanapu nanga Yohanes a Dopuman? A sma di e fruteri a tori na ini a Bijbel buku disi, ala ten e kari Yohanes a Dopuman, „Yohanes”, ma te a e taki fu ensrefi dan noiti a e kari en eigi nen na ini na Evangelietori fu en. Fu dati ede, soleki fa a sori, a disipel di no kari na en nen na ini a Bijbel buku disi, na a Evangelie skrifiman Yohanes.
2:20—Sortu tempel „bow na ini fotenti na siksi yari”? Den Dyu ben e taki dyaso fu a tempel fu Serubabel, di Kownu Herodes fu Yudea ben bow baka. Soleki fa a historia skrifiman Josephus e taki, dan a wroko dati bigin na a di fu 18 yari fu a tiri fu Herodes, noso na a pisi ten na mindri a yari 18 noso 17 b.G.T. A santa presi nanga tra prenspari pisi fu a tempel ben bow na ini aiti yari. Ma den tra pisi fu a tempel ben bow go doro teleki a pisi ten baka a Paskafesa fu 30 G.T., èn na a ten dati den Dyu ben taki dati a teki 46 yari fu bow a tempel.
5:14—A de so taki wi e kon siki fu di wi du sondu? Nôno, a no abi fu de so. A man di Yesus ben dresi, ben siki 38 yari langa leki bakapisi fu a sondu di a kisi (Yoh. 5:1-9). Nanga den wortu dati, Yesus ben wani taki dati now di a sori sari-ati gi a man, a man ben musu du sani di ben o meki a kisi frulusu, èn a no ben musu du sondu fu espresi moro. Te a no ben o du den sani dati, dan wan sani di ogri moro leki siki ben o miti en. A kan taki a man disi ben o du wan sondu di ben o meki taki a no kisi pardon, èn leki bakapisi fu dati a man ben o dede sondro fu kisi wan opobaka.—Mat. 12:31, 32; Luk. 12:10; Hebr. 10:26, 27.
5:24, 25—Suma na den sma di „o komoto na dede fu kon na libi”? Yesus e taki fu den sma di no ben sabi Gado fosi, ma di den yere den wortu fu Yesus, den poti bribi na ini en èn den tapu nanga a sondu libi fu den. Den e „komoto na dede fu kon na libi”, fu di den no o kisi dedestrafu moro, ma den abi a howpu fu libi fu têgo fu di den poti bribi na ini Gado.—1 Petr. 4:3-6.
5:26; 6:53—San a wani taki gi wan sma fu abi ’libi na ini ensrefi’? Gi Yesus Krestes, disi wani taki dati Gado meki a du tu spesrutu sani, namku taki a man meki libisma abi wan bun matifasi nanga Yehovah, èn taki a abi a makti fu gi sma libi fu di a o man gi den dedewan wan opobaka. Gi den bakaman fu Yesus, fu ’abi libi na ini densrefi’ wani taki dati den o abi têgo libi. Den salfu Kresten o abi a libi disi te den kisi wan opobaka fu libi na ini hemel. Den getrowsma di abi a howpu fu libi na grontapu sa abi têgo libi, baka te den pasa a lasti tesi di o kon leti baka a Dusun Yari Tiri fu Krestes.—1 Kor. 15:52, 53; Openb. 20:5, 7-10.
6:64—Di Yesus teki Yudas Iskariot leki en apostel, a ben sabi kaba taki a ben o tori en? Soleki fa a sori, a no ben sabi dati. Ma na wan okasi na ini a yari 32, Yesus ben taigi den apostel fu en: „Wan fu unu na wan ogri-ati leiman.” A kan taki na a momenti dati, Yesus si taki Yudas Iskariot „bigin” tyari ensrefi na wan fowtu fasi.—Yoh. 6:66-71.
Sani di wi kan leri:
2:4. Yesus ben sori Maria taki en, leki a dopu salfu Manpikin fu Gado, musu du san en hemel Tata e taki. Aladi na a ten dati, Yesus ben bigin nanga en diniwroko no so langa ete, toku a ben hori a yuru noso a ten na prakseri di a ben musu du en wroko. Boiti dati, a ben hori na prakseri tu taki a ben musu gi en libi leki wan srakti-ofrandi. Srefi wan krosibei famiriman fu en, soleki Maria, no ben man tapu en fu du a wroko di a ben kisi fu Gado. Neleki Yesus, wi no musu meki nowan sma tapu wi fu dini Yehovah Gado.
3:1-9. Na eksempre fu Nikodeimus, wan tiriman fu den Dyu, e leri wi tu sani. A fosi sani di wi e leri, na taki Nikodeimus sori sakafasi, a ben abi a koni fu man si sani krin, èn a ben sabi taki a abi Gado fanowdu. Fu di a ben abi den fasi disi meki a ben erken Yesus, a manpikin fu wan mofina temreman, leki wan leriman di Gado seni. Na ini a ten disi, tru Kresten musu abi sakafasi. A di fu tu sani di wi e leri, na taki Nikodeimus no ben wani tron wan disipel di Yesus ben de na grontapu. Kande dati ben de so, fu di a ben abi frede gi libisma, fu di a no ben wani lasi a posisi fu en na ini a Sanhedrin, noso fu di a ben lobi den gudu fu en. A sani disi e leri wi wan prenspari sani, namku: Wi no musu meki den sortu denki disi tapu wi fu ’teki wi pina-postu èn tan waka na baka Yesus’.—Luk. 9:23.
4:23, 24. Efu wi wani taki Gado feni a fasi fa wi e anbegi en bun, dan na anbegi fu wi musu kruderi nanga den tru tori fu Bijbel, èn a santa yeye musu tiri wi na ini na anbegi fu wi.
