Go na content

Go na table of contents

No luku sani di no bun!

No luku sani di no bun!

No luku sani di no bun!

„No meki mi ai si sani di no bun. Yepi mi fu waka a pasi fu yu, so taki mi kan tan na libi.”—PS. 119:37.

1. Fu san ede wi ai de wan blesi?

A DE wan blesi trutru taki wi man si! Fu di wi man si, meki wi kan frustan wantewante pe wi de, wi man si fa den sani na wi lontu tan, èn wi man si sortu kloru den abi. Nanga wi ai wi man si den lobi mati fu wi, èn wi man si tu gi sortu sani wi musu wai pasi. Boiti dati, wi man si moi sani, wi man luku den wondru sani di Gado meki, wi man si buweisi taki wan Gado de, èn wi man sori warderi gi a glori fu en (Ps. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Rom. 1:20). Èn fu di wi ai e yepi wi fu kon frustan sani, meki wi kan kon sabi Yehovah moro bun, èn wi kan tranga a bribi di wi abi na ini en.—Yos. 1:8; Ps. 1:2, 3.

2. Fu san ede wi musu luku bun nanga den sani di wi e si, èn san wi e leri fu a seryusu begi fu a psalm skrifiman?

2 Ma den sani di wi e luku kan tyari takru bakapisi kon tu gi wi. Den sani di wi e si kan abi so furu krakti tapu wi frustan, taki den kan meki wi kisi tranga winsi nanga lostu. Èn fu di wi e libi na ini wan ogri grontapu di Satan e tiri, èn pe sma e denki densrefi nomo, meki doronomo wi e kisi sani fu si èn fu yere di kan meki wi du sondu makriki. Dati ben kan pasa srefi te wi ben o luku den sani disi fu wan syatu momenti nomo (1 Yoh. 5:19). Fu dati ede, a no e fruwondru wi taki a psalm skrifiman aksi Gado: „No meki mi ai si sani di no bun. Yepi mi fu waka a pasi fu yu, so taki mi kan tan na libi.”—Ps. 119:37.

A fasi fa wi ai kan kori wi

3-5. Sortu Bijbel tori e sori taki wi musu luku bun taki wi ai no e kori wi?

3 Luku san pasa nanga Eva, a fosi uma. Satan ben taigi Eva taki en ai ben „o opo” efu a ben o nyan a froktu fu „a bon di nen ’Sabi san bun èn san ogri’”. A ben musu de so taki Eva ben lobi a prakseri taki en ai ben „o opo”. Eva „si taki den froktu fu a bon bun fu nyan èn taki a bon ben moi fu si, iya, a no ben man puru en ai fu a bon”. A sani disi meki taki a kisi wan moro bigi angri fu nyan a froktu dati. Fu di Eva ben e luku a bon nanga tranga lostu, meki a trangayesi a komando di Gado ben gi en. En masra Adam trangayesi Gado tu, èn a sani dati tyari tumusi takru bakapisi kon gi ala libisma.—Gen. 2:17; 3:2-6; Rom. 5:12; Yak. 1:14, 15.

4 Na ini a ten fu Noa, wan tu engel ben si sani tu di ben abi krakti na den tapu. Luku san Genesis 6:2 e taki fu den engel dati: „Den manpikin fu a tru Gado bigin luku den umapikin fu libisma. Den ben si taki den uma moi srefisrefi. Dati meki den teki den leki wefi, iya, den teki iniwan uma di den ben wani.” Fu di den trangayesi engel disi ben e luku den umapikin fu libisma nanga tranga lostu, meki den kisi na angri fu abi seks nanga libisma, aladi dati no ben fiti. Na so den engel dati tron papa fu ogri-ati pikin. Fu di libisma ben ogri so na a ten dati, meki te fu kaba, a heri libisma famiri kisi pori, boiti Noa nanga en osofamiri.—Gen. 6:4-7, 11, 12.

5 Hondrohondro yari baka dati, den ai fu na Israelsma Akan kori en fu fufuru wan tu gudu di den ben teki fu a foto Yerikow di den ben teki abra. Gado ben gi den Israelsma a komando fu pori ala sani na ini a foto, boiti wan tu sani di den ben musu teki leki gudu gi Yehovah. Den Israelsma ben kisi a warskow disi: „Unu no musu fasi nowan sani di musu kisi pori, bika efu unu fasi wan sani na ini a foto, dan unu kan kon kisi bigi-ai.” A sani disi ben kan meki taki den teki wan tu sani fu a foto. Di Akan trangayesi a komando dati, dan den Israelsma lasi a strei nanga a foto Ai, èn wan lo fu den dede. Akan no ben taigi den taki a ben fufuru sani, teleki a kon na krin san a ben du. Akan ben taki: „Di mi si den sani disi, mi ben wani den. Ne mi teki den.” A lostu fu en ai tyari pori kon gi en, èn sosrefi gi „ala sani di ben de fu en” (Yos. 6:18, 19; 7:1-26). Akan ben e angri gi sani di a no ben mag abi.

