Go na content

Go na table of contents

Neigitenti yari pasa, mi bigin ’memre mi Gran Mekiman’

Neigitenti yari pasa, mi bigin ’memre mi Gran Mekiman’

Neigitenti yari pasa, mi bigin ’memre mi Gran Mekiman’

Soleki fa Edwin Ridgwell fruteri

TAPU 11 november 1918, den pikin fu mi skoro ben kon makandra fu memre a kaba fu a Bigi Feti, di bakaten kon nen a Fosi Grontapufeti. Mi no ben fruwakti a sani dati. Mi ben abi feifi yari nomo, èn mi no ben e frustan so bun san a dei dati ben wani taki. Ma den sani di mi papa nanga mama ben leri mi fu Gado, meki taki mi no ben wani teki prati na a seremonia. Mi begi Gado fu yepi mi, ma fu di mi ben e frede, meki mi bigin krei. Ma toku mi no teki prati na a seremonia. Na so mi bigin ’memre mi Gran Mekiman’.​—Preik. 12:1.

Wan tu mun bifo a sani disi ben pasa na skoro, wi osofamiri ben froisi go tan krosibei fu Glasgow na ini Skotland. Na a ten dati, mi papa go arki a publikitaki di nen „Milyunmilyun sma di e libi now, noiti sa dede”. A publikitaki disi kenki en libi. Mi papa nanga mi mama bigin studeri Bijbel, èn den ben gwenti fu taki nanga makandra fu Gado Kownukondre èn fu den blesi di libisma o kisi. Mi e taki Gado tangi dati sensi a ten dati, mi papa nanga mama leri mi fu lobi Gado èn fu frutrow na en tapu.​—Odo 22:6.

Mi e bigin dini leki furuten preikiman

Di mi ben abi 15 yari, dan mi kisi okasi fu go na wan heiskoro, ma fu taki en leti, mi ben wani go na ini a furuten preikiwroko. Mi papa ben feni taki mi ben yongu tumusi. Sobun, mi go wroko na ini wan kantoro fu wan pisi ten. Ma mi ben abi so wan tranga winsi fu go du furuten diniwroko gi Yehovah, taki wan dei, mi skrifi wan brifi seni go gi J. F. Rutherford. Na a ten dati, a brada disi ben e teki fesi na ini a preikiwroko di e du na heri grontapu. Mi aksi en san a ben feni fu a bosroiti di mi ben wani teki. Brada Rutherford skrifi baka: „Efu yu owru nofo fu wroko, dan yu owru nofo fu du diniwroko gi Masra. . . . Mi e bribi taki Masra sa blesi yu efu yu e du muiti fu dini en nanga yu heri ati.” A brifi dati di ben skrifi tapu 10 maart 1928, naki na ati fu wi osofamiri trutru. A no teki langa baka dati di mi, mi papa, mi mama, nanga mi bigi sisa, bigin dini leki furuten preikiman.

Na ini 1931, di wi ben de na wan kongres na ini Londen, Brada Ruthterford gi sma a kari fu go preiki a bun nyunsu na ini tra kondre. Mi ben de klariklari fu go, èn na so a pasa taki mi nanga Andrew Jack ben musu go dini na Kaoenas, di ben de a mamafoto fu Litouwen na a ten dati. Mi ben abi 18 yari di mi go dini drape.

Wi e preiki a Kownukondre boskopu na ini tra kondre

Na a ten dati, Litouwen ben de wan pôti kondre pe furu sma ben e du gronwroko. A ben de wan tyalensi fu preiki na den boitipresi drape. A ben muilek fu feni tanpresi, èn noiti wi o man frigiti sonwan fu den presi pe wi ben e tan. Fu eksempre, wan neti mi nanga Andrew wiki fu di wi no ben e firi bun. Baka di wi leti wan kokolampu, dan wi si taki a bedi ben lai nanga hondrohondro loso. Den loso beti wi fu wi ede te na wi futu! Ibri mamanten mi ben e go na ini a kowru watra fu wan liba di ben de krosibei, èn mi ben e go tanapu te pe a watra ben e doro mi neki. Mi ben e du dati soso fu kowru a skin-ati di mi ben abi. Èn mi ben musu du dati wan heri wiki langa. Ma toku wi ben abi a fasti bosroiti fu tan go doro nanga a diniwroko. Syatu baka dati, wi no ben abi problema moro nanga tanpresi, fu di wi miti wan yongu trowpaar di ben wani leri sabi den tru tori fu Bijbel. Den meki wi kon tan na ini na oso fu den di ben pikin, ma di ben krin. Wi ben breiti taki wi ben kan sribi na tapu a gron, èn dati ben de wan bigi frulekti!

