Go na content

Go na table of contents

Yehovah na ’a sma di e tyari kibritori kon na krin’

Yehovah na ’a sma di e tyari kibritori kon na krin’

Yehovah na ’a sma di e tyari kibritori kon na krin’

„A Gado fu unu na a Gado fu den gado èn a Masra fu den kownu di de. Iya, na en e tyari kibritori kon na krin.”​—DAN. 2:47.

SAN YU BEN O PIKI?

San Yehovah meki wi kon sabi fu a ten di e kon?

San den fosi siksi ede fu na ogri meti wani taki?

Sortu pisi fu na ogri meti èn fu a popki di Nebukadnesar si na ini wan dren, wani taki a srefi sani?

1, 2. San Yehovah tyari kon na krin gi wi èn fu san ede a du dati?

SORTU tirimakti o de den moro prenspari tirimakti na grontapu te Gado Kownukondre o tyari wan kaba kon na ala libisma tirimakti? Wi sabi a piki, bika Yehovah Gado, „a sma di e tyari kibritori kon na krin”, meki wi kon sabi dati. A meki a profeiti Danièl nanga na apostel Yohanes skrifi son sani di yepi wi fu kon sabi a piki.

2 Yehovah meki Danièl nanga Yohanes si wan tu fisyun fu wan tu ogri meti. Na ini wan dren Danièl si wan bun bigi popki di ben meki fu sani soleki gowtu, solfru nanga isri. Yehovah ben fruteri en tu san a dren disi wani taki. Yehovah meki den skrifi den sani disi na ini Bijbel, so taki wi kan leisi den (Rom. 15:4). Te wi e leisi den, dan wi o si trutru taki a no o teki langa moro fosi Gado Kownukondre o pori ala libisma tirimakti.​—Dan. 2:44.

3. Efu wi wani frustan den profeititori na ini Bijbel, dan san wi musu frustan fosi? Fu san ede?

3 Den profeititori fu Danièl nanga Yohanes e fruteri fu aiti kownu noso libisma tirimakti èn den e sori tu sortuwan ben o kon baka a trawan. Ma wi kan frustan krin san den profeititori disi wani taki, soso te wi e frustan san a fosi profeititori na ini Bijbel wani taki. Fu san ede? Bika ala sani na ini Bijbel, sosrefi ala den profeititori na ini, abi fu du nanga a profeititori disi.

A PIKIN FU A SNEKI ÈN NA OGRI METI

4. Suma na a pikin fu na uma èn san a o du?

4 Syatu baka di Adam nanga Eva trangayesi Yehovah na ini Eden, Yehovah pramisi taki wan „uma” ben o kisi wan „pikin”. * (Leisi Genesis 3:15.) Te fu kaba a pikin dati ben o masi a sneki Satan en ede. Bakaten Yehovah sori taki a pikin ben o de wan bakapikin fu Abraham, a ben o de wan Israelsma fu a lo fu Yuda èn a ben o de wan bakapikin fu Kownu David (Gen. 22:15-18; 49:10; Ps. 89:3, 4; Luk. 1:30-33). Na a fosi presi, „a pikin” disi na Krestes Yesus (Gal. 3:16). Ma den memre fu a Kresten gemeente di salfu nanga santa yeye de leki pikin fu na uma tu (Gal. 3:26-29). Yesus nanga den salfuwan na den tiriman fu Gado Kownukondre. Na a Kownukondre disi Gado o gebroiki fu figi Satan puru.​—Luk. 12:32; Rom. 16:20.

5, 6. (a) Fu omeni bigi tirimakti Danièl nanga Yohanes e taki? (b) San den ede fu na ogri meti fu Openbaring wani taki?

