Go na content

Go na table of contents

Aksi fu leisiman

Aksi fu leisiman

O ten Gado pipel ben de na ini katibo fu Babilon a Bigiwan?

A katibo disi bigin syatu baka a yari 100 èn a kaba na ini 1919. Fu san ede wi musu kenki a fasi fa wi ben e si a tori disi fosi?

Den buweisi di wi abi, e sori taki na ini 1919 den salfu Kresten ben kon fri fu Babilon a Bigiwan èn Gado ben tyari den kon na wán na ini a gemeente di kon krin. Prakseri a tori disi: Baka 1914, di a Kownukondre fu Gado seti na ini hemel, Gado kon luku fa a ben e go nanga en pipel èn a krin den (Mal. 3:1-4). * Baka dati, na ini 1919, Yesus poti „a koni srafu di de fu frutrow” fu gi Gado pipel di kon krin, „nyanyan na a reti ten” (Mat. 24:45-47). Na ini a srefi yari dati, Gado pipel komoto na ini katibo fu Babilon a Bigiwan (Openb. 18:4). Ma o ten den ben go na ini katibo?

Fosi, wi ben taki dati den go na ini katibo na ini 1918 èn taki fu wan syatu pisi ten nomo den ben de na ini a makti fu Babilon a Bigiwan. Fu eksempre, A Waktitoren fu 15 maart 1992 ben taki dati neleki fa Gado pipel fu owruten ben de na katibo na ini Babilon wan pisi ten, na so den futuboi fu Yehovah ben kon na ini katibo fu Babilon a Bigiwan na ini 1918. Ma di wi ondrosuku sani moro fini, wi kon si taki den ben go na ini katibo wan heri pisi ten fosi 1918.

Meki wi go luku wan fu den profeititori di ben taki fu a katibo disi èn di ben sori fa Gado pipel ben o kon fri. A profeititori disi skrifi na Esekièl 37:1-14. Na ini wan fisyun Esekièl e si wan lagipresi di furu nanga bonyo èn Yehovah e taigi en taki den bonyo disi na „ala den Israelsma makandra”. Ma bakaten wi kon si taki a profeititori disi kon tru ete wan leisi èn taki a ben abi fu du nanga „na Israel fu Gado” (Gal. 6:16; Tori 3:21). Baka dati Esekièl e si fa den bonyo e kon na libi èn fa den e kon furu leki wan bigi legre. Disi na wan moi fasi fu sori fa Gado pipel ben o kon na libi baka na wan agersi fasi na ini 1919. Ma fa a fisyun disi e yepi wi fu frustan o langa den ben de na ini katibo?

A fosi sani di wi e si na taki Esekièl e taki dati den bonyo ben „drei srefisrefi” (Esek. 37:2, 11). Disi e sori taki den sma disi ben dede wan heri pisi ten kaba. A di fu tu sani di wi e si na taki den bonyo no ben kon na libi wantronso, ma safrisafri. Na a bigin, Esekièl e yere wan bigi babari, fu di den bonyo e nakinaki na makandra. Ne wan-fru-wan „ala den bonyo bigin kon na wán”. Baka dati a e si fa den bonyo e kisi ’titei nanga meti’. Dan a e si fa titei nanga meti e kon na tapu den bonyo èn a buba e tapu a meti. Ne ’blo kon na ini den bonyo èn den e bigin libi’. Te fu kaba, Yehovah e meki den sma disi di kon na libi baka go tan na ini a kondre fu den. Ala den sani disi ben o teki ten.​—Esek. 37:7-10, 14.

Israel fu owruten ben de na ini katibo wan heri pisi ten. Disi bigin na ini a yari 740 Fosi Krestes di a tin-lo kownukondre Israel fu noordsei fadon èn sma tyari furu Israelsma gowe leki strafuman. Baka dati na ini 607 Fosi Krestes, Yerusalem kisi pori èn den Babilonsma tyari den sma fu a zuidsei kownukondre Yuda gowe tu leki strafuman. A pisi ten disi di den ben de na ini katibo kon na wan kaba na ini 537 Fosi Krestes di wan pikin grupu Dyu drai go baka na Yerusalem fu bow a tempel èn fu seti a tru anbegi baka.

Den tori disi e yepi wi fu frustan taki a pisi ten di Gado pipel ben de na ini katibo fu Babilon a Bigiwan ben musu fu de wan moro langa pisi ten. A no ben kan de fu 1918 te go miti 1919 nomo. Yesus ben taki tu fu a langa pisi ten disi èn a sori taki den falsi Kresten di a ben agersi nanga a takru wiwiri, ben o gro kon makandra nanga den „manpikin fu a Kownukondre” di a ben agersi nanga na aleisi (Mat. 13:36-43). Disi na a pisi ten di someni falsi Kresten ben de, taki sma no ben man si krin suma na den tru Kresten. Fu taki en leti, na a ten dati a Kresten gemeente ben de na ini katibo fu Babilon a Bigiwan. A ten disi bigin syatu baka a yari 100 èn a go doro teleki Gado kon krin na agersi tempel na a ten fu a kaba.​—Tori 20:29, 30; 2 Tes. 2:3, 6; 1 Yoh. 2:18, 19.

