Go na content

Go na table of contents

„Mi kownukondre no de fu a grontapu disi”

„Mi kownukondre no de fu a grontapu disi”

„Na fu disi ede mi kon na grontapu, so taki mi kan fruteri sma san tru.”​—YOH. 18:37.

SINGI: 15, 74

1, 2. (a) Fu san ede pratifasi lai na grontapu? (b) Sortu aksi wi o luku na ini na artikel disi?

WAN sisa di e tan na ini wan kondre na a zuidsei fu Europa e taki fa a ben de di a ben yongu. A taki: „Sensi mi yongu mi si fa sma e du kruka sani. Dati meki mi no ben lobi a regering di ben e tiri a kondre èn mi ben horibaka gi wan grupu di ben wani puru a regering. Furu yari langa mi ben e hori nanga wan terrorist srefi.” Wan brada na ini Afrika e fruteri fu san ede a ben e du ogri: „Mi ben bribi taki mi lo ben bun moro ala trawan èn mi go na ini wan politiek partèi. Den leri wi taki wi musu kiri den feanti fu wi nanga lansri. Wi ben musu kiri srefi den sma fu wi eigi lo di ben e horibaka gi tra politiek partèi.” Wan sisa na ini centraal Europa taki: „Mi ben e desko sma fu tra ras. Mi no ben lobi sma fu tra kondre noso sma di ben abi wan tra bribi.”

2 Na ini a ten disi furu sma abi a srefi denki leki den dri sma disi. Moro nanga moro sma e du ogri fu di den wani taki a kondre fu den kon fri. Politiek e tyari pratifasi kon na mindri sma. Èn sma e desko trawan di kon libi na ini a kondre fu den. Soleki fa Bijbel ben taki na fesi, dan na ini den lasti dei disi sma ’no wani meki kruderi’ (2 Tim. 3:1, 3). Fa Kresten kan tan abi wánfasi aladi pratifasi lai na grontapu? Wi kan leri furu fu na eksempre fu Yesus. Na ini a ten fu en, politiek ben meki taki pratifasi ben de na mindri sma. Meki wi go luku dri sani di wi kan leri fu Yesus: Fu san ede Yesus no ben wani horibaka gi nowan fu den politiek grupu na ini a ten fu en? Fa Yesus sori taki den futuboi fu Gado no musu teki sei na ini politiek? Èn fa a sori taki noiti wi musu du ogri nanga trawan?

YESUS BEN E HORIBAKA GI GRUPU DI BEN WANI TAKI A KONDRE FU DEN KON FRI?

3, 4. (a) San furu Dyu na ini a ten fu Yesus ben wani? (b) Fa a sani disi ben abi krakti tapu den disipel fu Yesus?

3 Furu fu den Dyu di Yesus ben e preiki gi, ben wani kon fri fu Rome. Wan grupu Dyu ben de di ben e gi a pipel deki-ati fu opo densrefi teige a tirimakti fu Rome. Furu fu den Dyu disi ben de bakaman fu Yudas fu Galilea. A man disi di ben e libi na ini a ten fu Yesus, ben de wan falsi mesias di ben kori furu sma. A historia skrifiman Josephus taki dati Yudas ben gi den kondreman fu en deki-ati fu opo densrefi teige Rome. A ben e kari den sma di ben e pai belasting-moni „fredeman”. Te fu kaba den Romesma kiri Yudas (Tori 5:37). Sonwan fu den Dyu di ben horibaka gi Yudas, ben e du ogri srefi fu di den ben wani kon fri.

4 Furu tra Dyu ben e wakti a Mesias fu di den ben denki taki a ben o meki den kon fri fu Rome èn taki a ben o meki Israel kon tron wan makti kondre baka (Luk. 2:38; 3:15). Furu fu den ben denki taki a Mesias ben o seti wan kownukondre dya na grontapu na ini Israel. Den ben denki taki te dati ben o pasa, dan ala den Dyu di panya go na den difrenti kondre, ben o drai kon baka na den mamakondre. Srefi Yohanes a Dopuman ben aksi Yesus: „Na yu na a sma di musu kon, noso wi musu fruwakti wan tra sma?” (Mat. 11:2, 3) Kande Yohanes ben wani sabi efu wan tra sma ben o kon fu fri den Dyu. Bakaten tu disipel di ben de na pasi e go na Ema-us, miti Yesus baka di a kisi wan opobaka. Den man disi ben howpu tu taki Yesus ben o meki Israel kon fri. (Leisi Lukas 24:21.) Syatu baka dati, den apostel fu Yesus aksi en: „Masra, yu o seti a kownukondre baka gi Israel na ini a ten disi?”​—Tori 1:6.

