A de wan bun eksempre gi yu noso wan warskow?

„A Gado fu Yakob . . . o leri wi san na den pasi fu en èn wi o waka den pasi dati.”​—YES. 2:3.

1, 2. Fa yu kan kisi wini te yu e leisi fu den sma di Bijbel e taki fu den?

A NO de fu taki dati yu e agri taki yu kan kisi wini fu den sani di skrifi na ini Bijbel. Na ini Bijbel yu kan feni eksempre fu man nanga uma di tan dini Yehovah. Den fasi di den ben abi èn a fasi fa den ben e libi na eksempre gi wi (Hebr. 11:32-34). Ma a no de fu taki dati yu leisi tu fu den man nanga uma di ben abi denki di no bun èn di du sani di no bun. Den sma dati musu de leki warskow gi wi èn wi no musu du leki den.

² Te yu luku en bun, dan son sma di Bijbel e taki fu den de bun eksempre gi wi, ma son sani di den du musu de leki warskow gi wi tu. Prakseri David di ben de wan skapuman di ben abi sakafasi èn di tron wan makti kownu bakaten. A de wan bun eksempre gi wi fu di a ben lobi san tru èn a ben e frutrow tapu Yehovah. Ma a du seryusu sondu tu. A du sutadu nanga Batseiba, dan a kiri Uria. Boiti dati a ben teri a pipel aladi a no ben musu du dati. Ma na ini na artikel disi wi o poti prakseri na en manpikin Salomo di ben de wan kownu tu èn wan skrifiman fu Bijbel. Meki wi luku fosi sortu bun sani wi kan leri fu en.

„A koni fu Salomo”

3. Fu san ede wi kan taki dati Salomo na wan bun eksempre gi wi?

³ Yesus Krestes, a Moro Bigi Salomo, ben taki bun fu Kownu Salomo. Sobun, wi kan leri bun sani fu en. Yesus ben taigi den Dyu di no ben e bribi na ini en: „Na umakownu fu zuidsei o opo baka na ini a ten fu a krutu, makandra nanga den sma fu a ten disi. A o krutu den, bika a komopo te na den moro farawe presi fu grontapu fu yere a koni fu Salomo. Ma wan sma di bigi moro Salomo de dya” (Mat. 12:42). Iya, Salomo kisi biginen fu di a ben abi furu koni èn a gi wi deki-ati fu suku koni tu.

4, 5. (a) Fa Salomo kisi koni? (b) Fa wi kan kisi koni na wan tra fasi?

⁴ Di Salomo bigin tiri, Gado taigi en na ini wan dren taki a kan aksi en san a wani. Salomo ben sabi taki a no abi furu ondrofeni, sobun a aksi Gado fu gi en koni. (Leisi 1 Kownu 3:5-9.) Gado ben breiti taki a kownu aksi koni na presi fu gudu nanga biginen. Dati meki a no gi Salomo „furu koni nanga frustan” wawan, ma a gi en „gudu nanga glori” tu (1 Kow. 3:10-14). Yesus ben taki dati Salomo ben abi so furu koni, taki di na umakownu fu Skeiba yere fu en, a komoto fu farawe soso fu si dati nanga en eigi ai.​—1 Kow. 10:1, 4-9.

⁵ Gado du wan wondru di a gi Salomo so furu koni, ma wi no musu fruwakti taki a o du dati gi wi tu. Salomo taki dati „na Yehovah srefi e gi sma koni”, ma a taki tu dati wi musu du muiti fu kisi a koni dati. A taki: „Poti yesi arki koni èn opo yu ati fu leri fa fu si sani krin.” Fu dati ede a sori tu taki wi musu „bari kari frustan” èn „tan suku” koni (Odo 2:1-6). A krin taki wisrefi man kisi koni tu.