6:27. Te wi e wroko „gi nyanyan di e tan langa èn di e gi sma têgo libi”, dan a wani taki dati wi e du muiti fu kon leri sabi Gado. Wi sa de koloku te wi e du disi.—Mat. 5:3.
6:44. Yehovah srefi e sorgu gi ibriwan fu wi. A e meki wi kon krosibei fu en Manpikin, fu di a e doro na ati fu ibriwan fu wi nanga yepi fu a preikiwroko. Boiti dati, nanga yepi fu a santa yeye fu En, a e yepi wi fu kon frustan den tru tori fu Bijbel èn fu fiti den sani dati na ini wi libi.
11:33-36. Te wi e sori fa wi e firi, dan dati no wani taki dati wi swaki.
’TAN WAKA NA EN BAKA’
A Paskafesa fu a yari 33 G.T. e kon krosibei, èn Yesus e drai go baka na Betania. Tapu 9 Nisan, a e rèi kon na ini Yerusalem na tapu wan yongu buriki. Tapu 10 Nisan, Yesus e kon baka na a tempel. Yesus e begi taki a nen fu en Tata musu kon santa, èn leki piki tapu a begi dati, wan sten komoto na hemel di taki: „Mi gi mi nen glori èn mi o gi en glori baka.”—Yoh. 12:28.
Te Yesus nanga en bakaman e nyan a Paska nyanyan ete, a e gi den bakaman fu en prenspari rai fu di a o gowe libi den, èn a e begi gi den. Baka di sma grabu Yesus, den tyari en go na fesi krutu, den spikri en na wan postu, èn te fu kaba Yesus kisi wan opobaka.
Piki tapu den aksi fu Bijbel:
14:2—Fa Yesus ben o „sreka wan presi” na ini hemel gi den getrow bakaman fu en? Disi wani taki dati Yesus ben o meki a nyun frubontu abi krakti, fu di a ben o kon na fesi Gado èn a ben o pristeri En a waarde fu en brudu. Disi wani taki tu dati Krestes ben o kisi kownu makti, èn baka dati den salfu bakaman fu en ben o bigin kisi wan opobaka fu go na hemel.—1 Tes. 4:14-17; Hebr. 9:12, 24-28; 1 Petr. 1:19; Openb. 11:15.
19:11—Di Yesus ben e taki nanga Pilatus fu a man di gi En abra, dan a ben taki fu Yudas Iskariot? Yesus no ben taki fu Yudas wawan noso fu wan tra sma, ma na presi fu dati a ben taki fu ala den sma di du a sondu fu span anu makandra fu kiri en. Den sma dati ben de Yudas, „den edeman fu den priester nanga ala den krutuman fu a Sanhedrin”, èn sosrefi „den sma” di den ben kisi so fara fu aksi Pilatus fu lusu Barabas.—Mat. 26:59-65; 27:1, 2, 20-22.
20:17—Fu san ede Yesus taigi Maria Magdalena fu no hori en moro? Soleki fa a sori, Maria ben hori Yesus fu di a ben denki taki Yesus ben o opo go na hemel èn taki a no ben o si en noiti moro. Fu di Yesus ben wani gi Maria a dyaranti taki a no ben o gowe libi en ete, meki a taigi en fu no hori en moro, ma na presi fu dati a taigi Maria fu go fruteri den disipel fu en taki a kisi wan opobaka.
Sani di wi kan leri:
12:36. Fu man tron „manpikin fu a leti” noso sma di e skèin leti, wi musu kisi soifri sabi fu Gado Wortu, Bijbel. Te wi abi dati kaba, wi musu gebroiki a sabi dati fu yepi tra sma fu komoto na ini a dungru, so taki den kan kon na ini a leti fu Gado.
14:6. Nanga yepi fu Yesus Krestes wawan, wi kan kisi a bun-ati fu Gado. Soso te wi e poti bribi na ini Yesus èn te wi e waka baka na eksempre fu en, wi o man kon krosibei na Yehovah.—1 Petr. 2:21.
14:15, 21, 23, 24; 15:10. Te wi e du a wani fu Gado, dan dati o yepi wi fu sorgu taki Gado nanga en Manpikin tan lobi wi.—1 Yoh. 5:3.
14:26; 16:13. A santa yeye fu Yehovah de leki wan leriman èn a e yepi wi fu memre den sani baka di wi ben leri kaba. Boiti dati, a e tyari den tru tori fu Bijbel kon na krin tu. Sobun, a santa yeye kan yepi wi fu kisi moro sabi, fu kisi moro koni, fu abi a koni fu man si sani krin, fu si sani na wan yoisti fasi, èn fu kon kisi moro frustan. Fu dati ede, wi musu tan begi, èn wi musu aksi Gado spesrutu fu gi wi a santa yeye disi.—Luk. 11:5-13.
21:15, 19. Yesus aksi Petrus efu a lobi en moro leki „den wan disi”, dati wani taki den fisi di ben de na fesi en. Na so fasi, Yesus sori Petrus o prenspari a de fu teki a bosroiti fu tan waka baka en awansi san o pasa, na presi fu suku fu du a fisiwroko moro bun. Baka te wi luku den Evangelietori disi, dan meki a de so taki wi kisi deki-ati fu abi a fasti bosroiti fu lobi Yesus moro leki iniwan tra sani di kan puru wi prakseri na a bosroiti fu wi. Iya, meki wi tan waka na baka en èn meki wi du dati nanga wi heri ati.
[Prenki na tapu bladzijde 31]
San wi kan leri fu na eksempre fu Nikodeimus?