5. (a) Fu san ede den sma fu Galilea ben wani poti Yesus leki kownu? (b) Fa Yesus yepi den fu si sani na a yoisti fasi?

5 A kan taki na fu di den Dyu ben e fruwakti taki a Mesias ben o lusu den problema fu den, meki den sma fu Galilea ben wani taki Yesus tron den kownu. A musu de so taki den ben prakseri taki Yesus ben o de a moro bun tiriman. A ben de wan bun takiman, a ben man dresi den sikiwan èn a ben man gi den sma di ben abi angri nyanyan. Baka di Yesus gi sowan 5000 man nyanyan, a ben sabi san den sma ben e denki. Bijbel e taki: „Fu di Yesus ben sabi taki den ben wani grabu en fu meki a tron kownu, meki a gowe baka na a bergi en wawan” (Yoh. 6:10-15). A tra dei di a ben de na abrasei fu a Se fu Galilea, den sma no ben e suku fu grabu en moro. Ne Yesus sori den taki a no kon fu gi den nyanyan, ma fu leri den fu Gado Kownukondre. A taigi den: „No wroko gi nyanyan di e pori, ma wroko gi nyanyan di e tan langa èn di e gi sma têgo libi.”​—Yoh. 6:25-27.

6. Fa Yesus sori krin taki a no ben wani tron kownu na grontapu? (Luku a fosi prenki na a bigin fu na artikel.)

6 Syatu fosi Yesus dede, a ben frustan taki sonwan fu den bakaman fu en ben e fruwakti taki a ben o tiri leki kownu na ini Yerusalem. Yesus fruteri den na agersitori fu den solfru moni fu yepi den frustan taki dati no ben o pasa. Na agersitori disi e sori taki Yesus, a „heihei man”, ben o abi fu gowe gi wan langa pisi ten (Luk. 19:11-13, 15). Yesus ben sori granman Pontius Pilatus tu taki a no e teki sei na ini a politiek fu grontapu. Pilatus aksi Yesus: „Na yu na a kownu fu den Dyu?” (Yoh. 18:33) Kande a granman disi ben frede taki Yesus ben o gi a pipel deki-ati fu opo densrefi teige Rome. Ma Yesus piki en: „Mi kownukondre no de fu a grontapu disi” (Yoh. 18:36). Yesus no ben e bumui nanga politiek fu di en Kownukondre ben o de na hemel. A taigi Pilatus taki a kon na grontapu fu „fruteri sma san tru”.​—Leisi Yohanes 18:37.

Yu e poti prakseri na den problema fu grontapu noso na Gado Kownukondre? (Luku paragraaf 7)

7. Fu san ede a kan muilek fu no horibaka gi politiek grupu, srefi na ini wi ati?

7 Yesus ben frustan sortu wroko a ben musu du. Te wi e frustan sortu wroko wi musu du, dan wi no o horibaka gi nowan politiek grupu. Wi no o du dati srefi na ini wi ati. Ma disi no makelek. Wan kring-opziener e taki: „Moro nanga moro sma na ini a kondre fu wi no e agri srefisrefi nanga a regering èn den wani kenki sani. Furu sma feni taki den kondre bun moro ala trawan èn den e bribi taki den o abi wan moro bun libi efu den eigi sma e tiri den. Wi breiti taki den brada nanga sisa no meki den sani disi tyari pratifasi kon na den mindri. Na presi fu dati den tan preiki a bun nyunsu fu a Kownukondre. Den sabi taki na Gado o tyari wan kaba kon na kruktudu èn na en o lusu ala den problema di wi abi.”

FA YESUS SORGU TAKI A NO BEN E TEKI SEI NA INI POLITIEK?

8. Sortu kruka sani sma ben e du nanga den Dyu na ini a ten fu Yesus?

8 Te sma e si taki kruka sani e pasa, dan nofo tron den e bigin bumui nanga politiek. Na ini a ten fu Yesus, sma ben musu pai furu belasting-moni èn dati meki den ben e teki sei na ini politiek. Fu taki en leti, Yudas fu Galilea opo ensrefi teige Rome fu di den Romesma ben meki den Dyu skrifi den nen na lanti buku soso fu kan meki den pai belasting. Den sma di ben e arki Yesus ben de borgu fu Rome tu èn dati meki den ben musu pai belasting gi furu sani, soleki den gron nanga den oso. Èn fu di den man di ben e teki belasting gi lanti ben e du kruka sani, meki a sani disi ben e tyari furu problema kon. Son leisi den ben e pai den heihei man fu lanti fu feni wan hei posisi. Den ben e gebroiki a posisi disi fu meki furu moni. Fu eksempre, Sakeyus ben de na edeman fu den sma di ben e teki belasting-moni gi lanti na ini Yerikow. A man disi ben kon gudu fu di a ben e meki sma pai furu belasting.​—Luk. 19:2, 8.