6. Fa wi kan teki a bun eksempre fu Salomo?

⁶ A bun fu aksi yusrefi: ’A koni fu Gado prenspari gi mi trutru, neleki fa a ben de nanga Salomo?’ Te moni problema de na ini wan kondre, dan nofo tron sma e poti moro prakseri na a wroko fu den èn na moni. A sani disi e meki tu taki den wani teki moro skoroleri  noso den wani go leri wan tra sani, so taki den kan meki moro moni. Fa a de nanga yu osofamiri? Den bosroiti di yu e teki e sori taki yu e „suku” koni neleki a de wan gudu di kibri? A de so taki yu musu kenki a fasi fa yu e denki fu moni nanga skoroleri, so taki yu kan du moro muiti fu kisi a koni di Gado e gi? A koni disi kan tyari wini kon gi yu fu ala ten. Salomo skrifi: „Efu yu du den sani disi, dan yu o kon frustan san na retidu, fa fu koti krutu na wan reti fasi èn fa fu de wan krin-ati sma. Yu o frustan fa fu du ala den bun sani disi.”​—Odo 2:9.

Freide ben de di Salomo ben poti a tru anbegi na a fosi presi

7. Fa a du kon taki sma bow wan kefalek moi tempel gi Gado?

⁷ Biginbigin di Salomo ben e tiri, a seti sani fu meki wan kefalek moi tempel di ben o teki a presi fu a tabernakel di den ben e gebroiki sensi a ten fu Moses (1 Kow. 6:1). Nofo tron sma e kari en a tempel fu Salomo, ma Salomo no bow en fu tyari a nen taki a sabi bow èn taki a poti furu moni fu bow en. A no en ben kon nanga a denki srefi fu meki a tempel. Na David ben de a fosi sma di ben wani bow wan tempel. Boiti dati na Gado taigi David finifini fa a tempel ben musu bow èn san ben musu de na ini. Sosrefi, na David ben gi bun furu sani fu man bow a tempel (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Kron. 22:14-16). Ma na Salomo kisi a frantwortu fu bow a tempel èn a teki seibi nanga afu yari fu kaba en.​—1 Kow. 6:37, 38; 7:51.

8, 9. (a) Sortu bun eksempre Salomo de gi wi fu di a no tapu fu du san bun? (b) San pasa di Salomo poti a tru anbegi na a fosi presi?

⁸ Salomo na wan bun eksempre gi wi fu di a no tapu fu du sani di bun èn a ben poti den moro prenspari sani na a fosi presi. Di a tempel kaba bow, den poti a santa kisi fu a frubontu na ini èn Salomo begi gi a pipel. Disi na wan tu sani di a taigi Yehovah na ini a begi: „Mi e begi yu fu poti prakseri na a oso disi na neti èn na deiten. Na fu a presi disi yu ben taki: ’Na drape sma o kari mi nen.’ Sobun, mi e begi yu, arki mi te mi e begi nanga mi fesi kon na a sei fu a presi disi” (1 Kow. 8:6, 29). Den Israelsma nanga den sma fu tra kondre ben kan begi nanga den fesi go na a tempel disi di ben bow fu gi Gado biginen.​—1 Kow. 8:30, 41-43, 60.

⁹ San pasa di Salomo poti a tru anbegi na a fosi presi? Baka di den gi a tempel abra na Gado, den hori wan fesa. A pipel „ben breiti èn den ben e prisiri fu ala den bun di Yehovah  ben du gi en futuboi David èn gi en pipel Israel” (1 Kow. 8:65, 66). Fu taki en leti, na ini den 40 yari di Salomo ben e tiri, trutru freide ben de na ini a kondre èn sani ben e waka heri bun gi a pipel. (Leisi 1 Kownu 4:20, 21, 25.) Psalm 72 e taki fu disi èn a e meki wi si fa wi o kisi furu blesi tu te a Moro Bigi Salomo, Yesus Krestes o tiri.​—Ps. 72:6-8, 16.