5 A fosi profeititori disi di Gado taki na ini Eden e sori tu taki Satan ben o abi wan „pikin”. A pikin disi ben o de feanti fu a pikin fu na uma, sobun a ben o teige a pikin fu na uma. Suma na a pikin fu a sneki? Dati na ala den sma di abi a srefi bita-ati gi Gado neleki Satan èn di e gens a pipel fu Gado. Na ini ala den hondrohondro yari di pasa, Satan seti difrenti politiek grupu noso tirimakti di ben de leki a pikin fu en (Luk. 4:5, 6). Sonwan fu den tirimakti disi ben go feti langalanga nanga a pipel fu Gado, sobun den go feti nanga den Israelsma èn nanga a gemeente fu salfu Kresten. Disi e yepi wi fu frustan fu san ede den fisyun fu Danièl nanga Yohanes e taki fu aiti bigi tirimakti nomo aladi moro ben de.

6 Pikinmoro tu dusun yari pasa, Yesus meki na apostel Yohanes si wan tu span fisyun (Openb. 1:1). Na ini wan fu den fisyun, Yohanes si wan bigi kaiman e tanapu na sesyoro. A bigi kaiman disi na Didibri. (Leisi Openbaring 13:1, 2.) Yohanes ben si wan tra aparti sortu meti tu e komoto na ini a se. A meti disi ben abi seibi ede èn Didibri gi en furu makti. Bakaten Yohanes si wan redi ogri meti di ben abi seibi ede tu. A meti disi ben de wan popki fu a meti di Openbaring 13:1 e taki fu en. Wan engel taigi Yohanes taki den seibi ede fu a redi ogri meti wani taki „seibi kownu”, noso tirimakti (Openb. 13:14, 15; 17:3, 9, 10). Di Yohanes skrifi a buku Openbaring, feifi fu den tirimakti no ben tiri moro, wan fu den ben e tiri na a ten dati, èn wan fu den ’no ben kon ete’. Suma ben de den tirimakti, noso grontapumakti dati? Meki wi luku san ibriwan fu den ede fu na ogri meti di kari na ini Openbaring kapitel 13 wani taki. A buku fu Danièl o leri wi moro tu fu furu fu den tirimakti disi. Hondrohondro yari bifo sonwan fu den tirimakti disi ben de, a profeiti Danièl ben fruteri wi finifini tori fu den kaba.

DEN FOSI TU EDE NA EGEPTE NANGA ASIRIA

7. Suma na a fosi ede èn fu san ede wi kan taki dati?

7 A fosi ede fu na ogri meti na Egepte. Fu san ede wi kan taki dati? Fu di Egepte ben de a fosi bigi tirimakti di feti nanga a pipel fu Gado. Gado ben pramisi Abraham taki a pikin fu na uma ben o de wan bakapikin fu en. Den Israelsma ben de bakapikin fu Abraham. Baka di den go libi na ini Egepte, den kon furu, èn den Egeptesma bigin pina den. Satan ben wani pori a pipel fu Gado, bika a no ben wani taki a pikin fu na uma ben musu kon. Fu dati ede a meki Farao pruberi fu kiri ala den Israel beibi di ben de boi. Ma Yehovah no gi pasi taki disi pasa nanga en pipel, èn a puru den na ini katibo na Egepte (Eks. 1:15-20; 14:13). Bakaten a gi den Israelsma a Pramisi Kondre.

8. Suma na a di fu tu ede èn san a pruberi fu du?

8 A di fu tu ede fu na ogri meti na Asiria. A makti kownukondre disi pruberi tu fu pori a pipel fu Gado. Yehovah meki Asiria strafu tin fu den lo fu Israel, fu di den Israelsma dati ben e anbegi falsi gado èn den no ben e gi yesi na Yehovah. Ma baka dati, den Asiriasma ben wani pori Yerusalem tu. A kan taki Satan ben wani kiri a heri famiri fu den kownu fu Yerusalem, fu di Yesus ben o komoto na ini a famiri dati. Yehovah no ben wani taki Yerusalem kisi pori. Dati meki a kiri den srudati fu a legre fu Asiria, èn na so a frulusu a pipel fu en na wan wondru fasi.​—2 Kow. 19:32-35; Yes. 10:5, 6, 12-15.

