1. Sortu frantwortu Yehovah gi papa nanga mama?

YEHOVAH meki a fosi man nanga uma nanga a firi fu meki pikin. Bijbel e taki: „Pikin de a gudu di Yehovah gi yu” (Ps. 127:3). San dati wani taki? Kon meki wi taki dati wan bun mati aksi yu fu hori wan bigi moni gi en. Fa yu ben o firi? A no de fu taki dati yu ben o breiti taki yu mati e frutrow yu. Ma kande yu o broko yu ede tu pe yu o kibri a moni. Yehovah, wi moro bun Mati, e gi papa nanga mama wan sani di warti moro moni fu luku gi en. A e gi den a frantwortu fu sorgu den pikin bun èn fu sorgu taki den de koloku.

2. Sortu aksi wi o luku?

² Suma e bosroiti efu wan trowpaar musu kisi pikin èn o ten den musu du dati? San papa nanga mama kan du fu yepi den pikin fu de koloku? Luku wan tu fu den rai na ini Gado Wortu di kan yepi Kresten trowpaar fu teki koni bosroiti.

3. (a) Suma e bosroiti efu wan trowpaar o kisi pikin? (b) Sortu Bijbel rai mati nanga famiri fu wan trowpaar musu hori na prakseri?

³ Na ini son kulturu sma e fruwakti taki wan trowpaar o bigin kisi pikin wantewante baka te den trow. Kande famiri nanga tra sma e dwengi wan trowpaar fu kisi pikin  wantewante. Jethro, wan brada fu Asia e taki: „Son sma na ini a gemeente di abi pikin e dwengi trowpaar di no abi pikin fu kisi pikin.” Jeffrey, wan tra brada fu Asia e taki: „Son sma e taigi trowpaar di no abi pikin taki den no o abi nowan sma fu sorgu den te den kon owru.” Ma ibri trowpaar musu bosroiti gi den srefi efu den o kisi pikin. Na den abi a frantwortu (Gal. 6:5). A no de fu taki dati famiri nanga mati wani taki wan trowpaar de koloku. Ma den musu frustan taki na a trowpaar srefi o bosroiti efu den o kisi pikin.​—1 Tes. 4:11.

4-5. Fu sortu tu aksi trowpaar musu taki èn o ten na a moro bun ten fu du dati? Fruklari dati.

⁴ A prenspari taki wan trowpaar di e bosroiti fu kisi pikin e taki fu den tu aksi disi: O ten den wani pikin? Omeni pikin den wani? O ten na a moro bun ten gi trowpaar fu taki fu a tori disi? Fu san ede den tu aksi disi prenspari so?

⁵ Nofo tron, a bun te trowpaar taki fu a tori disi fosi den trow. Fu san ede? Fu di a prenspari taki den ala tu e denki a srefi fu a tori disi. Boiti dati den musu luku efu den o man tyari a frantwortu dati. Son trowpaar bosroiti fu wakti wán noso tu yari fosi den kisi pikin. Den sabi taki te den o kisi pikin den o gebroiki furu fu den ten nanga krakti fu sorgu den. Dati meki den e wakti pikinso, so taki den kan gwenti a trowlibi èn den kan sabi makandra moro bun.​—Ef. 5:33.

6. Sortu bosroiti son trowpaar teki fu di wi e libi na ini muilek ten?

⁶ Tra Kresten bosroiti fu teki na eksempre fu den dri manpikin fu Noa nanga den frow fu den. Den dri trowpaar dati bosroiti fu no kisi pikin wantewante baka di den trow (Gen. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Petr. 2:5). Yesus ben agersi a ten fu wi nanga „a ten fu Noa”, èn wi e libi na ini ’muilek ten di tranga fu pasa’ (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1). Dati meki son trowpaar bosroiti fu wakti fu kisi pikin so taki den kan du moro gi Yehovah.

7. Fa Lukas 14:28, 29 nanga Odo 15:22a kan yepi wan trowpaar?

⁷ Koni trowpaar e „teri den kostu”, fosi den bosroiti efu den o kisi pikin èn omeni pikin den o kisi. (Leisi  Lukas 14:28, 29.) Papa nanga mama di kweki pikin taki dati furu moni de fanowdu fu kweki pikin. A e teki ten nanga krakti tu. Dati meki a prenspari taki trowpaar luku den aksi disi: ’Wi ala tu o abi fu wroko fu man bai den sani di wi o abi fanowdu? Wi e agri san na den sani di wi osofamiri abi fanowdu? Efu wi ala tu musu wroko, suma o luku den pikin? San den o leri fu a sma disi?’ Trowpaar di e taki fu den aksi disi e du san skrifi na Odo 15:22a.​—Leisi en.