9, 10. (a) Fa den feanti fu Yesus pruberi fu meki a teki sei na ini wan politiek afersi? (b) San wi e leri fu a fasi fa Yesus piki den? (Luku a di fu tu prenki na a bigin fu na artikel.)

9 Den feanti fu Yesus ben wani kisi en fu teki sei na ini a belasting tori. Den aksi en efu a ben fiti fu pai Grankownu a „belasting-moni” fu wán denarius di ala den Dyu ben musu pai. (Leisi Mateyus 22:16-18.) Den Dyu no ben lobi pai a belasting-moni disi fu di a ben memre den taki den ben musu saka densrefi ondro Rome. Den „partèiman fu Herodes” di opo a tori disi, ben howpu taki Yesus ben o taki dati sma no ben abi fu pai a belasting disi. Efu a ben du dati, dan den ben o taki dati en na wan feanti fu Rome. Ma efu Yesus ben taki dati den ben abi fu pai a belasting, den sma no ben o waka na en baka moro.

10 Yesus ben sorgu taki a no ben e teki sei na ini a tori disi. A taki: „Pai Grankownu san na fu Grankownu, ma pai Gado san na fu Gado” (Mat. 22:21). Yesus ben sabi taki furu man di ben e teki belasting-moni gi lanti ben e du kruka sani, ma a no poti prakseri na a sani dati. Na presi fu dati, a poti prakseri na Gado Kownukondre di o lusu den problema fu libisma. Na so Yesus sori den bakaman fu en san den musu du. Den no musu teki sei na ini politiek afersi, awinsi a sori leki a wan grupu abi leti. Tru Kresten e suku Gado Kownukondre nanga en retidu. Wi no e teki sei na ini politiek afersi èn wi no e taigi sma fa wi e denki fu den kruka sani di e pasa.​—Mat. 6:33.

11. San na a moro bun fasi fu tyari wan kaba kon na kruktudu?

11 Furu Kotoigi fu Yehovah di ben e teki prati fayafaya na ini politiek afersi fosi, no e du dati moro. Fu eksempre, wan sisa na ini Ingrisikondre e taki: „Di mi go na universiteit mi studeri sani di abi fu du nanga a libimakandra. A sani disi meki taki mi no ben e agri srefisrefi nanga a fasi fa a regering ben du son sani. Mi ben wani feti gi den reti fu blakaman fu di sma du so furu ogri nanga wi. Fu di mi ben sabi taki bun, meki mi ben man kisi furu sma na mi sei. Toku mi no ben de koloku. Mi no ben e frustan taki a desko di sma e desko trawan na wan problema di rutu dipi na ini den ati. Di mi bigin studeri Bijbel, mi kon si taki mi ben musu kenki mi eigi ati fosi. Na wan weti sisa yepi mi nanga pasensi. Now mi na wan gewoon pionier na ini wan Dofusma-tongo gemeente èn mi e leri fu sori lobi gi ala sortu sma.”

„POTI YU FETI-OWRU NA EN PRESI BAKA”

12. Nanga sortu „srudeki” den disipel fu Yesus ben musu luku bun?

12 Na ini a ten fu Yesus furu kerki fesiman ben e horibaka gi politiek grupu. Fu eksempre, wan buku e taki dati den Dyu ben prati na ini kerki grupu di ben de neleki politiek partèi (Daily Life in Palestine at the Time of Christ). Dati meki Yesus ben taigi den disipel fu en: „Un musu tan na ai. Luku bun nanga a srudeki fu den Fariseiman èn nanga a srudeki fu Herodes” (Mark. 8:15). Di Yesus taki fu Herodes, dan a kan taki a ben abi den partèiman fu Herodes na prakseri. A tra grupu di a ben kari, ben de den Fariseiman. Den man disi ben wani taki den Dyu ben musu kon fri fu den Romesma. A Bijbel buku Mateyus e sori taki Yesus ben e taki tu fu den Saduseiman. Den Saduseiman ben wani tan ondro a tiri fu Rome fu di den Romesma ben gi den hei posisi. Yesus taigi den disipel fu en fu luku bun nanga a „srudeki” noso den leri fu den dri grupu disi (Mat. 16:6, 12). A moi fu sabi taki Yesus taki a sani disi syatu baka di den sma ben wani poti en leki kownu.