A DI FU DRI EDE NA BABILON

9, 10. (a) San Yehovah meki den Babilonsma du? (b) San ben musu pasa, fosi son profeititori ben kan kon tru?

9 A di fu dri ede fu na ogri meti di Yohanes si, na a kownukondre fu Babilon. Yehovah ben meki den Babilonsma pori Yerusalem èn a meki den tyari a pipel fu en gowe leki katiboman. Ma fosi Yehovah meki disi pasa, a taigi a trangayesi pipel san Babilon ben o du nanga den (2 Kow. 20:16-18). Yehovah ben taigi den Israelsma tu taki a no ben o meki den kownu fu den sidon moro na tapu en „kownusturu” na ini Yerusalem (1 Kron. 29:23). Ma Yehovah ben pramisi den taki wan bakapikin fu Kownu David ben o tiri baka leki kownu fu En. A sma disi ben o „abi a reti” fu sidon na tapu a kownusturu fu Yehovah.​—Esek. 21:25-27.

10 Wan tra profeititori e sori taki den Dyu ben o anbegi Yehovah na a tempel na ini Yerusalem ete, te a Mesias, noso a Salfuwan di Gado ben pramisi, ben o doro (Dan. 9:24-27). Fosi den Israelsma tron katiboman na ini Babilon, wan tra profeititori ben sori taki a Mesias ben o gebore na ini Betlehem (Mika 5:2). Den profeititori disi ben o man kon tru, soso efu den Dyu ben gowe libi Babilon, drai go baka na a kondre fu den, èn bow a tempel baka. Ma den Babilonsma no ben abi a gwenti fu seni den katiboman fu den gowe. We, dan fa a pipel fu Gado ben o drai go baka na den kondre? Yehovah sori den profeiti fu en fa disi ben o pasa.​—Amos 3:7.

11. Nanga san Danièl nanga Yohanes e agersi a kownukondre Babilon? (Luku a pisi di skrifi na ini pikin letter na ondrosei fu bladzijde 10.)

11 A profeiti Danièl ben de wan fu den katiboman na ini Babilon (Dan. 1:1-6). Yehovah sori Danièl taki baka Babilon, tra grontapumakti ben o kon baka makandra. Na wan agersi fasi, Yehovah sori fa sani ben o waka. Fu eksempre, a meki Kownu Nebukadnesar fu Babilon kisi wan dren fu wan bun bigi popki di ben meki fu difrenti sani soleki gowtu, kopro nanga isri. (Leisi Danièl 2:1, 19, 31-38.) Yehovah meki Danièl tyari kon na krin taki a gowtu ede fu a popki wani taki a kownukondre Babilon. * A borsu nanga den anu fu solfru na a grontapumakti di ben o kon baka Babilon. Suma ben o de a tirimakti dati, èn san a ben o du nanga a pipel fu Gado?

A DI FU FO EDE NA MEDO-PERSIA

12, 13. (a) San Yehovah taki fu a grontapumakti di ben o teki Babilon abra? (b) Fu san ede wi kan taki dati Medo-Persia ben de a di fu fo ede fu na ogri meti?

12 Moro leki wán hondro yari bifo a ten fu Danièl, Yehovah en profeiti Yesaya ben taki wan tu prenspari sani fu a grontapumakti di ben o teki Babilon abra. Yehovah ben taki fa a legre fu a grontapumakti dati ben o go na ini a foto Babilon, èn a taki srefi fa a fesiman fu den ben o nen. A fesiman dati ben de Sirus fu a kondre Persia (Yes. 44:28–45:2). Danièl ben si tu tra fisyun di ben abi fu du nanga a grontapumakti Medo-Persia. Na ini wan fu den fisyun, Danièl si wan beer di ben opo wán sei futu èn di ben o „nyan furu meti” (Dan. 7:5). Na ini a tra fisyun, a si wan manskapu di ben abi tu tutu.​—Dan. 8:3, 20.