Na a ten dati, den moro prenspari kerki na ini Litouwen ben de a Lomsu Kerki èn na Orthodox Kerki fu Rosiakondre. Soso gudusma ben kan bai wan Bijbel. A moro prenspari sani di wi ben wani du, na fu preiki gi so furu sma leki wi man, èn fu prati so furu publikâsi leki wi man gi den sma di ben wani arki. Ma wi ben o suku wan tanpresi fosi na ini wan foto. Baka dati, wi luku sortu sma na ini a den boitipresi drape ben wani arki a boskopu. Wi du dati na so wan fasi taki wi no ben e kisi problema. Te fu kaba, wi preiki esi-esi teleki wi ben klari a heri kontren fu a foto. Te wi ben e wroko na a fasi dati, dan nofo tron wi ben e klari a wroko fosi den priester fu a kontren drape ben kan tyari problema kon gi wi.

Wi e tyari dyugudyugu kon èn sma e kon sabi wi

Na ini 1934, Andrew ben musu go wroko na a bijkantoro na ini Kaoenas, èn John Sempey tron mi patna. Mi nanga en ondrofeni wan tu sani di wi no sa frigiti noiti. Wan dei mi go na wan afkati en kantoro di ben de na ini wan pikin foto. Na afkati disi kon atibron so te, taki a teki wan gon na ini wan la hori gi mi, èn a taigi mi fu komoto na ini en kantoro. Mi begi Gado safri, èn mi memre a rai disi di skrifi na ini Bijbel: „Wan safri piki e kowru bigi atibron” (Odo 15:1). Sobun mi piki en: „Mi kon dyaso leki wan mati fu tyari bun nyunsu gi yu, èn mi e taigi yu tangi taki yu no sutu mi.” A man di ben de kaba fu sutu mi, safrisafri puru en finga fu a kaka fu a gon, èn mi waka safri nanga mi baka komoto na ini en kantoro.

Di mi miti John baka, dan a taigi mi taki ensrefi ben ondrofeni wan fruferi sani tu. Den ben tyari en go na skowtu-oso, fu di sma ben lei gi en taki a ben fufuru wan bigi moni fu wan uma di a ben miti. Di a ben de na skowtu-oso, dan den meki John puru ala en krosi na en skin, fu di den ben wani feni a moni. A no de fu taki, dati a no ben abi a moni. Bakaten den feni a tru fufuruman.

Den tu sani disi di pasa, tyari bigi dyugudyugu kon na ini a pikin foto dati, èn na so ala sma kon sabi a wroko di wi e du, sondro taki wi ben abi fu meki muiti!

Wi e wroko na wan kibri fasi

Wi ben musu du wan wroko di ben kan meki taki ogri miti wi. Wi ben musu tyari publikâsi go na Letland di ben de krosibei fu Litouwen. Na ini a kondre dati, lanti ben tapu a preikiwroko fu wi. Wán leisi wan mun, wi ben e teki loko te neti fu go na Letland. Son leisi te wi ben tyari den publikâsi go drape, dan wi ben e go na Estland fu go teki moro publikâsi, èn wi ben e libi den publikâsi dati na ini Letland te wi ben e drai go baka na Litouwen.