Wi musu dwengi wisrefi

6, 7. Sortu triki Satan lobi fu gebroiki fu kori wi, èn fa sma di e meki reklame e gebroiki a triki dati tu?

6 Na ini a ten disi, libisma e kisi tesi ete na a srefi fasi fa Eva, den trangayesi engel, nanga Akan ben kisi tesi. Fu ala den „prakseri”, noso triki di Satan e gebroiki fu kori libisma, „a lostu fu den ai” na a moro kraktiwan (2 Kor. 2:11; 1 Yoh. 2:16). Na ini a ten disi, sma di e meki reklame fu seri sani, sabi heri bun taki den sani di libisma e si abi krakti na den tapu ala ten. Wan prenspari man fu Europa skrifi tori nanga buku di e sori fa bisnisman e gebroiki nyun fasi fu meki sma bai wan lo sani. A man disi e taki: „Nofo tron a lostu fu den ai tranga srefisrefi, èn a kan abi krakti tapu a denki fu wi.”

7 Dati meki a no e fruwondru wi taki sma di e meki reklame doronomo e sori wi sani di abi bun furu krakti na wi tapu. Èn den sani di wi e si e meki taki wi wani bai den sani di den sma dati e seri! Wan ondrosukuman na ini Amerkankondre di e studeri sortu krakti reklame abi tapu sma, e taki dati reklame, „a no fu meki sma kon sabi sani nomo, ma moro furu a meki fu abi krakti tapu den firi fu sma, èn fu meki den handri na wan spesrutu fasi”. Wan sani di de fu si na ini furu reklame, na prenki di e wiki den seksfiri fu sma. Sobun, a prenspari srefisrefi taki wi no e luku sani di no bun, èn taki wi no e angri gi sani di no fiti!

8. Fa Bijbel e sori taki a prenspari fu luku bun nanga den sani di wi e si?

8 A lostu fu den ai èn a lostu fu a skin abi krakti tu tapu tru Kresten. Dati meki Gado Wortu e gi wi deki-ati fu dwengi wisrefi te a abi fu du nanga den sani di wi e luku èn den sani di wi e angri gi. (1 Kor. 9:25, 27; leisi 1 Yohanes 2:15-17.) A reti-ati man Yob ben sabi taki den sani di wan sma e si kan abi furu krakti tapu den lostu fu en. Yob ben taki: „Mi meki wan frubontu nanga mi ai. Sobun, fa mi kan luku wan tra uma nanga a prakseri fu didon nanga en?” (Yob 31:1) Yob ben weigri fu fasi wan uma na wan fasi di no fiti, èn a no ben wani denki srefi fu so wan sani. Yesus ben sori krin taki wi no musu prakseri sani di no fiti. A ben taki: „Iniwan sma di e tan luku wan uma fu kisi tranga lostu gi en, du sutadu nanga en kaba na ini en ati.”—Mat. 5:28.

Wai pasi gi sani di no bun

9. (a) Nanga sortu sani wi musu luku bun te wi de tapu Internet? (b) San kan pasa te wi e si porno awinsi na fu wan syatu momenti nomo?

9 Na ini a grontapu disi, moro nanga moro sma e „tan luku” porno, èn den e du dati spesrutu tapu Internet. Awinsi wisrefi no e go tapu den Web site dati, toku wi kan kisi fu du nanga den, sondro taki wi wani dati! Fa so? We, te wi e wroko tapu a computer, dan a kan pasa taki wantronso wan prenki e opo kon di ben kan abi krakti tapu den firi fu wi. Noso kande wi kisi wan e-mail, èn te wi opo en, dan wantronso wi e si taki a de wan porno prenki di seti na so wan fasi taki yu no man tapu en makriki. Srefi efu wan sma e si a prenki wan syatu momenti nomo fosi a puru en tapu a computer, toku a no sa man frigiti en makriki. Awinsi wan sma kisi fu du nanga porno wan syatu pisi ten nomo, toku dati kan tyari takru bakapisi kon gi en. A sma dati en konsensi ben kan trobi en, èn kande a sa musu dwengi ensrefi fu no prakseri den sani dati. San moro ogri srefi, na te wan sma e „tan luku” porno fu espresi. A de krin taki a sma dati no kiri den takru lostu fu en ete.—Leisi Efeisesma 5:3, 4, 12; Kol. 3:5, 6.