13 Yehovah meki Medo-Persia teki Babilon abra èn na so den Israelsma ben kisi na okasi fu drai go baka na den kondre. Den sani disi ben pasa soifri soleki fa Yehovah ben taki na fesi (2 Kron. 36:22, 23). Ma bakaten Medo-Persia pruberi fu kiri a pipel fu Gado. Na ini a Bijbel buku Ester wi e leisi taki Haman, wan heihei man fu Persia, taigi den sma fu drape fu kiri ala den Dyu di ben e libi na ini a bigi kownukondre dati. Disi ben musu pasa tapu a dei di Haman srefi ben poti. Ma Yehovah kibri a pipel fu en baka, so taki a pikin fu Satan, noso den sma di e gens a pipel fu Gado, no ben man kiri den (Ester 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14). Dati meki wi kan taki dati Medo-Persia na a di fu fo ede fu na ogri meti di Openbaring e taki fu en.

A DI FU FEIFI EDE NA GRIKIKONDRE

14, 15. Sortu finifini tori fu owruten Grikikondre Yehovah tyari kon na krin?

14 A di fu feifi ede fu na ogri meti di a buku Openbaring e taki fu en, na Grikikondre. Na ini a dren di Danièl ben tyari kon na krin gi Nebukadnesar, a bere nanga a bowtu fu kopro e agersi a srefi grontapumakti disi. Danièl si tu tra fisyun di ben sori en tra finifini tori fu Grikikondre èn fu a moro makti tiriman fu a kownukondre dati.

15 Na ini wan fu den fisyun, Danièl si wan penitigri di ben abi fo frei. A penitigri disi na Grikikondre di ben o teki tra kondre abra esi-esi (Dan. 7:6). Na ini wan tra fisyun Danièl si wan bokoboko di ben abi wán bigi tutu èn a si wan manskapu di ben abi tu tutu. Esi-esi a bokoboko disi kiri a manskapu di ben agersi Medo-Persia. Yehovah taigi Danièl taki a bokoboko na Grikikondre èn a bigi tutu na wan fu den kownu fu en. Danièl skrifi tu taki a bigi tutu ben o broko èn fo pikin tutu ben o gro na ini en presi. Aladi a profeititori disi ben skrifi hondrohondro yari bifo Grikikondre tron wan makti kondre, toku ala den finifini sani di skrifi na ini a profeititori kon tru. Aleksander a Bigiwan ben de a bigi tutu. A ben de a moro prenspari kownu fu owruten Grikikondre, èn na en ben de a legre-edeman fu Grikikondre di den go feti nanga Medo-Persia. A tutu disi broko di Aleksander dede wantronso. A ben abi 32 yari nomo èn a ben abi furu makti. Baka dati, fo ofsiri fu en prati a kownukondre gi densrefi.​—Leisi Danièl 8:20-22.

16. San Antiokus IV du?

16 Baka di Grikikondre teki Persia abra, a ben e tiri a kondre fu a pipel fu Gado. Na a ten dati, den Dyu ben de baka na ini a Pramisi Kondre èn den ben bow a tempel baka na ini Yerusalem. Den ben de a pipel fu Gado ete èn Gado ben si a tempel ete leki a presi pe sma ben musu anbegi en. Ma na ini a di fu tu yarihondro fosi Krestes, Grikikondre, di de a di fu feifi ede fu na ogri meti, go feti nanga a pipel fu Gado. Kownu Antiokus IV ben de wan bakapikin fu wan fu den ofsiri di ben teki wan pisi fu a kownukondre fu Aleksander. A kownu disi meki wan altari gi falsi gado na ini a tempel na Yerusalem èn a taki dati den sma di ben e anbegi Gado na a fasi fa den Dyu ben e du dati, ben musu kisi dedestrafu. Dyaso wi e si baka taki a pikin fu Satan ben e feti nanga a pipel fu Gado. Ma heri esi wan tra grontapumakti ben o teki Grikikondre abra. Suma na a di fu siksi ede fu na ogri meti?

