Go na content

Go na table of contents

Na Evolutie-leri e kruderi nanga Bijbel?

Na Evolutie-leri e kruderi nanga Bijbel?

Na Evolutie-leri e kruderi nanga Bijbel?

A DE so taki Gado meki meti tron libisma? Furu sma di e bribi na ini na evolutie-leri, e taki dati Gado meki bakteria tron fisi, èn bakaten den fisi tron meti soleki lagadisa nanga sneki. Den e bribi tu taki den meti disi kon tron tra sortu meti soleki kaw, tigri, nanga yapi-yapi, èn te fu kaba den yapi-yapi disi tron libisma. Son sabidensiman nanga kerki fesiman e taki dati den e bribi na ini na evolutie-leri èn den e bribi tu taki wan Gado meki sani soleki fa Bijbel e taki. Den e taki dati a Bijbel buku Genesis na wan agersitori. Kande yu aksi yusrefi: ’A de so taki na evolutie-leri di e taki dati libisma komoto fu meti, e kruderi nanga Bijbel?’

A de tumusi prenspari fu frustan pe wi komoto efu wi wani frustan suma na wi, san o pasa nanga wi, èn fa wi musu libi. Soso te wi sabi pe libisma komoto, wi o man frustan fu san ede Gado e gi pasi taki wi e pina, èn wi o frustan tu san a abi na prakseri fu du gi libisma na ini a ten di e kon. Wi no kan abi wan bun matifasi nanga Gado te wi no de seiker taki en na a Mekiman fu wi. Sobun meki wi go luku san Bijbel e taki fu pe libisma komoto, fa a du kon taki libisma de so now, èn fa sani o waka gi den na ini a ten di e kon. Na so fasi wi o si efu na evolutie-leri e kruderi nanga Bijbel.

Fa sani ben de di wán libisma ben de

Sma di e bribi na ini na evolutie-leri e taki nofo tron dati safrisafri wan grupu meti kon tron wan grupu libisma, sobun den no e bribi taki wan ten ben de dati wán libisma nomo ben de. Ma Bijbel e fruteri wan heri tra tori. A e fruteri taki wi komoto fu wán libisma, namku Adam. Bijbel e sori taki Adam ben e libi trutru. A nen fu en wefi nanga wan tu fu den pikin fu en skrifi na ini Bijbel. Boiti dati, Bijbel e fruteri wi finifini san Adam ben du, san a ben taki, o ten a ben libi, èn o ten a dede. Yesus no ben e si a tori dati leki wan agersitori gi sma di no kisi skoroleri. Di a ben e taki nanga wan tu kerki fesiman di ben kisi heiskoro-leri, dan a ben taki: „Unu no leisi taki a sma di meki den na a bigin, meki den leki man nanga uma?” (Mateyus 19:3-5) Baka dati, Yesus ben taki den wortu na ini Genesis 2:24 di e taki fu Adam nanga Eva.

A Bijbel skrifiman Lukas di ben e skrifi finifini fu sani di pasa na ini a ten dati, ben taki fu Adam leki wan trutru sma neleki fa a ben e taki fu Yesus leki wan trutru sma. Lukas ben sori dati Yesus na wan bakapikin fu a fosi man Adam (Lukas 3:23-38). Boiti dati, wan leisi di na apostel Paulus ben taki nanga wan grupu sma, dan wan tu filosofiaman ben de na mindri di ben kisi leri na den barinen Griki skoro. Paulus ben taigi den: ’A Gado di meki grontapu nanga ala sani na en tapu, meki fu wán sma nomo, ala tra sma fu libi na heri grontapu’ (Tori fu den Apostel 17:24-26). A de krin fu si taki Bijbel e sori taki wi na bakapikin fu „wán sma”. Den sani di Bijbel e taki fu a fasi fa libisma ben de na a bigin, e kruderi nanga na evolutie-leri?