Wan leisi, wan douane amtenari kon yere sortu wroko wi e du, èn a taigi wi fu komoto na ini a loko èn fu tyari den publikâsi go gi wan moro hei ofsiri. Mi nanga John begi Yehovah fu yepi wi. Wi ben fruwondru taki na amtenari no ben taigi a moro hei ofsiri sortu sani wi ben abi na wi. A ben taigi en nomo: „Den man disi abi wan sani fu taigi yu.” Mi „taigi” na ofsiri taki wi ben abi publikâsi na wi di ben o yepi sma na lagiskoro èn na heiskoro fu kon frustan san den sani di e pasa na ini a bruya grontapu fu wi wani taki. Na ofsiri gi wi primisi fu gowe, èn wi tyari den publikâsi go na a presi pe wi ben musu tyari den, èn wi no kisi nowan enkri problema.

Na ini den Baltis kondre, moro nanga moro problema ben e kon na politiek sei. Na a srefi ten, moro nanga moro sma bigin gens den Kotoigi, èn den tiriman fu Litouwen tapu a wroko fu wi na ini a kondre dati tu. Andrew nanga John ben musu gowe libi a kondre, èn fu di a Di Fu Tu Grontapufeti ben de fu broko, meki ala sma di ben de fu Ingrisikondre kisi a rai fu go baka na den eigi kondre. Sobun, mi drai go baka tu na mi kondre, ma mi ben e sari.

Wi e kisi moi grani nanga blesi na ini Noord Ierland

Na a ten dati, mi papa nanga mama ben froisi go na Noord Ierland, èn na ini 1937 mi go tan drape tu. Den tiriman fu Noord Ierland no ben e gi Kotoigi primisi tu fu prati den publikâsi fu den drape, fu di ala sma ben e broko den ede nanga a grontapufeti. Baka a Di Fu Tu Grontapufeti, lanti gi wi primisi baka fu du a wroko fu wi. Harold King ben abi a frantwortu fu orga sani so taki lezing ben e hori na strati noso na pren. Na so ala sma ben kan kon tanapu arki den lezing disi. A brada disi ben de wan pionier di ben abi ondrofeni, èn bakaten a ben e dini leki zendeling na ini China. A ben taki: „A satra disi, mi sa hori a fosi lezing.” A luku mi èn a taki: „Yu sa hori wan tra wiki satra.” Mi skreki srefisrefi.

Mi e memre heri bun fa a fosi lezing fu mi ben de. Hondrohondro sma ben kon arki a lezing disi. Mi ben e tanapu na tapu wan kisi, èn mi ben e taki sondro mikrofon. Na a kaba fu a taki, wan man kon na mi, a seki mi anu, èn a taigi mi taki en na Bill Smith. A taigi mi taki a ben si den ipi-ipi sma, èn a ben kon luku san ben e pasa. Soleki fa a sori, dan mi papa ben go wan leisi kaba na Bill, ma den no ben miti moro fu di mi papa nanga mi kwekimama ben froisi go na Dublin fu pionier drape. Mi bigin studeri Bijbel nanga a man disi. Baka wan pisi ten, neigi sma fu Bill en osofamiri tron futuboi fu Yehovah.

Bakaten, mi go preiki na den bigi oso na ini den boitipresi fu Belfast. Drape mi miti wan uma fu Rosiakondre di ben libi fosi na ini Litouwen. Di mi sori en wan tu fu den publikâsi fu wi, dan a sori go na wan fu den buku èn a taki: „Mi abi a wan dati. Mi omu, di de wan professor na a heiskoro na ini Kaoenas, ben gi mi a buku dati.” A sori mi a Schepping-buku, na ini Polsutongo. Wan sma ben skrifi wan lo sani na seisei fu den bladzijde fu a buku. Na uma disi ben fruwondru srefisrefi di a kon sabi taki na mi ben gi na omu fu en a buku, di mi miti en na ini Kaoenas!​—Preik. 11:1.

Di John Sempey kon yere taki mi ben o go na Noord Ierland, dan a aksi mi fu go luku en pikin sisa Nellie, fu di a ben wani sabi moro fu Bijbel. Mi nanga mi sisa Connie studeri Bijbel nanga en. Nellie go na fesi heri esi, èn a gi en libi abra na Yehovah. Baka wan pisi ten, mi nanga en bigin hori nanga makandra, èn wi trow.