13, 14. (a) Na ini a ten fu Yesus, sortu ogri ben pasa fu di kerki ben e moksi nanga politiek? (b) Fu san ede wi no musu du ogri, awinsi sma e du sani di no reti? (Luku a di fu dri prenki na a bigin fu na artikel.)

13 Te kerki e moksi nanga politiek, dan makriki sma kan bigin du ogri. Yesus leri den disipel fu en taki den no musu bumui srefisrefi na ini den tori dati. Disi ben de wan fu den reide fu san ede den edeman fu den priester nanga den Fariseiman ben wani kiri Yesus. Den ben frede taki den sma no ben o wani arki den moro èn taki den ben o lasi bakaman. Den taki: „Efu wi meki a go doro na a fasi disi, dan ala sma o bribi na ini en. Dan den Romesma o kon puru wi tempel nanga wi pipel fu dya” (Yoh. 11:48). Sobun, Granpriester Kayafas seti sani fu kiri Yesus.​—Yoh. 11:49-53; 18:14.

14 Kayafas ben wakti teleki neti fadon, dan a seni srudati go teki Yesus. Ma Yesus ben sabi taki den ben wani kiri en. Dati meki a lasti leisi di a nyan nanga den apostel, a taigi den fu go teki feti-owru. Den tu feti-owru di den ben abi kaba ben sari fu leri den wan prenspari sani (Luk. 22:36-38). Moro lati a neti dati, Petrus teki wan fu den feti-owru fu feti nanga den man di ben kon teki Yesus. Petrus ben sabi taki a sani disi no ben mag èn dati meki en ati bron (Yoh. 18:10). Ma Yesus taigi Petrus: „Poti yu feti-owru na en presi baka, bika a sma di e teki a feti-owru, na a feti-owru o kiri en” (Mat. 26:52, 53). Sortu prenspari sani Yesus ben wani leri den? Den no ben musu de wan pisi fu grontapu. Na fu a sani disi Yesus ben begi a srefi neti dati. (Leisi Yohanes 17:16.) Na Gado wawan abi a reti fu tyari wan kaba kon na ogridu.

15, 16. (a) Fa Gado Wortu yepi Kresten fu no du ogri moro? (b) Sortu difrenti Yehovah e si te a e luku grontapu nanga a pipel fu en?

15 A sisa di e tan na ini wan kondre na a zuidsei fu Europa èn di wi taki fu en na ini a bigin, leri a srefi sani disi. A taki: „Mi si taki sani no e go moro bun te yu e du ogri fu di yu wani lusu problema. Mi si taki den wan di e du ogri e dede te fu kaba. Èn furu tra sma e kon abi moro bita-ati. Mi breiti so te taki mi leri na ini Bijbel taki Gado wawan kan tyari trutru retidu kon na grontapu. Na a boskopu dati mi preiki na ini den 25 yari di pasa.” A brada fu Afrika trowe en lansri, èn now a e gebroiki „a feti-owru fu a yeye”, dati na Gado Wortu (Ef. 6:17). Now a e preiki a bun nyunsu fu freide gi ala sortu sma, awinsi fu sortu lo den de. Baka di a sisa fu centraal Europa tron wan Yehovah Kotoigi, a trow nanga wan brada di de fu wan ras di a no ben lobi kwetikweti. Ala den dri sma disi kenki fu di den ben wani de neleki Krestes.

16 A prenspari taki wi tyari den kenki disi kon! Bijbel taki dati libisma de leki wan krasi se di no man tan tiri (Yes. 17:12; 57:20, 21; Openb. 13:1). Politiek afersi e meki sma atibron, den e tyari pratifasi kon èn den e meki sma du ogri. Ma wi abi freide nanga wánfasi. Te Yehovah e si fa sma na grontapu prati, dan a musu fu breiti te a e si fa en pipel abi wánfasi.​—Leisi Sefanya 3:17.

17. (a) San na dri fasi fa wi kan sorgu taki wánfasi de na wi mindri? (b) San wi o luku na ini a tra artikel?

17 Na ini na artikel disi wi si dri fasi fa wi kan sorgu taki wánfasi de na wi mindri: (1) Wi e frutrow taki Gado Kownukondre o tyari wan kaba kon na ala kruktudu, (2) noiti wi e teki sei na ini politiek afersi, èn (3) wi no e du ogri kwetikweti. Ma wan tra sani di kan tyari pratifasi kon, na te sma e desko trawan. Na ini a tra artikel wi o luku san yepi den fosi Kresten fu no desko trawan èn wi o luku fa wi kan teki na eksempre fu den.