Fa a du kon taki libisma no de volmaakti moro

Soleki fa Bijbel e sori, Gado ben meki a fosi man volmaakti. Gado no kan meki sani di no bun dorodoro. A tori na ini Bijbel di e fruteri fa Gado meki sani, e taki: „Gado meki libisma leki wan prenki fu ensrefi . . . Ne Gado luku ala den sani di a meki, èn a si taki den ben de heri bun” (Genesis 1:27, 31). Fa wan volmaakti sma de?

Wan volmaakti sma kan teki en eigi bosroiti èn a man sori den fasi fu Gado dorodoro. Bijbel e taki: „A tru Gado meki a libisma famiri fu du san reti, ma den srefi prakseri fu du furu tra sani” (Preikiman 7:29). Adam bosroiti fu opo ensrefi teige Gado. Leki bakapisi fu dati, en nanga den bakapikin fu en no de volmaakti moro. Fu di libisma no de volmaakti moro, meki wi kan frustan fu san ede a de so taki nofo tron wi no e du sani soleki fa wi ben sa wani. Na apostel Paulus ben skrifi: „San mi wani du, mi no e du, ma san mi no lobi kwetikweti, na dati mi e du.”—Romesma 7:15.

Soleki fa Bijbel e taki, dan wan volmaakti sma ben o man libi fu têgo sondro fu kon siki. A sani dati de krin fu si te wi e luku san Gado taigi Adam, namku taki efu a fosi man disi no ben o trangayesi Gado, dan noiti a ben o dede (Genesis 2:16, 17; 3:22, 23). Yehovah no ben o taki dati a meki libisma „heri bun”, efu libisma ben o man kon siki noso efu den ben o opo densrefi teige En. Wi no de volmaakti moro, èn fu dati ede wi kan frustan taki aladi a libisma skin meki na wan tumusi moi fasi, toku wi kan kon siki èn wi kan kon malengri. Sobun, na evolutie-leri no e kruderi nanga Bijbel. Na evolutie-leri e taki dati libisma de leki meti di e kon moro koni èn di e kon moro bun na skin fasi. Bijbel e taki dati libisma na den bakapikin fu wan volmaakti man èn moro nanga moro den e go na baka na skin fasi.

Na evolutie-leri di e taki dati Gado meki meti tron libisma, no e kruderi nanga san Bijbel e taki fu den fasi fu Gado. Efu sani waka soleki fa na evolutie-leri e taki, dan na Gado e meki taki wi e kon siki èn taki wi abi so furu problema. Ma Bijbel e taki fu Gado: „En na a Klepston, den sani di a e du, bun dorodoro, bika a e du ala sani na wan reti fasi. Wan Gado fu getrowfasi, di no e du kruktudu; a de regtfardiki èn opregti. Den fu den sei, handri na wan pori fasi; den no de en pikin, a mankeri didon na densrefi” (Deuteronomium 32:4, 5). Fu dati ede, den problema di libisma abi na ini a ten disi no e kon fu di na Gado meki meti tron libisma. Wi e kisi den problema disi, fu di wán man opo ensrefi teige Gado, èn leki bakapisi fu dati en nanga den bakapikin fu en no de volmaakti moro. Now di wi taki kaba fu Adam, meki wi taki fu Yesus. Na evolutie-leri e kruderi nanga san Bijbel e taki fu Yesus?

Wan Kresten kan poti bribi na ini na evolutie-leri?

„Krestes dede gi den sondu fu wi.” Soleki fa yu sabi kande, disi na wan fu den moro prenspari leri fu a Kresten bribi (1 Korentesma 15:3; 1 Petrus 3:18). Fu kon frustan fu san ede na evolutie-leri no e kruderi nanga a Kresten leri dati, wi musu frustan fosi fu san ede Bijbel e kari wi sondusma, èn san sondu e du nanga wi.