8. Sortu problema trowpaar kan kisi èn san masra di lobi den frow o du?

⁸ A prenspari gi wan pikin taki en papa nanga en mama e meki ten gi en èn taki den e du sani makandra nanga en. Ma efu wan trowpaar e kisi pikin baka makandra, a kan muilek fu poti prakseri na ibri pikin. Son trowpaar e taki dati son leisi den no ben sabi san den ben musu du. Kande a mama e weri ala ten. A sani disi kan meki taki a no abi krakti fu studeri, fu begi èn fu go na ini a preikiwroko ibri wiki. A kan muilek gi en tu fu arki te a de na den konmakandra. A no de fu taki dati wan masra di lobi en frow o du san a man fu yepi en nanga den pikin. A e du disi te den de na konmakandra èn te den de na oso. Fu eksempre, a kan yepi en frow nanga wroko na oso. A o sorgu tu taki ala sma kisi wini fu na Osofamiri Anbegi. Boiti dati a o yepi en osofamiri fu go na ini a preikiwroko.

9-10. San papa nanga mama musu du efu den wani sabi fa den musu kweki den pikin?

⁹ San papa nanga mama kan du fu yepi den pikin fu kon lobi Yehovah? Fa den kan kibri den pikin gi den ogri fu a grontapu? Luku wan tu sani di papa nanga mama kan du.

¹⁰ Begi Yehovah fu yepi yu. Luku na eksempre fu Manowa nanga en wefi, di ben de a papa nanga mama fu Simson. Di Manowa ben sabi taki en nanga en wefi ben o kisi wan boi, a aksi Yehovah fu sori en fa a musu kweki en pikin.

11. Fa son papa nanga mama teki na eksempre fu Manowa soleki fa skrifi na Krutuman 13:8?

¹¹ Nihad nanga Alma fu a kondre Bosnia nanga Hersegofina, teki na eksempre fu Manowa. Den e taki: „Neleki Manowa wi ben aksi Yehovah fu sori wi fa wi kan de wan bun papa nanga mama. Yehovah piki den begi fu wi.  A gebroiki Bijbel, den buku fu na organisâsi, den konmakandra nanga den kongres fu sori wi san wi musu du.”​—Leisi Krutuman 13:8.

12. Fu san ede Yosef nanga Maria ben de wan bun eksempre gi den pikin fu den?

¹² Yu musu de wan bun eksempre. Den sani di yu e taigi yu pikin prenspari, ma den sani di yu e du moro prenspari srefi. Wi kan de seiker taki Yosef nanga Maria ben de wan bun eksempre gi Yesus nanga den tra pikin fu den. Yosef ben wroko tranga fu sorgu en osofamiri. Boiti dati, a ben yepi den tu fu anbegi Yehovah (Deut. 4:9, 10). Yosef no ben abi fu tyari en osofamiri go na Yerusalem „ibri yari” fu hori a Paskafesa. Toku a ben du dati (Luk. 2:41, 42). Kande tra papa ben feni taki a muilek fu tyari den osofamiri go na Yerusalem, taki a ben teki ten èn taki a ben diri tumusi fu dati. Ma Yosef ben poti na anbegi fu Yehovah na a fosi presi èn a leri den pikin fu en fu du a srefi. Maria srefi ben sabi Gado Wortu bun. Den sani di a ben e taki èn den sani di a ben e du, ben leri den pikin fu en fu lobi Gado Wortu.

13. Fa wan trowpaar teki na eksempre fu Yosef nanga Maria?

¹³ Nihad nanga Alma di wi ben kari kaba, teki na eksempre fu Yosef nanga Maria. Fa dati yepi den fu kweki a boi fu den fu kon lobi Yehovah èn fu dini en? Den e taki: „Wi ben pruberi fu libi na so wan fasi taki a boi fu wi ben man si taki a bun fu libi leki fa Yehovah wani.” Nihad e taki: „Yu musu tyari yusrefi leki fa yu wani taki yu pikin tyari ensrefi.”

14. Fu san ede papa nanga mama musu sabi suma na den mati fu den pikin fu den?

¹⁴ Yepi yu pikin fu kon abi bun mati. Papa nanga mama musu sabi suma na den mati fu den pikin èn den musu sabi san den pikin e du. Disi wani taki dati den musu sabi tu nanga suma den pikin e taki tapu Internet èn suma den e bel noso sms. Den mati dati kan abi krakti tapu a fasi fa den pikin o denki èn fa den o tyari densrefi.​—1 Kor. 15:33.

