Go na content

Go na table of contents

STUDIE-ARTIKEL 20

Openbaring—San a wani taki gi den feanti fu Gado?

Openbaring—San a wani taki gi den feanti fu Gado?

„Den tyari den kownu kon na wán na a presi di sma e kari Armagedon na ini Hebrewtongo.”​—OPENB. 16:16.

SINGI 150 Suku Gado fu kan kisi frulusu

SAN WI O LERI *

1. San Satan e du nanga Gado pipel, soleki fa a buku Openbaring e sori?

 A BUKU Openbaring e sori wi taki Gado Kownukondre e tiri kaba na ini hemel èn taki den fringi Satan komoto fu hemel (Openb. 12:1-9). A sani dati meki taki freide de na ini hemel, ma taki wi dyaso na grontapu e kisi problema. Fu san ede? Fu di Satan abi bigi atibron èn a e feti nanga den wan di e tan gi yesi na Yehovah dyaso na grontapu.​—Openb. 12:12, 15, 17.

2. San kan yepi wi fu tan gi yesi na Yehovah, awinsi Satan e feti nanga wi?

2 San kan yepi wi fu tan gi yesi na Yehovah, awinsi Satan e feti nanga wi? (Openb. 13:10) Wan sani di o yepi wi, na te wi sabi san o pasa na ini a ten di e kon. Fu eksempre, na ini Openbaring, na apostel Yohanes e taki fu wan tu blesi di wi o kisi na ini a ten di e kon. Wan fu den blesi dati, na taki Gado o kiri den feanti fu en. Meki wi luku now fa Openbaring e sori suma na den feanti fu Gado èn san o pasa nanga den.

„MARKI” DI E SORI SUMA NA DEN FEANTI FU GADO

3. San na wan tu fu den marki di Openbaring e taki fu en?

3 Na ini a fosi vers kaba fu Openbaring, Yohanes e sori taki den sani di wi o leisi a no trutru sani, ma na „marki” (Openb. 1:1). Wi o leisi bakaten fu wan tu ogri meti di o sori suma na den feanti fu Gado. Fu eksempre, „wan ogri meti e opo komoto na ini a se”. A abi „tin tutu nanga seibi ede” (Openb. 13:1). Ne „wan tra ogri meti e opo komoto na ini a gron”. A e taki leki wan bigi kaiman èn a e meki srefi taki „faya fadon komoto na loktu” (Openb. 13:11-13). Baka dati wi e si „wan redi ogri meti” èn wan huru-uma e sidon na tapu. Den dri ogri meti disi e prenki feanti di e feti wan langa pisi ten kaba nanga Gado nanga en Kownukondre. Fu dati ede a prenspari taki wi sabi suma na den.​—Openb. 17:1, 3.

FO BIGI OGRI METI

Den e „opo komoto na ini a se”. (Dan. 7:1-8, 15-17) Den meti disi e prenki regering di ben e tiri èn di ben abi furu krakti tapu a pipel fu Gado sensi a ten fu Danièl (Luku paragraaf 4, 7)

4-5. Fa den sani di skrifi na Danièl 7:15-17 e yepi wi fu frustan san den marki disi wani taki?

4 Fosi wi kan kon sabi suma na den feanti disi, wi musu frustan san den marki wani taki. A moro bun fasi fa wi kan frustan den marki disi, na te wi e meki Bijbel fruklari ensrefi. Furu fu den marki di de fu feni na ini Openbaring, tyari kon na krin kaba na ini tra buku fu Bijbel. Fu eksempre, a profeiti Danièl ben dren fu ’fo bigi meti di ben opo komoto na ini a se’ (Dan. 7:1-3). Danièl skrifi san den sani disi e prenki. Den bigi meti disi e prenki fo „kownu”, noso regering. (Leisi Danièl 7:15-17.) Disi e yepi wi fu kon frustan krin taki den meti di kari na ini Openbaring abi fu du tu nanga regering.

