1, 2. (a) O ten wan sma abi wan bun libi, soleki fa furu sma e denki? (b) Fa yu kan sabi san yu e si leki wan bun libi?

O TEN yu kan taki dati wan sma abi wan bun libi? Efu yu ben o aksi sma a sani disi, yu ben o si taki alamala e denki tra fasi fu a tori. Fu eksempre, furu sma e denki taki wan sma abi wan bun libi efu a abi furu moni, efu a abi wan bun wroko, noso efu a kisi bun skoroleri. Tra sma e taki dati efu yu wani abi wan bun libi yu musu man libi bun nanga yu famiri, yu mati noso den sma na wrokope. Son sma di e dini Gado e denki srefi taki wan sma abi wan bun libi te a abi son frantwortu na ini a gemeente, noso te a abi bun bakapisi na ini a preikiwroko.

² O ten yu denki taki wan sma abi wan bun libi? Wan fasi fa yu kan sabi disi na fu skrifi den nen fu wan tu sma di yu e lespeki trutru èn di yu feni taki den abi wan bun libi. Sortu sma na dati? Den gudu noso den abi biginen? Den na heihei sma na ini a libimakandra? A piki na tapu den aksi disi kan sori fa yu e denki fu a tori disi. Den sani di prenspari gi yu kan abi furu krakti na tapu den bosroiti di yu e teki èn den sani di yu wani du na ini yu libi.​—Luk. 6:45.

3. (a) San Yosua ben musu du fu abi wan bun libi? (b) San wi o luku now?

³ A moro prenspari sani gi wi, na fu sabi o ten Yehovah feni taki wan sma abi wan bun libi. Wi kan kisi têgo libi, soso te Yehovah feni taki wi e libi bun. Di Yehovah gi Yosua a bigi frantwortu fu tyari den Israelsma go na ini a Pramisi Kondre, a taigi en taki a ben musu leisi a Wèt „dei nanga neti” èn a ben musu sorgu taki a du ala san skrifi na ini. Gado pramisi en: „Te yu du dati, dan sani o waka bun nanga yu èn yu o handri nanga koni” (Yos. 1:7, 8). Wi alamala sabi taki Yosua ben abi wan bun libi trutru. Fa a de nanga wi? Fa wi kan  sabi efu wi abi a srefi denki leki Gado? Fu man sabi efu wi abi a srefi denki leki Gado, wi o luku a libi fu tu man di Bijbel e taki fu den.

4. Fu san ede wi kan taki dati Salomo ben abi wan bun libi?

⁴ Furu sani na ini a libi fu Salomo ben e waka bun trutru. Fu san ede? Fu di a ben e lespeki Yehovah èn fu di a ben e gi yesi na en furu yari langa. Dati meki Yehovah ben gi en furu blesi. Di Yehovah taigi Salomo fu aksi en iniwan sani di a ben wani, dan Salomo aksi en fu gi en a koni fu tiri a pipel fu en. Dati meki Gado gi en koni, ma a gi en gudu tu. (Leisi 1 Kownu 3:10-14.) Salomo ben „koni moro iniwan sma fu Owstusei èn fu Egepte”. „Na ala kondre”, sma ben e taki fu Salomo (1 Kow. 4:30, 31). Salomo ben abi bun furu gudu tu. Ibri yari a ben e kisi moro leki 22 dusun kilo gowtu (2 Kron. 9:13). A ben bow furu moi sani tu. Boiti dati a ben sabi libi bun nanga tiriman fu tra kondre èn a ben e du bun bisnis nanga den. Iya, di Salomo ben e gi yesi na Gado a ben abi wan bun libi trutru.​—2 Kron. 9:22-24.

5. O ten wan sma abi wan bun libi trutru, soleki fa Salomo sori?

⁵ Den sani di Salomo skrifi na ini a buku Preikiman e sori taki a ben sabi san na wan bun libi. A no ben denki taki soso gudusma noso sma di abi furu makti kan abi wan bun èn koloku libi. A ben skrifi: „Mi kon si taki a moro bun sani di libisma kan du na fu prisiri èn fu du bun na ini a libi fu den. Mi kon sabi tu taki ibri sma musu nyan, taki a musu dringi èn taki a musu prisiri nanga ala a tranga wroko di a e du. Na wan presenti fu Gado” (Preik. 3:12, 13). Salomo ben e frustan taki den bun sani disi kan meki wan sma de koloku, soso te a de wan mati fu Gado. Dati meki a taki: „Now di mi taki ala sani kaba, a moro prenspari sani na disi: Lespeki a tru Gado èn hori den komando fu en, fu di dati na san libisma musu du.”​—Preik. 12:13.

