Go na content

Go na table of contents

Yehovah kibri den na ini a dungru fu den bergi

Yehovah kibri den na ini a dungru fu den bergi

WAN uma e komoto na ini en oso fruku mamanten. A e si wan paki na en mofodoro. A e teki a paki èn a e luku lontu, ma nowan sma de na strati. A musu de so taki wan sma di a no sabi poti a paki drape na neti. A e opo a paki pikinso, dan esi-esi a e go na inisei baka èn a e tapu a doro. Fu san ede a du dati? Na ini a paki yu abi buku di e taki fu Bijbel, èn lanti no e gi sma primisi fu abi den buku disi. Na uma e brasa a paki hori èn a e taki Yehovah tangi nanga en heri ati gi den moi buku di a kisi.

Na ini den yari baka 1930, den sortu sani disi pasa furu na Doisrikondre. Baka di den Nazisma kisi moro makti na ini 1933, den tapu a wroko fu Yehovah Kotoigi na ini a moro bigi pisi fu a kondre. Richard Rudolph, di pasa 100 yari now, * e taki: „Wi ben sabi taki wi no ben kan tapu fu taki fu Yehovah èn fu a nen fu en, awinsi libisma wèt ben tapu wi. Wan prenspari sani di wi ben e gebroiki fu studeri èn fu preiki ben de den buku di e taki fu Bijbel. Ma fu di lanti ben tapu a wroko, meki a no ben de so makriki moro fu feni den buku dati. Wi ben aksi wisrefi fa a wroko ben o go doro.” Syatu baka dati Richard yere taki a ben kan yepi nanga a wroko fu sorgu taki brada nanga sisa kisi den buku dati. Ma a ben musu du disi na wan tumusi aparti fasi. A ben o abi fu waka na ini a dungru fu den bergi.Krut. 9:36.

DEN BEN WAKA DEN BERGIPASI FU TYARI SANI GO NA TRA KONDRE

Te yu e waka na a syoro fu Elbe-liba (noso Labe-liba) go na zuidsei, dan te fu kaba yu e doro Reuzen-bergi (noso Kerkonose-bergi) di de na mindri Tyekia Republiek nanga Polen. Aladi den hei sowan 1600 meter nomo, toku furu snew de na den tapu. Afu fu a yari den tapu nanga sowan 3 meter snew. A weer kan kisi yu makriki fu di wantronso dow kan saka kon na tapu den bergi-ede so taki yu no man si notinoti.

Hondrohondro yari langa den bergi disi prati difrenti distrikt nanga kondre fu makandra. Fu di a no makriki fu pasa go na ini a kontren dati, meki a ben muilek gi skowtu fu go drape. Dati meki fosi, sma ben e abra den bergi fu tyari sani kon na ini a kondre kibrikibri. Fu 1933 te go miti 1936, den Reuzen-bergi ben  e prati Tyeko-Slowâkia nanga Doisrikondre fu makandra. Na a ten dati den Kotoigi no meki noti tapu den fu du a preikiwroko. Dati meki den bigin waka den pasi di sma ben gwenti teki fu tyari sani kon na ini a kondre kibrikibri. Fu san ede den Kotoigi du dati? Fu di den go teki den buku fu wi na tra presi pe den ben de moro makriki fu kisi. Na ini en yongu yari Richard ben de wan fu den Kotoigi dati.

Brada nanga sisa di weri krosi leki den e go koiri ben e abra Reuzen-bergi fu tyari buku go na Doisrikondre

DEN ABRA DEN BERGI AWINSI DEN BEN KAN LASI DEN LIBI

„Na a kaba fu a wiki, wi ben gwenti go na den bergi na ini grupu fu sowan seibi brada. Wi ben weri krosi leki wi ben e go koiri”, na so Richard e memre. „A ben teki dri yuru fu abra den bergi go na Spindelruf Melin”, sowan 16,5 kilometer fu Tyekia. Sma gwenti go drape nanga fakansi. Na ini a ten dati furu Doisri ben e libi na ini a kontren dati. Wan fu den ben de wan man di ben e kweki meti. A ben agri fu wroko makandra nanga den brada. A ben abi wan asiwagi di a ben gwenti gebroiki fu rèi sma di ben de nanga fakansi. Nanga na asiwagi dati a ben e go na wan foto krosibei fu go teki den dosu nanga buku. Den brada fu Praag ben seni den dosu disi nanga loko go na a foto dati. Baka dati a ben tyari den dosu go na a presi pe a ben e kweki den meti fu en èn a ben kibri den na wan tapusodro pe a ben poti drei grasi gi den meti. Dan den brada ben kon fu teki den buku, abra den bergi go na Doisrikondre.