5 Meki wi go ondrosuku now san wan tu fu den marki na ini Openbaring wani taki. Te wi e du dati, dan wi o si fa Bijbel e yepi wi fu frustan san den marki disi wani taki. Meki wi go taki fosi fu den difrenti ogri meti di opo kon. Wi o luku fosi suma na den meti disi. Baka dati wi o luku san o pasa nanga den. Leki lasti wi o luku san den sani disi wani taki gi wi.

SUMA NA DEN FEANTI FU GADO

NA OGRI METI DI ABI SEIBI EDE

A e „opo komoto na ini a se”, a abi seibi ede, tin tutu èn tin kownu-ati. (Openb. 13:1-4) A meti disi e prenki ala regering di tiri libisma teleki now. Den seibi ede e prenki seibi grontapumakti di ben abi furu krakti tapu a pipel fu Gado (Luku paragraaf 6-8)

6. San na ogri meti di abi seibi ede e prenki? (Openbaring 13:1-4)

6 San na a ogri meti di abi seibi ede? (Leisi Openbaring 13:1-4.) Wi e si taki na ogri meti disi gersi wan penitigri, ma den futu fu en gersi den futu fu wan beer, en mofo gersi wan lew mofo èn a abi tin tutu. Den fo ogri meti di kari na ini Danièl kapitel 7, abi ala den sani disi tu. Ma dyaso na ini a buku Openbaring, a no fo difrenti ogri meti abi den sani disi, ma na wán ogri meti abi ala den sani disi. Na ogri meti disi a no wán regering noso wán grontapumakti nomo. Openbaring e sori taki na ogri meti disi „e tiri ibri lo, pipel, tongo, nanga kondre”. Sobun, a musu de so taki a abi makti moro iniwan tra regering (Openb. 13:7). Na ogri meti disi e prenki ala grontapumakti di tiri libisma teleki now. *​—Preik. 8:9.

7. San ibriwan fu den seibi ede fu na ogri meti e prenki?

7 San ibriwan fu den seibi ede a prenki? Openbaring kapitel 17 e yepi wi fu frustan san na a ogri meti di kari na ini Openbaring kapitel 13. Openbaring 17:10 e taki: „Seibi kownu de: feifi fadon kaba, wán de nownow, a trawan no kon ete. Ma te a kon, dan a musu tan wan syatu pisi ten nomo.” Fu ala den grontapumakti di Satan gebroiki, seibi fu den wi kan agersi nanga „ede”, fu di den abi furu makti. Den grontapumakti disi ben e frufolgu a pipel fu Gado. Na ini a ten fu na apostel Yohanes, den feifi grontapumakti disi ben fadon kaba: Egepte, Asiria, Babilon, Media nanga Persia, nanga Grikikondre. A di fu siksi grontapumakti Rome ben e tiri ete di Yohanes kisi na Openbaring. Suma ben o de a di fu seibi èn a lasti grontapumakti, noso ede?

8. Suma a di fu seibi ede fu na ogri meti e prenki?

8 Soleki fa wi o si, dan den profeititori na ini a buku Danièl e yepi wi fu frustan suma na a di fu seibi èn a lasti ede fu na ogri meti. Sortu tirimakti e tiri nownow na ini a ten fu a kaba, noso „na a dei fu Masra”? (Openb. 1:10) Dati na a grontapumakti fu Ingrisikondre nanga Amerkankondre di e wroko makandra. Wi kan taki dati a grontapumakti disi na a di fu seibi ede fu na ogri meti di kari na ini Openbaring 13:1-4.

NA OGRI METI DI ABI TU TUTU LEKI DI FU WAN PIKIN SKAPU

A „opo komoto na ini a gron” èn a e taki „leki wan bigi kaiman”. A ben meki srefi taki „faya fadon komoto na loktu” èn a e du wondru leki „a falsi profeiti” (Openb. 13:11-15; 16:13; 19:20). Na ogri meti di abi tu tutu èn a falsi profeiti, e prenki a grontapumakti fu Ingrisikondre nanga Amerkankondre di e kori sma na grontapu èn a e taigi den fu „meki wan popki fu na ogri meti” di abi seibi ede nanga tin tutu (Luku paragraaf 9)