6. Fa na eksempre fu Salomo e yepi wi fu frustan san na wan bun libi?

⁶ Furu yari langa Salomo ben abi lespeki gi Gado èn a ben e gi yesi na en. Bijbel e taki dati fu di a „ben lobi Yehovah, meki a du ala sani di en papa David ben leri en” (1 Kow. 3:3). Di a du dati, sani waka bun gi en. Gado yepi Salomo tu fu meki wan kefalek moi tempel pe sma ben kan anbegi a tru Gado èn a ben man skrifi dri Bijbel buku tu. A no de fu taki dati wi no o man du den srefi sani di Salomo du. Ma te wi e luku a libi fu Salomo di a ben e gi yesi na Gado, dan dati o yepi wi fu frustan o ten wan sma abi wan bun libi trutru èn san wi musu du fu abi a libi dati. Fu eksempre, Gado meki Salomo skrifi wan tu tori di e taki fu gudu, koni, biginen, nanga makti. Furu sma e denki taki den musu abi den sani disi fu man abi wan trutru bun libi. Ma Salomo taki dati te sma e feti fu kisi den sani disi, a de ’neleki na winti den e feti fu fanga’, fu di den e feti fu kisi wan sani di no o meki den de koloku trutru. Sma di lobi moni, wani abi moro moni ala ten. Den abi broko-ede ala ten, fu di den no wani lasi a moni di den abi. Ma wan dei o kon taki a moni di den abi o de fu tra sma.​—Leisi Preikiman 2:8-11, 17; 5:10-12.

7, 8. Fa Salomo bigin trangayesi Gado èn san ben de a bakapisi fu dati?

⁷ Di Salomo kon owru, a no ben e gi yesi na Yehovah moro. Gado Wortu e taki: „Na ini en owru dei, Salomo ben e anbegi tra gado, fu di den wefi fu en gi en deki-ati fu du disi. A no ben e dini Yehovah en Gado nanga en heri ati moro. A no du leki fa en papa David ben du. . . . Salomo du sani di Yehovah no feni bun.”​—1 Kow. 11:4-6.

 ⁸ Fu di Yehovah en ati bron nanga Salomo, meki a taigi en: „Fu di yu no hori a frubontu fu mi nanga den wèt di mi gi yu, meki mi o puru a kownukondre disi na yu anu èn mi o gi en na wan futuboi fu yu” (1 Kow. 11:11). Dati na wan sari sani fu tru! Furu sani na ini a libi fu Salomo ben e waka bun trutru, ma toku a meki Yehovah sari te fu kaba. Salomo no ben abi wan bun libi moro, fu di a tapu fu du a moro prenspari sani di a ben musu du na ini en libi: A no tan dini Yehovah nanga en heri ati. Dati meki a bun te ibriwan fu wi aksi ensrefi: ’San mi kan leri fu a libi fu Salomo? A kan yepi mi fu abi wan bun libi?’

9. Fu san ede furu sma ben feni taki Paulus no ben abi wan bun libi?

⁹ A libi fu na apostel Paulus ben de heri tra fasi leki a di fu Kownu Salomo. Paulus no ben abi a switi libi fu wan kownu èn a no ben nyan èn dringi makandra nanga tra kownu. Son leisi angri ben e kiri en, a no ben abi noti fu dringi, a ben e kowru èn a no ben abi krosi fu tapu en skin (2 Kor. 11:24-27). Di a poti bribi na ini Yesus leki a Mesias, sma no ben gi en grani moro na ini a Dyu bribi. Na presi fu dati, den Dyu kerki fesiman no ben lobi en kwetikweti. Sma poti en na ini strafu-oso, den wipi en, den naki en nanga tiki èn den trowe ston na en tapu fu kiri en. Paulus ben taki dati sma ben e spotu en nanga den tra Kresten, den ben e frufolgu den èn den ben abi bita-ati gi den. A taki: „Teleki now sma e si wi leki a doti fu grontapu èn wi tron sma di trawan e wisiwasi.”​—1 Kor. 4:11-13.