Na ini a langa pisi ten dati di Gado pipel ben de na katibo, den kerki fesiman nanga den politiek mati fu den ben wani makti nomonomo. Dati meki den no ben wani taki sma leisi Gado Wortu. Wan ten ben de taki den ben e si en leki wan bigi ogri efu sma ben e leisi Bijbel na ini a tongo fu den. A ben pasa son leisi srefi taki te sma ben leisi Bijbel, den ben fasi den na wan postu, dan den ben bron den. Iniwan sma di ben e taki fa a e denki fu den sani di den kerki fesiman ben e leri, ben kisi hebi strafu. Na so den kerki fesiman ben tapu sma fu panya a tru leri.

Fa a de nanga a di fu tu sani di wi si na ini a fisyun fu Esekièl? Wi si taki Gado pipel ben kon na libi baka èn taki den ben kon fri fu falsi bribi safrisafri. O ten èn fa disi ben pasa? A sani disi ben o teki wan tu hondro yari èn a ben o go doro teleki a ten fu a kaba. Aladi den kerki fesiman ben kon nanga wan lo falsi leri, toku a „bigi babari” na ini a fisyun fu Esekièl ben de fu yere di wan tu reti-ati sma ben abi a deki-ati fu du ala san den man fu opo taki gi a tru anbegi. Sonwan fu den meki muiti fu vertaal Bijbel na ini a tongo fu a pipel. Trawan bigin taki fu den tru tori di den ben kon si na ini Gado Wortu.

Baka dati, na a ten fu 1870, Charles Taze Russell nanga den mati fu en ben meki furu muiti fu kon sabi san Bijbel e leri trutru. Yu kan taki dati meti ben kon na tapu den bonyo èn buba ben tapu a meti. Zion’s Watch Tower nanga tra buku yepi reti-ati sma fu kon sabi den tru tori fu Bijbel. Bakaten den ben kon abi sani soleki a „Photo-Drama der Schepping” di kon na doro na ini 1914 nanga a buku The Finished Mystery di kon na doro na ini 1917. Den sani disi tranga a bribi fu Gado pipel. Te fu kaba, na ini 1919, den kon na libi baka na agersi fasi èn den go na ini a nyun kondre fu den. Sensi a ten dati, sma di abi a howpu fu libi na grontapu, bigin horibaka gi den salfu Kresten disi èn makandra den tron „wan bigi legre”.​—Esek. 37:10; Sak. 8:20-23. *

Sobun, a de krin taki Gado pipel kon de na ini katibo fu Babilon a Bigiwan syatu baka a yari 100, di sma bigin drai baka gi a tru bribi. Yu kan taki dati disi ben de wan dungru pisi ten di ben gersi a ten di den Israelsma fu owruten ben de na ini katibo. Ma na ini a ten disi, Gado pipel no de na ini katibo moro. Wi kan breiti taki wi e libi na ini wan ten pe sma di „man si a dipi fu wan tori, o skèin . . . krin”. Furu sma kan „krin densrefi” èn den kan teki a tru anbegi.​—Dan. 12:3, 10.

Di Satan tesi Yesus, a tyari en go na a tempel trutru noso na sori a sori en wan fisyun nomo?

We, wi no man taki seiker efu Yesus ben tanapu na a tempel trutru noso efu na wan fisyun nomo a kisi. Son leisi, den buku nanga den tijdschrift fu wi ben taki fu ala tu sani.

Luku fosi san Bijbel e taki. Na Evangelietori fu na apostel Mateyus e taki: „Baka dati, Didibri tyari en [Yesus] go na a santa foto èn a poti en na tapu a skotu fu a tempel.” Sobun, a tyari en go na a moro hei pisi fu a tempel (Mat. 4:5). Na ini a tori fu Lukas wi e leisi wan srefi sortu sani. A e taki: ’Didibri tyari en go tu na Yerusalem èn a poti en na tapu a skotu fu a tempel.’​—Luk. 4:9.

Fosi, den buku fu wi ben taki dati a sani disi no pasa trutru kande. Fu eksempre, A Waktitoren fu 1 maart 1961 ben taki: „Wi no kan taki dati ala sani di pasa na ini a sabana di Yesus kisi tesi, pasa so trutru. Kande Yesus ben si sonwan fu den sani na ini wan fisyun. Wi sabi seiker taki nowan bergi no de pe wan sma kan si ’ala den kownukondre fu grontapu nanga a moi fu den’. Sobun, wi no musu denki taki Satan ’tyari’ Yesus ’go na a santa foto’ trutru èn taki a poti en ’na tapu a skotu fu a tempel’. A no ben de fanowdu fu du so wan sani fu man tesi Yesus.” Ma na ini tra Waktitoren wi e leisi taki efu Krestes ben dyompo komoto fu a tempel soleki fa Satan aksi en, dan a ben o kiri ensrefi.