10. Fu san ede porno kan tyari takru bakapisi kon spesrutu gi pikin? San kan pasa nanga den te den e luku porno?

10 Fu di pikin e angri fu kon sabi sani, meki porno kan hari den. Te dati pasa, dan den sani di den si kan meki taki den kon abi wan fowtu denki fu seks. Soleki fa wan raportu e sori, dan den pikin-nengre di e luku porno kan kisi fu du nanga difrenti problema. Sonwan fu den e du sani di no fiti, „trawan fu den no man handri na wan lobi-ati fasi nanga sma. Yu abi pikin tu di abi wan fowtu denki fu umasma, èn yu abi trawan di no man tapu fu luku porno. Pikin di e du den sani disi, nofo tron no e du en bun na skoro, den no man meki mati, èn den no man feni en nanga den famiriman fu den”. Èn te den pikin disi trow, dan de sa kisi moro bigi problema.

11. Gi wan eksempre fu sori fu san ede wi no musu luku porno.

11 Wan Kresten brada ben skrifi: „Fu ala den takru gwenti di mi ben abi fosi mi tron wan Kotoigi, a ben moro muilek gi mi fu tapu nanga porno. Te now ete porno prenki e kon na ini mi prakseri na ten te mi no e fruwakti dati srefisrefi. Kande na fu di mi smeri wan sani, fu di mi yere wan poku, fu di mi si wan spesrutu sani, noso fu di mi prakseri wan lawlaw sani. Ibri dei mi musu feti nanga den prakseri dati.” Leki pikin boi, wan tra brada ben e luku den porno buku fu en papa te en papa nanga mama no ben de na oso. En papa no ben de wan Kotoigi fu Yehovah. A brada disi ben skrifi: „Den prenki dati bruya mi frustan srefisrefi di mi ben yongu! Srefi now, 25 yari baka dati, mi no man frigiti sonwan fu den prenki dati. Awinsi fa mi feti, toku den e tan kon na ini mi prakseri. Aladi mi no e tan poti prakseri na den prenki disi, toku mi konsensi e trobi mi.” Dati meki a de wan koni sani fu no luku den sani dati di no bun, èn di kan gi wi konsensi fonfon! Fa wan sma kan wai pasi gi den sani dati? A musu meki tranga muiti fu „basi ibri prakseri fu meki a gi yesi na Krestes”.—2 Kor. 10:5.

12, 13. Sortu sani di no bun Kresten musu wai pasi gi, èn fu san ede?

12 Wi musu wai pasi gi ete wan sani, fu di a de wan „sani di no fiti”, noso wan sani di no bun. Dati na poku noso felem di e gi sma deki-ati fu feti baka gudu èn fu du afkodrei. Kande den poku nanga den felem dati abi fu du tu nanga ogridu, nanga kiri, èn nanga a dede di sma e dede. (Leisi Psalm 101:3.) Yehovah gi Kresten papa nanga mama a frantwortu fu luku bun sortu felem den e meki den pikin fu den luku na oso. A no de fu taki dati nowan Kresten ben o du afkodrei fu espresi. Ma toku papa nanga mama musu luku bun nanga felem, telefisi programa, video game, èn pikin-nengre buku di e poti prakseri na afkodrei.—Odo 22:5.

13 Awinsi wi yongu noso owru, toku wi no musu prei video game di e poti prakseri na ogridu èn di e sori krin fa sma e kiri trawan na wan ogri-ati fasi. (Leisi Psalm 11:5.) Wi musu weigri fu poti prakseri na iniwan sani di Yehovah no feni bun. Hori na prakseri taki Satan wani pori wi frustan (2 Kor. 11:3). Srefi te wi e gebroiki furu ten fu luku felem noso programa di bun, toku dati kan meki taki wi no abi nofo ten fu hori wi Osofamiri Anbegi, fu leisi Bijbel, èn fu sreka wisrefi gi den konmakandra.—Fil. 1:9, 10.

Teki na eksempre fu Yesus

14, 15. San moi fu sabi fu a di fu dri leisi di Satan pruberi fu tesi Krestes? Fa Yesus ben man kakafutu gi a tesi dati?

14 A sari fu taki dati na ini na ogri grontapu disi, wi no man yepi son leisi taki wi e si sani di no bun. Srefi Yesus ben kisi fu du nanga den sortu sani dati. Di Satan pruberi fu a di fu dri leisi fu meki Yesus trangayesi Gado, dan „Didibri tyari en go na wan kefalek hei bergi èn a sori Yesus ala den kownukondre fu grontapu nanga a moi fu den” (Mat. 4:8). Fu san ede Satan du dati? A no de fu taki, dati a ben wani taki den sani di Yesus ben si, ben musu abi krakti na En tapu. A ben denki taki te Yesus ben o si ala den moi sani fu den kownukondre fu grontapu, dan kande a ben o angri fu kisi biginen. San Yesus du di Satan sori en den sani dati?