10. Fu san ede sma ben feni taki Paulus no teki na okasi fu meki en na ini a grontapu?

¹⁰ Di Paulus ben moro yongu, sma ben sabi en leki Saulus èn a ben abi ala sani fu kan abi wan bun libi. Soleki fa a sori, a ben de fu wan prenspari famiri èn a ben kisi leri fu Gamaliyel, wan leriman di furu sma ben e lespeki. Bakaten Paulus taki: „Mi ben go na fesi na ini a Dyu bribi, moro leki furu fu mi speri na mindri mi pipel” (Gal. 1:14). Paulus ben sabi taki Hebrewtongo nanga Grikitongo heri bun. Fu di a ben de wan borgu fu Rome, meki a ben abi furu grani nanga reti di furu sma ben wani abi tu. Efu Paulus ben o du muiti fu meki en na ini a grontapu, dan a ben o man kisi moro grani nanga gudu. Ma toku a bosroiti fu libi na wan heri tra fasi. Gi tra sma dati ben de wan don bosroiti èn kande en famiri ben e denki so tu. Fu san ede?

11. (a) Sortu sani ben prenspari gi Paulus èn san a ben wani du nomonomo? (b) Fu san ede dati ben de so?

 ¹¹ Paulus ben lobi Yehovah èn a ben wani taki Yehovah feni en bun. Disi ben moro prenspari gi en leki gudu nanga biginen. Di Paulus kon sabi a tru leri, a kon abi warderi gi sani di grontapu no feni prenspari, soleki a lusu-paiman, a Kresten diniwroko, nanga a howpu fu libi na hemel. Satan ben taki dati a ben kan tapu iniwan libisma fu dini Gado. Fu di Paulus ben sabi dati, meki a kon frustan taki en srefi ben kan sori taki Satan no abi leti (Yob 1:9-11; 2:3-5). Dati meki a ben de nomonomo fu horidoro èn fu tan gi yesi na Gado awinsi sortu tesi a ben e kisi. Furu sma di wani meki en na ini a grontapu, no feni taki den sani disi prenspari.

12. Fu san ede yu musu frutrow na tapu Gado?

¹² Yu abi a srefi denki leki Paulus? A no ala ten a makriki fu gi yesi na Gado, ma efu wi e tan du dati, a o feni wi bun èn a o blesi wi. Na dati e meki taki wi abi wan bun libi trutru (Odo 10:22). Wi e kisi furu blesi now, ma na ini a ten di e kon wi o kisi moro blesi srefi. (Leisi Markus 10:29, 30.) Sobun, wi no musu poti wi howpu „na tapu gudu di kan lasi gowe, ma na tapu Gado. Ala sani di e gi wi prisiri, a e gi wi bogobogo.” Wi ’seti wan bun fondamenti gi a tamara. A o de neleki wan gudu di wi kibri gi wisrefi. Na so fasi wi kan grabu a trutru libi hori bun steifi’ (1 Tim. 6:17-19). Iya, wi kan de seiker taki baka wán hondro yari, srefi baka wán dusun yari, wi o man taki: „Ai, mi abi wan bun libi trutru!”

13. Sortu rai Yesus gi fu gudu?

¹³ Yesus ben taki fu gudu: „No kibri yu gudu moro na grontapu pe woron nanga frustu kan pori en èn pe fufuruman kan kon fufuru en. Ma kibri yu gudu na ini hemel pe woron nanga frustu no man pori en èn pe fufuruman no man go fufuru en. Pe yu gudu de, na drape yu ati o de tu.”​—Mat. 6:19-21.

14. Fu san ede wi no musu feti na baka grontapu gudu?

¹⁴ A no moni wawan wan sma kan abi leki grontapu gudu. Tra sani di sma kan si leki gudu tu, na biginen nanga makti. Salomo ben skrifi fu den sani disi èn furu sma e si den leki prenspari sani. Yesus ben tyari wan srefi sortu sani kon na krin leki san Salomo ben taki na ini a buku Preikiman: Grontapu gudu no e tan fu ala ten. Soleki fa yu srefi si, dan ala den sortu gudu disi kan lasi gowe makriki. Professor F. Dale Bruner ben taki fu den sortu gudu disi: „Ala sma sabi taki biginen na soso fu wan syatu pisi ten. Tide wan sma pôpi, tamara sma no sabi en moro. Tide wan sma gudu, tamara a lasi ala en gudu. . . . [Yesus] lobi libisma. Dati meki a warskow den taki biginen kan lasi gowe esi-esi èn taki sma no musu poti den howpu na tapu dati.  Yesus no ben wani taki den disipel [fu en] lasi-ati.” Furu sma ben o agri nanga den wortu disi. Ma omeni fu den ben o kenki den libi trutru fu du san Yesus taki? Yu o du san Yesus taki?