Den sani di Salomo du na wan warskow gi wi tu

10. Sortu bigi fowtu Salomo meki?

¹⁰ Ma fu san ede wi kan taki dati a fasi fa Salomo ben e libi, na wan warskow gi wi tu? Kande a fosi sani di yu o prakseri na den furu uma nanga wefi fu tra kondre di a ben abi. Bijbel e taki: „Na ini en owru dei, Salomo ben e anbegi tra gado, fu di den wefi fu en gi en deki-ati fu du disi. A no ben e dini Yehovah en Gado nanga en heri ati moro” (1 Kow. 11:1-6). A no de fu taki dati noiti yu wani du so wan don sani. Ma dati a no a wan-enkri sani fu Salomo en libi di kan de wan warskow gi wi. Meki wi luku wan tu tra sani di wi no e si wantronso.

11. San wi kan leri fu a fosi trow fu Salomo?

¹¹ Salomo tiri 40 yari langa (2 Kron. 9:30). Sobun, san wi kan leri fu 1 Kownu 14:21? (Leisi en.) A vers disi e taki dati di Salomo dede, en manpikin Rehabeyam tron kownu di a ben abi 41 yari. En mama ben de „Nama, wan Amon uma”. Disi wani taki dati fosi Salomo tron kownu, a trow nanga wan uma fu wan tra pipel di ben de feanti fu Israel èn di ben e anbegi tra gado (Krut. 10:6; 2 Sam. 10:6). Wi no sabi efu na uma disi tan dini den falsi gado disi noso efu a bigin anbegi a tru Gado neleki Rakab nanga Rut (Rut 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6). Ma san wi sabi na taki den famiri fu a wefi dati fu Salomo ben de Amonsma di no ben e dini Yehovah.

12, 13. (a) Sortu bosroiti di Salomo teki no ben bun kwetikweti? (b) San ben kan meki taki a teki a bosroiti disi?

¹² Baka di Salomo tron kownu, a du moro sani di no bun. „Salomo trow nanga na umapikin fu Farao, a kownu fu Egepte. A teki na umapikin fu a kownu, dan a tyari en go na a Foto fu David” (1 Kow. 3:1). A de so taki na Egepte uma disi bigin anbegi a tru Gado neleki Rut? Noti e sori taki disi pasa. Na presi fu dati Bijbel e taki dati bakaten a bow wan oso gi en na dorosei fu a Foto fu David. (Kande den Egepte uma di ben e wroko gi na umapikin fu Farao ben e tan na ini na oso disi tu.) Fu san ede Salomo du dati? Bijbel e taki dati a du dati fu di a no ben fiti taki wan sma di e anbegi falsi gado ben e tan krosibei fu a santa kisi fu a frubontu.​—2 Kron. 8:11.

¹³ Kande Salomo trow nanga na umapikin fu Farao fu di a ben denki taki na so Israel nanga Egepte ben o de bun nanga makandra. Ma awinsi dati ben de so, toku a trow di a trow nanga na uma disi no ben de wan bun bosroiti. Langa ten na fesi Gado ben taki kaba dati den Israelsma no ben musu trow nanga sma fu den pipel fu Kanan di ben e dini falsi gado. A ben kari sonwan fu den pipel dati na den nen srefi (Eks. 34:11-16). Kande Salomo ben denki taki a ben kan trow nanga wan uma fu Egepte fu di Gado no ben kari Egepte na en nen. Ma awinsi a ben e denki dati, yu denki taki a trow di a trow nanga na uma disi ben de wan sani di Gado feni bun? Yehovah ben taki dati efu wan Israelsma trow nanga wan sma fu wan tra pipel, dan dati ben o tyari problema kon fu di a sma ben kan meki taki na Israelsma bigin dini tra gado. Ma Salomo no ben e prakseri dati.​—Leisi Deuteronomium 7:1-4.