Wi alamala na sondusma, fu di wi no man sori den tumusi moi fasi fu Gado dorodoro, soleki lobi nanga retidu. Fu dati ede Bijbel e taki: „Ala sma sondu èn den no man doro a glori fu Gado” (Romesma 3:23). Bijbel e leri taki na sondu e meki taki wi e dede. Bijbel e taki na ini 1 Korentesma 15:56: „A maka di e meki sma dede, na sondu.” A sondu di wi kisi fu wi fosi papa na a moro prenspari reide tu fu san ede wi e siki. Yesus ben sori taki siki abi fu du nanga a sondu di wi abi. A ben taigi wan man di ben lan: „Yu kisi pardon fu yu sondu”, èn a man ben kon betre.—Mateyus 9:2-7.

Fa a dede fu Yesus e tyari wini kon gi wi? Bijbel e sori san na a difrenti na mindri Adam nanga Yesus, te a e taki: „Neleki fa ala sma dede na ini Adam, na so ala sma sa kon na libi baka tu na ini Krestes” (1 Korentesma 15:22). Fu di Yesus gi en libi leki wan ofrandi, meki a pai gi a sondu di wi kisi fu Adam. Sobun, ala sma di e poti bribi na ini Yesus èn di e gi yesi na en sa kisi a sani di Adam lasi, namku a howpu fu libi fu têgo.—Yohanes 3:16; Romesma 6:23.

We, yu e si taki na evolutie-leri no e kruderi nanga a Kresten bribi? Efu wi e tweifri taki „ala sma dede na ini Adam”, dan fa wi kan abi a howpu taki ’ala sma sa kon na libi na ini Krestes’?

Fu san ede sma lobi na evolutie-leri

Bijbel e sori fa den leri soleki na evolutie-leri, kon pôpi. Bijbel e taki: „Wan ten o kon taki den no sa frudrage a bun leri, ma na fu di densrefi wani, meki den o suku leriman gi densrefi fu switi den yesi nanga sani di densrefi wani yere; den no sa wani arki a waarheid, ma den o arki leitori” (2 Timoteyus 4:3, 4). Aladi sma e taki dati na evolutie-leri abi fu du nanga sabidensi, toku te yu e luku en bun a de wan kerkileri. A leri disi e sori fa sma musu si a libi èn fa den musu si Gado. A leri disi di e kori sma, e hari den prakseri fu di den abi a gwenti fu denki densrefi nomo èn fu di den no wani saka densrefi na ondro wan moro hei sma. Furu sma di e bribi na ini na evolutie-leri e taki dati den e bribi tu na ini Gado. Ma den e feni taki Gado na wan sma di no meki ala sani, di no wani abi noti fu du nanga den afersi fu libisma, èn di no sa krutu sma. Disi na wan leri di e switi sma yesi.

Nofo tron den sma di e horibaka gi na evolutie-leri e du dati sondro fu abi krinkrin buweisi, èn na so fasi den e du san „densrefi wani”. Den sma disi e horibaka gi a leri fu di den wani taki sabiman di e bribi na ini a leri disi tu, lespeki den. Michael Behe, wan professor di e ondrosuku fa sani na ini cel e wroko, e taki dati sma e leri trawan taki cel kan kenki kon tron tra sortu cel soleki fa na evolutie-leri e taki, ma den e leri a sani dati sondro fu abi buweisi. Den pikinpikin cel disi kan kenki kon tron tra sortu cel? A professor dati skrifi: „Sabidensi no gi nowan buweisi taki den pikinpikin cel disi e kenki kon tron tra sortu cel. Nowan enkri sabidensi tijdschrift noso buku de di e taki dati so wan sani ben pasa, noso taki so wan sani kan pasa. . . . A leri disi fu Darwin, e sori taki na bigi a ben meki nomo.”

Ma efu sma di e bribi na ini na evolutie-leri no abi buweisi taki a leri disi bun, dan fu san ede den e panya a leri? Behe e taki: „Furu sma, sosrefi furu prenspari sabidensiman, no wani sabi taki wan makti sma de di meki ala sani.”