15 Yesus no tan poti prakseri na a moi sani di Satan Didibri ben wani gi en. A no kisi takru lostu na ini en ati. Èn a no ben abi fu denki fosi a taigi Satan taki a no ben wani den sani dati. Yesus no draidrai fu piki en. A taigi en: „Gowe fu dya, Satan!” (Mat. 4:10) Yesus ben tan poti prakseri na a matifasi di a abi nanga Yehovah, èn a handri na wan fasi di ben e kruderi nanga a marki di a ben abi na ini en libi, namku fu du a wani fu Gado (Hebr. 10:7). Na so a du kon taki Yesus no fadon na ini a trapu di Satan ben seti gi en.

16. San wi kan leri fu a fasi fa Yesus kakafutu gi den tesi fu Satan?

16 Wi kan leri furu fu na eksempre fu Yesus. A fosi sani di wi e leri, na taki ibri sma e kisi fu du nanga den triki fu Satan (Mat. 24:24). A di fu tu sani, na taki den sani di wi e si kan abi krakti tapu wi ati, so taki wi e du bun noso ogri. A di fu dri sani, na taki Satan sa du ala san a man fu abi krakti tapu „a lostu fu den ai”, soso fu meki wi trangayesi Gado (1 Petr. 5:8). Èn a di fu fo sani, na taki wi kan kakafutu tu gi Satan, spesrutu te wi e handri wantewante.—Yak. 4:7; 1 Petr. 2:21.

Hori yu ai „krin”

17. Fu san ede a no de wan koni sani fu wakti teleki wi kisi tesi, fosi wi e bosroiti san wi o du?

17 Di wi gi wisrefi abra na Yehovah, dan wi pramisi en nanga wi heri ati taki wi ben o wai pasi gi sani di no bun. Te wi abi a fasti bosroiti fu du a wani fu Gado, dan wi e agri nanga a psalm skrifiman di ben taki: „Mi sorgu taki mi no du nowan ogri, fu di mi wani tan du san yu taki” (Ps. 119:101). A no de wan koni sani fu wakti teleki wi e kisi tesi, fosi wi e bosroiti san wi o du. Wi kon sabi sortu sani Bijbel e krutu. Wi sabi den triki fu Satan. O ten Yesus ben kisi tesi fu kenki ston na ini brede? Dati na di „angri bigin kiri en”, baka di a ben faste 40 dei nanga 40 neti (Mat. 4:1-4). Satan man si te wi swaki èn te wi o brokokindi moro makriki gi tesi. Sobun, now na a ten fu poti bun prakseri na den tori disi. No draidrai! Te wi e tan hori na prakseri ibri dei san wi pramisi Yehovah, dan wi sa abi a fasti bosroiti fu wai pasi gi sani di no bun.—Odo 1:5; 19:20.

18, 19. (a) Fa wan „krin” ai e difrenti fu „ai di e luku sani di no bun”? (b) Fu san ede a de prenspari taki wi e tan prakseri sani di bun èn sortu rai Filipisma 4:8 e gi wi na ini a tori disi?

18 Ibri dei, wi e kisi fu du nanga sani di abi krakti tapu a lostu fu wi ai moro nanga moro. Fu dati ede wi e frustan krin fu san ede Yesus ben gi wi a rai fu hori wi ai „krin” (Mat. 6:22, 23). Te wan sma abi wan „krin” ai, dan a abi wán marki nomo na prakseri, èn dati na fu du a wani fu Gado. Ma te wan sma en „ai e luku sani di no bun”, dan a sma dati abi triki, a abi bigi-ai, èn a lobi sani di no bun.

19 Hori na prakseri taki den sani di wi e si kan abi krakti tapu wi frustan, èn wi frustan abi krakti tapu wi ati. Dati meki a de prenspari taki wi e tan poti prakseri na sani di bun. (Leisi Filipisma 4:8.) Iya, meki wi tan begi Gado neleki a psalm skrifiman di ben begi: „No meki mi ai si sani di no bun.” Te wi e pruberi fu handri na wan fasi di e kruderi nanga a begi dati, dan wi kan abi na overtoigi taki Yehovah sa „yepi [wi] fu waka a pasi fu [en], so taki [wi] kan tan na libi”.—Ps. 119:37; Hebr. 10:36.

San wi musu hori na prakseri fu  . . .

• a krakti di wi ai, wi frustan, nanga wi ati abi tapu makandra?

• den sani di kan miti wi te wi e luku porno?

• a rai di wi e kisi fu hori wi ai „krin”?

[Aksi fu a tori disi]

[Prenki na tapu bladzijde 23]

Sortu sani di no bun Kresten musu wai pasi gi?