9. San na ogri meti di abi „tu tutu leki di fu wan pikin skapu” e prenki?

9 Openbaring kapitel 13 e fruteri wi moro fara taki a grontapumakti fu Ingrisikondre nanga Amerkankondre di de a di fu seibi ede, na sosrefi na „ogri meti di abi tu tutu leki di fu wan pikin skapu, ma a ben bigin taki leki wan bigi kaiman”. Na ogri meti „ben e du bigi wondru èn a ben meki srefi taki faya fadon komoto na loktu, kon na grontapu leti na fesi ala sma” (Openb. 13:11-15). Openbaring kapitel 16 nanga 19 e kari na ogri meti disi „a falsi profeiti” (Openb. 16:13; 19:20). Danièl e taki wan srefi sortu sani. A e taki dati a grontapumakti fu Ingrisikondre nanga Amerkankondre ben o „tyari bigi pori kon” (Dan. 8:19, 23, 24). Dati na soifri san pasa na a ten fu a Di Fu Tu Grontapufeti. Den sabiman fu Amerkankondre nanga den sabiman fu Ingrisikondre wroko makandra fu meki tu atoombom di tyari wan kaba kon na a feti disi na ini Yapan. Wi kan taki dati a grontapumakti fu Ingrisikondre nanga Amerkankondre meki „faya fadon komoto na loktu, kon na grontapu”.

WAN REDI OGRI METI

Tapu na ogri meti disi wan huru-uma e sidon di nen Babilon a Bigiwan. Den e kari na ogri meti disi a di fu aiti kownu (Openb. 17:3-6, 8, 11). Na a bigin, a huru-uma disi ben meki na ogri meti du san en wani, ma bakaten na ogri meti disi pori en krinkrin. A huru-uma e prenki ala falsi bribi na heri grontapu. Na ini a ten disi na ogri meti e prenki den Verenigde Naties di e horibaka gi a politiek sistema na heri grontapu (Luku paragraaf 10, 14-17)

10. San „a popki fu na ogri meti” e prenki? (Openbaring 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

10 Baka dati, wan tra ogri meti e opo kon. A wan disi gersi na ogri meti di abi seibi ede. Ma a wan-enkri difrenti, na taki disi abi wan redi kloru. Den e kari en „a popki di den meki fu na ogri meti”, èn Bijbel e taki dati en na „a di fu aiti kownu”. * (Leisi Openbaring 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Yohanes e taki dati a „kownu” disi opo kon, dan a no ben de moro èn baka wan pisi ten a opo kon baka. A de krin taki a kownu disi na den Verenigde Naties di e horibaka gi a politiek sistema na heri grontapu. Fosi den ben e kari en a Volkenbond. Na a ten fu a Di Fu Tu Grontapufeti a no ben de moro, ma dan a opo kon baka leki den Verenigde Naties na ini a ten fu wi.

11. San den ogri meti noso den regering o du èn fu san ede wi no abi fu frede den?

11 Den ogri meti disi, noso den regering, o gi sma deki-ati fu opo densrefi teige Yehovah èn fu du ogri nanga en pipel. Bijbel e taki dati na wan agersifasi, den e tyari „ala den kownu na heri grontapu” kon na wán na a feti fu Armagedon. Disi na „a bigi dei fu Gado na Almaktiwan” (Openb. 16:13, 14, 16). Ma wi no abi fu frede. Wi bigi Gado Yehovah o du wan sani wantewante fu kibri den wan di e horibaka gi a tiri fu en.​—Esek. 38:21-23.

12. San o pasa nanga ala den ogri meti?

12 San o pasa nanga ala den ogri meti? Openbaring 19:20 e taki: „Den grabu na ogri meti nanga a falsi profeiti di ben du wondru na fesi na ogri meti. Nanga den wondru disi a ben kori den sma di ben kisi a marki fu na ogri meti nanga den sma di ben anbegi a popki di den meki fu na ogri meti. Libilibi den fringi ala tu go na ini a se di e bron nanga faya di e pori sani krinkrin.” Sobun, na a ten di den regering disi e tiri ete, dan Gado o pori den èn noiti moro den o tiri.