15. Gi sortu sani wi musu meki muiti na ini a libi?

¹⁵ Son kerki fesiman taki dati a no bun te sma e suku wan bun libi. Ma Yesus no taigi den bakaman fu en taki a fowtu fu meki muiti fu abi wan bun libi. Na presi fu suku gudu na grontapu, a taki dati den musu kibri „gudu na ini hemel”. A moro prenspari sani gi wi, na fu libi na wan fasi di Yehovah feni bun. Den sani di Yesus taki e sori taki ibriwan sma musu bosroiti san moro prenspari gi en. Fu taki en leti, san de na ini wi ati, na dati de prenspari gi wi. Sobun, na baka den sani dati wi o feti.

16. Fu sortu sani wi kan de seiker?

¹⁶ Efu wi bosroiti fu meki muiti fu plisi Yehovah, dan wi kan de seiker taki a o gi wi san wi abi fanowdu. Kande wi o de nanga angri noso nanga dreiwatra son leisi, neleki fa a ben pasa nanga na apostel Paulus (1 Kor. 4:11). Toku wi kan teki a koni rai di Yesus gi wi: „Noiti un musu broko un ede nanga sani èn un no musu taki: ’San wi o nyan?’ noso ’San wi o dringi?’ noso ’San wi o weri?’ Ala den sani disi na san den grontapusma e feti fu kisi. Ma un Tata na hemel sabi taki unu abi ala den sani disi fanowdu.”​—Mat. 6:31-33.

17, 18. (a) O ten wan sma abi wan bun libi trutru? (b) San no de fanowdu fu kan abi wan bun libi?

¹⁷ Wan prenspari sani di wi musu hori na prakseri na disi: A no te yu abi gudu noso biginen na ini grontapu, dan dati wani taki dati yu abi wan bun libi. Sosrefi, a no te wan sma abi frantwortu na ini a gemeente, dan dati wani taki dati sani e waka bun gi en trutru. Wan sma kan kisi a blesi disi soso te a e gi yesi na Gado èn te a e tan dini en nanga en heri ati. Gado taki: „Fu di wi na futuboi, meki a musu de so tu taki wi musu du wi wroko bun” (1 Kor. 4:2). Sobun, wi musu tan du san Gado e aksi fu wi. Yesus ben taki: „A sma di horidoro te na a kaba, o kisi frulusu” (Mat. 10:22). Efu wan sma kisi frulusu fu di a tan gi yesi na Gado, dan a de krin taki a libi wan bun libi.

¹⁸ Te wi prakseri den sani di taki kaba, dan wi e si taki biginen, skoroleri, furu moni noso hei posisi no prenspari fu man dini Gado nanga wi heri ati. A no prenspari tu taki wan sma abi furu koni noso taki a man du son sani heri bun. Awinsi na ini sortu situwâsi wi de, wi kan dini Gado nanga wi heri ati. Na ini a fosi yarihondro, son anbegiman fu Gado ben gudu èn trawan ben pôti. Paulus ben taigi den gudu Kresten ’taki den ben musu du bun, iya, den ben musu du furu bun sani, den ben musu lobi fu gi sma sani èn den ben musu de klariklari fu prati san den abi nanga trawan’. Ma a no soso den guduwan ben kan „grabu a trutru libi hori bun steifi”. Den pôtiwan ben kan du dati tu (1 Tim. 6:17-19). Na so a de tu na ini a ten disi. Wi alamala abi a srefi okasi èn a srefi frantwortu: Wi musu tan dini Gado nanga wi heri ati èn wi musu „du furu bun sani”. Efu wi du dati, dan wi Mekiman o feni taki wi abi wan bun libi èn wi o de nanga prisiri fu di wi sabi taki wi e du san a wani.​—Odo 27:11.

19. Sortu muiti yu o du fu abi wan bun libi?

¹⁹ Kande yu no man kenki furu na a situwâsi fu yu, ma a de na yu fa yu o si a situwâsi fu yu. Awinsi fa a situwâsi fu yu de, toku yu kan abi wan bun libi te yu du muiti fu tan dini Gado nanga yu heri ati. Yu o de koloku te yu du dati. Yu kan de seiker taki Yehovah o gi yu furu blesi now èn fu têgo. Noiti yu musu frigiti san Yesus taigi den salfu Kresten: „Tan gi yesi na Gado te na dede, dan mi o pai yu nanga libi” (Openb. 2:10). Dati na wan trutru bun libi.