14. Fa son sani di Salomo du kan de wan warskow gi wi?

¹⁴ Wi o teki leri fu a pisi disi fu Salomo en libi? Wi o si en leki wan warskow? Kande wan sisa o bigin denki taki a no de wan problema fu hori nanga wan sma di no e dini Yehovah aladi Yehovah taki krin dati wi musu trow „soso nanga wan sma di de wan bakaman fu Masra” (1 Kor. 7:39). Na so a kan de tu nanga tra sani. Fu eksempre, wan Kresten yonguwan  kan denki taki a musu de na ini wan sportgrupu noso wan tra grupu na skoro aladi dati no de fanowdu. Noso wan Kresten kan feni taki a no abi fu pai belasting fu son sani di a e meki moni na tapu. Noso a kan taki wan Kresten du wan sani di a e syen fu en, èn te sma e aksi en fu fruteri san a du, dan a e lei gi den. Ma wan prenspari sani di wi musu hori na prakseri na taki te wi e du den sani disi, wi kan kon de leki Salomo fu di wi kan kisi a denki taki Gado o feni wi bun aladi wi e trangayesi en.

15. Fa Yehovah sori Salomo sari-ati? San wi musu hori na prakseri ala ten?

¹⁵ A moi fu si taki baka di Bijbel taki fu a trow fu Salomo nanga na umapikin fu Farao, a e taki dati Gado gi Salomo san a aksi en. A gi en koni èn a gi en gudu tu (1 Kow. 3:10-13). Salomo ben trangayesi Yehovah, ma toku Yehovah sori en sari-ati. Yehovah no drai baka gi a kownu wantewante èn a no strafu en, fu di a sabi taki wi na sondu libisma di meki fu doti (Ps. 103:10, 13, 14). Ma hori disi na prakseri ala ten: Ala sani di wi e du abi bakapisi, awinsi na now noso bakaten.

So furu wefi!

16. Fu san ede wi kan taki dati Salomo trangayesi Gado di a teki so furu uma?

¹⁶ Na ini a buku Singi fu Salomo, Kownu Salomo e fruteri fa a ben lobi wan yongu uma. A taigi en taki a ben moi moro 60 wefi fu kownu èn moro 80 uma di wan man e libi nanga den (Singi 6:1, 8-10). Efu a pisi disi e taki fu Salomo, dan a kan taki na someni uma a ben abi na a ten dati. Ma awinsi furu fu den uma disi noso den alamala, ben de anbegiman fu Yehovah, toku a no bun taki Salomo ben abi someni uma. Gado ben taigi Moses taki wan kownu fu Israel ’no musu teki furu wefi, bika den wefi kan meki taki a drai baka gi Gado’ (Deut. 17:17). Ma toku di Salomo du disi, Yehovah no drai baka gi en. Fu taki en leti, Gado ben e blesi Salomo ete. A meki a skrifi a Bijbel buku Singi fu Salomo srefi.

17. Sortu tru tori wi no musu frigiti?

¹⁷ Ma disi wani taki dati Salomo ben kan trangayesi Gado sondro fu kisi problema, noso taki wi kan du a srefi? Nôno. Disi e sori nomo taki Gado abi furu pasensi. Ma efu wan anbegiman fu Gado trangayesi en èn a no kisi problema wantewante, dan disi no wani taki dati a no o kisi problema bakaten. No frigiti san Salomo skrifi: „Fu di den no strafu ogri sma esi-esi gi den ogri fu den, meki na ati fu libisma kon tranga èn den poti na den ede fu du ogri nomo.” A taki tu: „Mi sabi tu taki a o go bun nanga den sma di abi lespeki gi a tru Gado, fu di den ben e lespeki en.”​—Preik. 8:11, 12.