Richard e go doro: „Wi ben abi tas di wi ben kan tyari na tapu wi baka èn den ben meki spesrutu fu tyari hebi lai. Te wi ben e doro na a presi fu a man di ben e kweki den meti, dan wi ben e span den tas fu wi nanga buku. Ibriwan fu wi ben e tyari sowan 50 kilo.” Fu no meki sma kisi den, den brada disi ben abi fu waka na ini a dungru. Den ben e bigin waka te son dongo èn den ben e doro oso fosi son opo. Ernst Wiesner, di ben de kring-opziener na ini Doisrikondre na a ten dati, e fruteri san den ben du fu sma no kisi den: „Tu brada ben gwenti waka na den fesi èn te den ben e miti sma na pasi, den ben e leti den flashlight wantewante fu sori den trawan taki sma e kon. Na so den brada di ben e waka sowan 100 meter na den baka nanga den hebi tas fu den, ben sabi taki den musu go kibri na ini den busibusi na sei pasi. Den ben e kibri drape teleki den tu brada drai kon baka èn taki wan sani fu sori den taki den no abi fu kibri moro. Ibri wiki den ben e taki wan tra sani.” Ma boiti taki Doisri skowtu ben kan kisi den, tra sani ben kan pasa nanga den tu.

Richard e taki: „Wan neti mi ben musu wroko moro  langa. Sobun, mi bigin waka go na Tyekia moro lati leki den tra brada. A ben dungru èn furu dow ben de. Mi ben e beifi di mi ben e waka na ini a kowru alen. Mi lasi na ini wan busi fu pinabon èn omeni yuru langa mi no ben man feni a pasi. Furu sma di go koiri na ini a kontren dati dede na a fasi disi. Na di den brada drai kon baka fruku mamanten fosi, mi miti den.”

Sowan dri yari langa a pikin grupu deki-ati brada disi go na den bergi ibri wiki. Na ini a kowru ten fu a yari den gebroiki difrenti sani fu kan pasa na tapu a snew nanga a prenspari lai fu den. Son leisi grupu fu sowan 20 brada abra den bergi na deiten. Den ben marki den pasi di den teki fu kan sabi sortu sei den musu go. Fu di den ben wani sma denki taki na koiri den go koiri nomo, meki wan tu sisa ben e kon nanga den tu. Sonwan fu den ben waka na fesi a grupu èn te wan sma ben e kon di den no sabi, dan den ben trowe den ati go na loktu fu warskow den trawan.

A no ben makriki fu abra den ede fu Reuzen-bergi di tapu nanga snew

San ben e pasa te den brada di ben tyari buku gowe te neti, ben e drai kon baka? Den ben seti sani so, taki den ben kan prati den buku wantewante. Fa den ben du dati? Den ben poti den buku na ini paki fu meki den gersi paki sopo. Baka dati den ben tyari den go na a presi pe sma ben e teki loko na Hirschberg. Den ben seni den paki go na difrenti presi na Doisrikondre. Drape brada nanga sisa tyari den paki go kibrikibri gi tra Kotoigi soleki fa wi ben leisi na a bigin fu na artikel disi. A wroko disi ben e du kibrikibri, ma efu sma ben o kon sabi srefi wan pikin sani nomo fu a wroko, a ben kan abi takru bakapisi gi den brada fu wi. We, na dati pasa tu. Wan dei wan fruferi sani pasa di den brada no ben fruwakti.

Na ini 1936, skowtu feni a presi krosibei fu Berlijn pe den brada ben e kibri den buku fu wi. Na mindri den sani di den feni yu ben abi dri paki di ben komoto na Hirschberg, ma den no ben sabi suma ben seni den kon. Toku skowtu feni wan fasi fu kon sabi suma skrifi na tapu den paki èn den hori a brada dati di ben de prenspari gi a wroko fu wi. Syatu baka dati den hori ete tu brada èn Richard Rudolph ben de wan fu den. Fu di den brada disi teki ala frantwortu na den tapu, meki trawan ben kan tan tyari buku gowe kibrikibri, aladi a situwâsi ben e kon ogri moro nanga moro.

SAN WI KAN LERI FU A TORI DISI

Soleki fa wi si, dan wan prenspari fasi fa Kotoigi na Doisrikondre ben kisi buku, na te den brada ben abra Reuzen-bergi. Ma a no na Reuzen-bergi wawan den brada waka fu tyari buku go na Doisrikondre. Teleki 1939 di den Doisri srudati teki Tyeko-Slowâkia abra, tra pasi ben de tu di den brada ben e teki fu go na Doisrikondre. Kotoigi na ini tra kondre lontu Doisrikondre soleki Fransikondre, Bakrakondre nanga Switserland ben wroko makandra nanga brada nanga sisa na ini Doisrikondre. Den Kotoigi fu den kondre disi ben kan lasi den libi. Toku den du furu muiti fu sorgu taki den brada nanga sisa di sma frufolgu, kisi den buku fu wi.

Furu fu wi na ini a ten disi kan feni awinsi omeni buku noso tijdschrift wi wani. Wi kan feni MP3 nanga DVD tu noso tra sani tapu Internet. Kande a makriki gi yu fu teki wan nyun buku na ini a Kownukondre zaal noso fu download en na a website jw.org. Toku a ben o bun fu go sidon prakseri san sma ben musu du so taki yu kisi den. Kande sma no waka na neti fu abra bergi di tapu nanga snew, ma yu kan de seiker taki furu Kresten brada nanga sisa wroko tranga èn den du ala san den man fu sorgu taki yu kisi den.

^ paragraaf 3 A brada disi dini na ini Gemeente Hirschberg na Silesia. Now a foto Hirschberg nen Jelenia Góra èn a de na a zuidwest-sei fu Polen.