Mi nanga Nellie dini Yehovah makandra 56 yari langa, èn wi ben abi a grani fu yepi moro leki wán hondro sma fu kon sabi den tru tori fu Bijbel. Wi ben howpu taki mi nanga en ben o pasa Armagedon libilibi, fu go na ini a nyun grontapu fu Yehovah. Ma a dede na ini 1998. A sani dati broko mi ati trutru, èn a ben de wan fu den moro hebi tesi di miti mi.

Mi e drai go baka na den Baltis kondre

Pikinmoro wán yari baka di Nellie dede, mi kisi wan tumusi moi blesi. Mi kisi kari fu go na a bijkantoro na ini Tallin, na Estland. Wan brifi di mi ben kisi fu den brada na ini Estland ben taki: „Fu den tin brada di go dini na ini den Baltis Kondre na ini den yari baka 1920, yu na a wan enkriwan di de na libi ete.” A brifi ben e taki moro fara taki a bijkantoro ben e tyari sani kon na wán fu sori fa a wroko na ini Estland, Letland, nanga Litouwen ben waka na ini ala den yari di pasa. A brifi ben taki moro fara: „Yu kan kon dyaso?”

Mi e si en leki wan tumusi bigi grani taki mi mag fruteri den ondrofenitori di mi nanga den patna fu mi ben abi na ini den yari dati! Di mi ben de na ini Letland, dan mi ben man sori den brada na oso di wi ben e gebroiki fosi leki bijkantoro. Mi sori den sosrefi a presi na ondro a daki pe wi ben e kibri den publikâsi fu wi, èn di skowtu noiti no ben man feni. Di mi ben de na ini Litouwen, dan den brada tyari mi go na a pikin foto Shaulen pe mi ben pionier. Di mi ben de na wan konmakandra drape, dan wan brada taigi mi: „Furu yari pasa, mi nanga mi mama ben bai wan oso na ini a foto. Di wi ben e krin a sodrokamra, dan mi feni den buku Het Goddelijk Plan der Eeuwen, èn a wan di nen De Harp Gods. Di mi leisi den, dan mi kon si taki mi ben feni a tru bribi. A ben musu fu de yu di ben libi den buku dati na a oso furu yari pasa!”

Mi go tu na wan kring konmakandra na ini wan foto pe mi ben pionier. Mi ben go na wan bigi konmakandra drape 65 yari na fesi. Na a ten dati, 35 sma ben de na a konmakandra. Ma mi ben breiti srefisrefi fu si taki sowan 1500 sma ben de na a konmakandra now! Yehovah blesi a wroko trutru!

’Yehovah no gowe libi mi’

No so langa pasa, mi kisi wan blesi di mi no ben fruwakti. Wan moi Kresten sisa di nen Bee, agri fu tron mi wefi. Wi trow na ini november 2006.

Furu yongu sma no sabi san den musu du nanga den libi. Ma mi kan gi ibriwan fu den a dyaranti taki a de wan koni sani trutru fu gi yesi na den wortu disi di skrifi na ini Bijbel: ’Memre yu Gran Mekiman na ini den dei fu yu yongu yari.’ Now mi kan prisiri neleki a psalm skrifiman di ben taki: „Mi Gado, yu e gi mi leri sensi di mi yongu, èn te now ete mi e fruteri sma fu den bigi sani di yu e du. Mi Gado, mi e begi yu, awinsi mi kon owru èn awinsi ala mi ede-wiwiri kon weti, no gowe libi mi. Gi mi na okasi fosi fu fruteri den sma di e kon na mi baka, taki yu na wan tranga Gado, iya, gi mi na okasi fosi fu fruteri ala den sma di musu kon ete, taki yu abi bigi makti.”—Ps. 71:17, 18.

[Karta na tapu bladzijde 25]

(Efu yu wani si pe den sani disi skrifi, luku a tijdschrift)

Wi ben musu tyari publikâsi go na Litouwen, aladi ogri ben kan miti wi

ESTLAND

TALLIN

Golf van Riga

LETLAND

RIGA

LITOUWEN

VILNJOES

Kaoenas

[Prenki na tapu bladzijde 26]

Mi bigin dini leki pionier na ini Skotland, di mi ben abi 15 yari

[Prenki na tapu bladzijde 26]

Mi nanga Nellie na a trowdei fu wi, na ini 1942