13. Sortu problema Kresten kan kisi fu di den no wani horibaka gi den regering?

13 San disi wani taki gi wi? Leki Kresten wi musu tan gi yesi na Gado èn horibaka gi a Kownukondre fu en (Yoh. 18:36). Dati meki wi no musu teki sei te a abi fu du nanga politiek afersi. A kan muilek fu no teki sei, fu di den regering na heri grontapu e dwengi wi fu horibaka gi den nanga den sani di wi e taki èn e du. Den wan di o bigin horibaka gi den regering fu di den frede, o kisi a marki fu na ogri meti (Openb. 13:16, 17). Yehovah no o feni nowan sma bun di kisi a marki èn den no o kisi têgo libi tu (Openb. 14:9, 10; 20:4). Fu dati ede a de tumusi prenspari taki nowan fu wi e teki sei na ini politiek, awinsi fa den regering e dwengi wi fu horibaka gi den.

A BIGI HURU-UMA O KISI SYEN

14. Sortu fruwondru sani na apostel Yohanes e si now, soleki fa Openbaring 17:3-5 e sori?

14 Na apostel Yohanes e taki dati a „ben fruwondru srefisrefi” fu di a ben si wan tra sani. San a si? Wan uma e sidon na tapu wan fu den ogri meti (Openb. 17:1, 2, 6). Na uma disi na „a bigi huru-uma” èn en nen na „Babilon a Bigiwan”. Na uma disi e du „hurudu nanga den kownu fu grontapu”.​—Leisi Openbaring 17:3-5.

15-16. Suma na „Babilon a Bigiwan” èn fa wi du sabi dati?

15 Suma na „Babilon a Bigiwan”? Na uma disi no kan de wan politiek organisâsi, fu di Bijbel e taki dati a e du hurudu nanga den politiek tiriman fu heri grontapu (Openb. 18:9). Te Bijbel e taki dati na uma disi e sidon na tapu na ogri meti, dan dati wani taki dati a e pruberi fu meki den du san a wani. Boiti dati, na uma disi no kan de den „bisnisman fu a grontapu fu Satan”.​—Openb. 18:11, 15, 16.

16 Na ini Bijbel, a wortu „huru-uma”, son leisi abi fu du nanga den sma di e taki dati den e dini Gado, ma den e anbegi falsi gado noso den de wan mati fu a grontapu disi (1 Kron. 5:25; Yak. 4:4). Na a tra sei, den wan di e tan gi yesi na Yehovah, Bijbel e agersi den nanga „uma di krin” (2 Kor. 11:2; Openb. 14:4). Babilon fu owruten na a presi pe falsi anbegi komoto. Sobun, Babilon a Bigiwan musu fu prenki ala falsi kerki na grontapu.​—Openb. 17:5, 18. Luku a web-artikel tapu jw.org di nen „Wat is Babylon de Grote?

17. San o pasa nanga Babilon a Bigiwan?

17 San o pasa nanga Babilon a Bigiwan? Openbaring 17:16, 17 e gi piki tapu na aksi disi. A e taki: „Den tin tutu di yu si nanga na ogri meti, o abi bita-ati gi a huru-uma. Na wan ogri-ati fasi, den o teki ala san a abi èn den o libi en sososkin. Dan den o nyan a meti fu en skin èn den o bron en nanga faya. Noti no o tan abra fu en, bika na Gado meki den du san en ben abi na prakseri.” Iya, Yehovah o meki den kondre gebroiki a redi ogri meti, dati na den Verenigde Naties, fu feti nanga ala falsi bribi èn pori den krinkrin.​—Openb. 18:21-24.