A DI FU SIKSI EDE NA ROME, ’DI BEN MEKI SMA KON FREDE ÈN DI BEN MEKI DEN BEIFI’

17. Fa a di fu siksi ede fu na ogri meti meki wan prenspari pisi fu a profeititori na Genesis 3:15 kon tru?

17 Rome ben de a grontapumakti na a ten di Yohanes si a fisyun fu na ogri meti (Openb. 17:10). Rome na a di fu siksi ede fu na ogri meti èn a meki wan prenspari pisi fu a profeititori na Genesis 3:15 kon tru. Satan meki den heihei man fu Rome masi a „bakafutu” fu a pikin fu na uma. Den Romesma ben si Yesus leki wan sma di opo ensrefi teige lanti. Dati meki den krutu en èn den kiri en (Mat. 27:26). Ma aladi den ben masi a pikin na en bakafutu, toku a soro dresi heri esi. Disi pasa di Yehovah gi Yesus wan opobaka.

18. (a) Suma ben de a nyun pipel di Yehovah teki èn fu san ede? (b) Fa a pikin fu a sneki tan feti nanga a pikin fu na uma?

18 Den kerki fesiman fu Israel span anu makandra nanga den tiriman fu Rome fu kiri Yesus. Boiti dati, furu fu den Israelsma no ben e bribi taki Yesus ben de a Mesias. Dati meki Yehovah no ben wani den Israelsma leki en pipel moro (Mat. 23:38; Tori 2:22, 23). A teki wan tra pipel di Bijbel e kari „na Israel fu Gado” (Gal. 3:26-29; 6:16). A pipel dati ben de a gemeente fu salfu Kresten, di ben abi Dyu nanga sma di no ben de Dyu (Ef. 2:11-18). Baka di Yesus dede èn kisi wan opobaka, a pikin fu a sneki tan abi bita-ati gi a pikin fu na uma, èn a tan feti nanga en. Difrenti leisi den Romesma pruberi fu pori a gemeente fu salfu Kresten, fu di den salfu Kresten de leki pikin fu na uma tu. *

19. (a) San Danièl taki fu a di fu siksi grontapumakti? (b) San wi o luku na ini a tra artikel?

19 Na ini a dren di Danièl tyari kon na krin gi Nebukadnesar, den bonfutu fu a popki ben de fu isri. Disi ben agersi Rome (Dan. 2:33). Danièl ben si wan tra fisyun di abi fu du nanga Rome èn a ben si a tra tirimakti di ben o komoto fu Rome. (Leisi Danièl 7:7, 8.) Hondrohondro yari langa, Rome ben de leki wan ogri meti ’di ben e meki sma kon frede, a ben e meki den beifi èn a ben tranga srefisrefi’. Ma a profeititori ben taki tu dati „tin tutu” ben o gro fu a tirimakti disi. Baka dati, „wan tra tutu, wan pikinwan”, ben o opo kon èn a ben o abi moro makti leki den trawan. Suma na den tin tutu èn suma na a pikin tutu? Sortu pisi fu a bun bigi popki na ini a dren fu Nebukadnesar, wani taki a srefi sani leki a pikin tutu? A tra artikel na tapu bladzijde 14 o gi piki tapu den aksi disi.

[Futuwortu]

^ paragraaf 4 Na uma disi na a organisâsi fu Yehovah na hemel. Ala den yeye di e dini en drape de na ini na organisâsi disi. Bijbel e taki dati den de leki a wefi fu Yehovah.​—Yes. 54:1; Gal. 4:26; Openb. 12:1, 2.

^ paragraaf 11 Na ede fu a popki na ini a buku fu Danièl, sosrefi a di fu dri ede fu na ogri meti na ini a buku Openbaring, e agersi Babilon. Luku bladzijde 12, 13.

^ paragraaf 18 Di Rome pori Yerusalem na ini a yari 70, Israel no ben de a pipel fu Gado moro. Sobun, di Yerusalem kisi pori, dan dati no ben wani taki dati a pikin fu a sneki go feti nanga a pikin fu na uma. Dati no ben de wan kontru fu Genesis 3:15.

[Aksi fu a tori disi]