Son sma taki dati fu di Yesus no ben de wan Leifisma, meki a no ben abi a reti fu go tanapu na tapu a tempel. Den sma disi e denki taki kande Satan ben tyari Yesus go na a tempel na ini wan fisyun. Hondrohondro yari na fesi a profeiti Esekièl kisi wan fisyun tu pe a ben de na ini a tempel.​—Esek. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Ma efu a tesi di Yesus kisi ben de wan fisyun nomo, dan luku den sani disi:

  • Efu a ben de wan fisyun nomo, dan yu denki taki a ben o de wan tesi gi Yesus fu dyompo fu a tempel?

  • Den tra leisi di Satan tesi Yesus, a aksi en fu meki ston tron brede èn fu anbegi en. Den tesi disi no ben de fisyun, ma den ben pasa trutru. Sobun, yu no denki taki a tesi pe Satan aksi Yesus fu dyompo komoto fu a tempel pasa trutru?

Luku wan tra sani. Efu Yesus ben tanapu trutru na tapu a skotu fu a tempel, dan son sma ben kan aksi densrefi:

  • Yesus ben pasa a Wet di a tanapu na tapu a santa presi?

  • Fa Yesus komoto fu a sabana go na Yerusalem?

Te wi e ondrosuku a tori disi moro fini, dan wi o si wan tu sani di o yepi wi fu piki den tu aksi disi:

Professor D. A. Carson e taki dati a Griki wortu hieron di vertaal nanga tempel na ini a tori fu Mateyus nanga Lukas, „abi fu du kande nanga a heri tempel-dyari èn no nanga a tempel srefi”. Sobun, a no abi fu de so taki Yesus ben tanapu na tapu a santa presi. A kan taki a ben tanapu na wan uku na a zuid-owstusei fu a tempel-dyari. Fu na uku dati go te na gron pe Kidron-lagipresi ben de, ben hei sowan 137 meter. Na a zuid-owstusei fu a tempel-dyari wan plata daki ben de di ben abi wan pikin skotu. A pikin skotu disi ben de a moro hei pisi fu a tempel. A historia skrifiman Josephus ben taki dati efu wan sma ben o tanapu drape luku go na gron, dan „en ede ben o drai” fu di a pisi dati ben hei srefisrefi. Sobun, efu Yesus, di no ben de wan Leifisma, ben o tanapu drape, nowan sma no ben o meki dyugudyugu.

Ma fa a kan taki Satan tyari Yesus go na a tempel, efu Yesus ben de na ini a sabana? Fu taki en leti, wi no sabi seiker. Den tori di e taki fu a tesi no e taki o langa Satan tesi Yesus èn pe fu a sabana Yesus ben de. A kan taki Yesus ben waka go na Yerusalem, aladi dati ben kan teki pikinso langa. Bijbel no e taki krin efu Yesus tan na ini a sabana a heri pisi ten di Satan tesi en. Ma wi e leisi nomo taki Satan ben teki en tyari go na Yerusalem.

Ma fa a de nanga a tesi pe Satan sori Yesus „ala den kownukondre fu grontapu”? Fu di nowan bergi de pe wan sma kan si ala kownukondre fu grontapu, meki a de krin taki Yesus no si den kownukondre disi trutru. Sobun, kande Satan gebroiki wan fisyun fu sori Yesus ala den sani disi, neleki fa wan sma e gebroiki wan bigi screen fu sori sma fowtow fu difrenti presi fu grontapu. Ma aladi a kan taki Satan gebroiki wan fisyun, toku wi kan taki dati a sani di a aksi Yesus fu du, ben musu fu de wan trutru sani. A ben wani taki Yesus „anbegi en” (Mat. 4:8, 9). Dati meki wi kan taki dati a no na ini wan fisyun Satan aksi Yesus fu dyompo komoto fu a tempel. A ben wani taki Yesus dyompo trutru. Efu a tesi disi ben de wan fisyun nomo, dan a no ben o tyari takru bakapisi kon gi Yesus efu a ben du san Satan aksi en.

Soleki fa wi taki na a bigin, dan wi no kan taki seiker fa sani pasa trutru. Dati meki wi no sabi efu Yesus go na Yerusalem trutru èn efu a tanapu na tapu a skotu fu a tempel trutru. Ma wán sani wi sabi seiker: Den tesi disi pasa trutru èn ibri leisi Yesus taigi Didibri krin taki a no o du san a wani.

^ paragraaf 1 Esekièl 37:1-14 nanga Openbaring 11:7-12 e taki fu a tru anbegi di seti kon bun baka na ini 1919. Ma a profeititori fu Esekièl e taki fu a heri pipel fu Gado di ben o kon fri, baka di den ben o de wan heri pisi ten na ini katibo fu Babilon a Bigiwan. Na a tra sei, a profeititori fu Openbaring e sori taki baka di wan pikin grupu salfu Kresten di teki fesi na ini Gado organisâsi, ben dede na agersi fasi fu wan syatu pisi ten, den kon na libi baka.