18. Fa wi kan sorgu taki wi no abi noti fu du nanga Babilon a Bigiwan?

18 San disi wani taki gi wi? Wi musu sorgu taki wi Gado e si na anbegi fu wi „leki wan sani di krin èn di de sondro flaka” (Yak. 1:27). Sobun, noiti wi musu meki falsi leri, fesa di abi fu du nanga falsi anbegi, a takru fasi fa sma e tyari densrefi, nanga na afkodrei fu Babilon a Bigiwan abi krakti na wi tapu. Wi musu tan warskow sma fu „komoto drape” efu den no wani abi prati na den sondu fu Babilon a Bigiwan te Gado o krutu en.​—Openb. 18:4.

GADO O KRUTU A MORO BIGI FEANTI FU EN

A BIGI KAIMAN DI BEN REDI LEKI FAYA

Satan e gi na ogri meti makti. (Openb. 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10) Den o trowe Satan di de a moro bigi feanti fu Yehovah, go na ini a dipi peti di no abi gron èn a o tan drape 1000 yari langa. Bakaten den o trowe en go na ini „a se di e bron nanga faya di e pori sani krinkrin” (Luku paragraaf 19-20)

19. Suma na a „bigi kaiman di ben redi leki faya”?

19 A buku Openbaring e taki tu fu „wan bigi kaiman di ben redi leki faya” (Openb. 12:3). A bigi kaiman disi e feti nanga Yesus nanga den engel fu en (Openb. 12:7-9). A e feti nanga Gado pipel èn a e gi na ogri meti noso den regering makti (Openb. 12:17; 13:4). Suma na a bigi kaiman? Dati na „a fosi sneki, a wan di den e kari Didibri nanga Satan” (Openb. 12:9; 20:2). Na en e horibaka gi ala tra feanti fu Yehovah.

20. San o pasa nanga a bigi kaiman?

20 San o pasa nanga a bigi kaiman? Openbaring 20:1-3 e fruteri wi taki wan engel o fringi Satan go na ini wan dipi peti di no abi gron èn dati o de leki wan strafu-oso gi en. Te Satan de na ini a dipi peti, dan a no o „man kori den pipel moro solanga den wán dusun yari no . . . pasa”. Te fu kaba den o trowe Satan nanga den ogri yeye fu en go na ini „a se di e bron nanga faya di e pori sani krinkrin” èn na so den o kisi pori fu ala ten (Openb. 20:10). Prakseri nomo fa grontapu o de sondro Satan nanga den ogri yeye fu en. Dati o de wan moi ten trutru.

21. Fu san ede wi kan de koloku te wi e leisi a buku Openbaring?

21 A e gi wi trutru deki-ati taki wi e frustan san den marki na ini a buku Openbaring wani taki. Wi no kon sabi wawan suma na den feanti fu Yehovah, ma wi kon sabi tu san o pasa nanga den. Iya, „koloku fu a sma di e leisi den wortu fu a profeititori disi nanga wan tranga sten. Koloku fu den sma di e yere a profeititori disi!” (Openb. 1:3) Sortu blesi den wan di e gi yesi na Gado o kisi te den feanti fu Gado no de moro? Wi o luku dati na ini a tra artikel di e kon.

SINGI 23 Yehovah bigin tiri

^ A buku Openbaring e gebroiki spesrutu marki fu sori wi suma na den feanti fu Gado. A buku fu Danièl kan yepi wi fu frustan san den marki disi wani taki. Na ini na artikel disi wi o luku fa son profeititori na ini Danièl kan yepi wi fu frustan den profeititori na ini Openbaring di e taki fu den srefi sortu sani. Na a fasi disi wi o man sabi suma na den feanti fu Gado. Baka dati wi o luku san o pasa nanga den.

^ Wan tra sani di e sori taki na ogri meti di abi seibi ede e prenki ala grontapumakti, na taki a abi „tin tutu”. Na ini Bijbel a nomru tin wani taki dati wan sani no e mankeri noti.

^ A popki disi no abi „kownu-ati” na tapu den tutu fu en leki a fosi ogri meti (Openb. 13:1). Disi de so fu di a kownu disi e ’komopo fu den seibi tra kownu’ èn na den e gi en makti.​—Luku a web-artikel tapu jw.org di nen „Wat is het scharlakenrode beest uit Openbaring hoofdstuk 17?