18. Fa na eksempre fu Salomo e sori taki Galasiasma 6:7 tru?

¹⁸ A de wan sari sani taki Salomo frigiti a sani disi. A ben du furu bun sani èn fu wan langa ten Gado ben e blesi en. Ma baka wan pisi ten, a meki a wan fowtu baka a trawan. A ben kon tron wan gwenti gi en fu trangayesi Gado. A de leki fa na apostel Paulus taki: „No kori unsrefi: Gado no e meki sma spotu en. Bika san wan sma e sai, na dati a sa koti tu” (Gal. 6:7). Bakaten Salomo kisi fu du nanga den takru bakapisi fu di a ben trangayesi Gado. Bijbel e taki: „Na umapikin fu a kownu fu Egepte ben de a wefi fu Kownu Salomo. Ma boiti na uma disi, Salomo ben teki wan lo uma fu tra kondre. Den uma disi ben de fu Moab, Amon, Edom, nanga Sidon. Trawan ben de bakapikin fu Hèt” (1 Kow. 11:1). Soleki fa a sori, dan furu fu den uma disi tan dini den falsi gado fu den èn disi ben abi krakti tapu Salomo. A bigin dini den tra gado èn na so a pasensi Gado fu wi no ben feni en bun moro.​—Leisi 1 Kownu 11:4-8.

Leri fu den bun sani èn den takru sani di a du

19. Fu san ede yu kan taki dati Bijbel abi furu tori fu sma di de bun eksempre gi wi?

¹⁹ Yehovah di abi switifasi, ben meki Paulus skrifi: „Ala sani di sma skrifi fositen, ben skrifi fu leri wi wan sani. Disi e yepi wi fu horidoro  èn fu kisi trowstu fu Gado Buku, so taki wi kan abi howpu” (Rom. 15:4). Wan tu fu den sani dati di skrifi, na den furu bun eksempre fu man nanga uma di ben abi wan tranga bribi. Dati meki Paulus taki: „San mi sa taki moro? A ten o syatu tumusi gi mi efu mi musu taki ete fu Gideon, Barak, Simson, Yefta, David èn fu Samuel nanga den tra profeiti. Na fu di den ben abi bribi, meki den wini kownukondre, den du san reti, den kisi san Gado ben pramisi den, . . . den kon tranga di den ben swaki” (Hebr. 11:32-34). Den sma disi di Bijbel e taki fu den kan de bun eksempre gi wi. Te wi e leisi den tori fu den, wi musu luku fa wi kan gebroiki den sani di wi leri fu den na ini wi libi.

20, 21. Fu san ede yu wani teki leri fu den tori fu sma di Bijbel e taki fu den?

²⁰ Ma son Bijbel tori musu de leki warskow gi wi. Wi kan leisi fu man nanga uma di ben e dini Yehovah èn di a ben feni bun fu wan pisi ten. Te wi e leisi fu den na ini Bijbel, wi musu luku san meki taki son anbegiman fu Gado drai baka gi en èn na ini sortu situwâsi den ben de. Na so wi o si san wi no musu du èn den o de leki warskow gi wi. Wi o si taki safrisafri sonwan fu den bigin kisi denki noso fasi di no bun èn te fu kaba den kisi takru bakapisi. San wi kan du fu leri wan sani fu den tori disi? Wi kan aksi wisrefi den sani disi: ’Fa a du kon taki a sma disi bigin du san no bun? A srefi sani kan pasa nanga mi? Fa a tori disi kan de wan warskow gi mi, so taki mi no go du a srefi sani?

²¹ A no de fu taki dati wi musu poti seryusu prakseri na den tori disi, bika Gado meki Paulus skrifi: „Den sani disi di pasa nanga den de leki eksempre gi wi èn den skrifi leki wan warskow gi wi di e libi na a kaba fu a ten disi.”​—1 Kor. 10:11.

San yu leri?

• Fu san ede yu kan taki dati Bijbel abi furu tori fu sma di de bun eksempre noso warskow gi wi?

• Fu san ede Salomo meki fowtu ibri tron baka?

• San yu kan leri fu den fowtu di Salomo meki?

[Aksi fu a tori disi]

[Prenki na tapu bladzijde 9]

Salomo ben e gebroiki a koni di Gado gi en

[Prenki na tapu bladzijde 12]

Fa yu kan sori taki yu teki leri fu den fowtu di Salomo meki?