15. San papa nanga mama kan leri fu na eksempre fu Jessie?

¹⁵ San papa nanga mama kan du efu den no sabi wroko nanga computer noso telefon? Jessie, wan papa na ini Filippijnen e taki: „Wi no ben sabi wroko bun nanga sani soleki computer, tablet noso telefon. Ma dati no tapu wi fu leri wi pikin san na den takru bakapisi te yu no e gebroiki den sani disi bun.” Jessie no tapu den pikin fu en fu gebroiki den sani disi, soso fu di en no ben man wroko bun nanga den. A e taki: „Mi gi den pikin deki-ati fu gebroiki den telefon fu leri wan tra tongo, fu sreka gi den konmakandra èn fu leisi Bijbel ibri dei.” Papa nanga mama, unu leisi èn taki nanga unu pikin fu a rai di de fu feni na jw.org^® na a pisi „Yonguwan”? Yu luku den felem Suma na a basi​—Yu of yu cel? èn Luku bun san yu e du te yu de tapu Internet nanga den? Yu taki fu den felem disi nanga den? * Den sani disi kan yepi yu fu leri den pikin fu yu fa den kan gebroiki den telefon na wan koni fasi.​—Odo 13:20.

16. San furu papa nanga mama du èn san ben de a bakapisi?

 ¹⁶ Furu papa nanga mama e seti sani, so taki den pikin fu den kan moksi nanga sma di de wan bun eksempre. Wan trowpaar fu Ivoorkust, N’Déni nanga Bomine, ben abi a gwenti fu kari a kring-opziener fu tan nanga den. N’Déni e taki: „A sani disi ben bun gi a boi fu wi. A bigin pionier èn now a e teki presi gi a kring-opziener te a no de.” Yu kan du a srefi gi den pikin fu yu?

17-18. O ten papa nanga mama musu bigin gi den pikin leri?

¹⁷ Bigin fruku fu gi yu pikin leri. A moro bun te papa nanga mama e bigin gi den pikin leri fruku (Odo 22:6). Luku na eksempre fu Timoteyus di ben teki waka nanga na apostel Paulus. En mama Enise nanga en granmama Lowis ben gi en leri ’sensi di a ben de wan beibi’.​—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Jean-Claude nanga Peace, wan tra trowpaar fu Ivoorkust, ben man yepi ala den siksi pikin fu den fu kon lobi Yehovah èn fu dini en. San yepi den fu man du disi? Den teki na eksempre fu Enise nanga Lowis. Den taki: „Baka di den pikin gebore wi bigin gi den leri fu Gado Wortu wantewante.”​—Deut. 6:6, 7.

19. Fa papa nanga mama kan gi den pikin leri?

¹⁹ Fa papa nanga mama kan gi den pikin leri? Deuteronomium 6:6, 7 e sori taki den musu du disi „ibri tron baka”. Fu man du dati papa nanga mama musu meki ten gi den yongu pikin fu den. Son leisi papa nanga mama kan lasi-ati te den musu taki nanga den pikin ibri tron baka fu a srefi sani. Ma den musu si disi leki wan fasi fu yepi den pikin fu frustan Gado Wortu èn fu du san a e taki.

20. Fruteri fa Psalm 127:4 e yepi papa nanga mama fu kweki den pikin.

²⁰ Yu musu sabi den pikin fu yu bun. Psalm 127 e agersi pikin nanga peiri. (Leisi Psalm 127:4.) Neleki fa ala peiri no meki fu a srefi sani èn den no bigi  a srefi, na so nowan pikin de a srefi. Dati meki papa nanga mama musu luku fa den o yepi ibriwan fu den pikin fu den. Wan trowpaar fu Israel di ben man yepi den tu pikin fu den fu dini Yehovah e taki: „Wi ben studeri nanga ibri pikin aparti.” A no de fu taki dati ibri osofamiri edeman musu bosroiti efu a de fanowdu fu studeri nanga ibri pikin aparti.

21. San Yehovah o du gi papa nanga mama?

²¹ Son leisi papa nanga mama kan feni taki a muilek fu gi den pikin leri, ma pikin na wan gudu di Yehovah gi den. Dati meki ala ten a de klariklari fu yepi papa nanga mama. A e arki den begi fu den. A e gebroiki Bijbel nanga den buku fu na organisâsi fu sori den san den musu du. Tra papa nanga mama di de wan bun eksempre na ini na gemeente kan gi den rai tu.

22. San na den moro bun sani di papa nanga mama kan gi den pikin fu den?

²² Son sma e taki dati a e teki 20 yari fu kweki wan pikin. Ma awinsi den pikin fu yu kon bigi yu e tan den papa nanga mama. Den moro bun sani di yu kan gi yu pikin na lobi, ten èn leri fu Bijbel. Toku ibri pikin o teki en eigi bosroiti. Ma furu fu den pikin di kweki na ini waarheid, kon lobi Yehovah èn den firi a srefi fasi leki Joanna Mae, wan sisa fu Asia. A sisa disi taki: „Te mi e denki a fasi fa mi papa nanga mama kweki mi, dan mi de nanga tangi taki den ben leri mi fu lobi Yehovah èn taki den ben strafu mi te dati ben de fanowdu. Den no gi mi libi wawan, ma den leri mi fa mi kan abi wan koloku libi” (Odo 23:24, 25). Milyunmilyun brada nanga sisa e firi a srefi fasi.