Furu kerki fesiman lobi na evolutie-leri fu di den wani taki sma si den leki koniman. Den de leki den sma di na apostel Paulus ben taki fu den di a skrifi den Kresten na ini Rome. Paulus ben skrifi: „Ala sani di sma kan kon sabi fu Gado, na sani di den kan si krin . . . a de krin fu frustan san na den eigifasi fu Gado di sma no man si nanga den ai, bika den eigifasi fu en de fu si na den sani di a meki, iya, den sani disi e sori taki a abi têgo krakti èn taki en na Gado, èn fu dati ede den no man taki dati den no sabi; aladi den ben sabi Gado, toku den no ben gi en glori leki Gado èn den no ben taigi en tangi tu, ma na presi fu dati, den ede ben furu nanga lawlaw prakseri, èn den kon de na dungru fu di den no ben abi frustan. Aladi den e taki dati den koni, toku den tron don sma” (Romesma 1:19-22). Fa yu kan sorgu taki falsi leriman no kori yu?

Buweisi di e sori taki wi kan bribi na ini wan Mekiman

Bijbel e tyari kon na krin o prenspari a de fu abi buweisi, te a abi fu du nanga bribi. Bijbel e taki: „Bribi na te wan sma e fruwakti taki den sani di a e howpu, o kon seiker; a de a krin buweisi fu sani di de trutru, ma di wi no man si” (Hebrewsma 11:1). Te wi e taki dati wi e bribi trutru na ini Gado, dan wi musu abi buweisi di e sori taki wan Mekiman de trutru. Bijbel e sori pe yu kan feni den buweisi disi.

Gado ben meki a Bijbel skrifiman David skrifi: „Mi sa prèise yu fu di yu meki mi na wan tumusi wondru fasi di e gi mi frede” (Psalm 139:14). Te wi e teki ten fu prakseri fu a tumusi moi fasi fa wi skin meki, èn te wi e prakseri fu a fasi fa tra libisani meki, dan wi e kisi furu warderi gi a koni di wi Mekiman abi. Ala den dusundusun difrenti sani di e wroko makandra na ini wi skin so taki wi tan na libi, meki na wan aparti fasi. Boiti dati, a fasi fa ala sani na hemel nanga grontapu e wroko makandra, na wan buweisi taki ala sani orga bun. David ben skrifi: „Den hemel e meki a glori fu Gado bekènti; èn a loktu e fruteri fu a wroko fu en anu.”—Psalm 19:1.

Bijbel srefi abi bun furu buweisi di e sori taki wan Mekiman de. Teki a ten fu ondrosuku Bijbel fu si efu den 66 buku e kruderi nanga makandra, efu den hei markitiki di e sori fa wi musu tyari wisrefi bun trutru, èn efu den profeititori na ini kon tru dorodoro. Te yu e ondrosuku den tori disi, dan yu o kisi bun furu buweisi di e sori taki a Mekiman skrifi Bijbel. Te yu e frustan den sani di Bijbel e leri, dan dati sa overtoigi yu tu taki Bijbel na trutru a Wortu fu a Mekiman. Fu eksempre, te yu sa kon frustan den Bijbel leri, soleki den wan di e sori fu san ede wi e pina, san na a Kownukondre fu Gado, san o pasa nanga libisma na ini a ten di e kon, èn fa wi kan de koloku, dan yu sa si krin taki Gado koni trutru. Kande yu sa abi a srefi firi leki Paulus, di a ben skrifi: „Ai, a bigi gudu nanga a koni nanga a sabi fu Gado, dipi pasa marki! Wi no man frustan soifri fa a e krutu sani èn wi no man kon sabi finifini fa den pasi fu en e waka!”—Romesma 11:33.

Te yu e ondrosuku den buweisi di skrifi na ini Bijbel èn te a bribi fu yu o kon moro tranga, dan yu sa kisi na overtoigi taki te yu e leisi Bijbel, yu e arki a Mekiman srefi. A Mekiman e taki: „Mi srefi meki grontapu èn mi meki libisma srefi di e libi na tapu. Iya, mi eigi anu meki hemel, èn mi tiri ala den sani na hemel” (Yesaya 45:12). A no sa hati yu kwetikweti taki yu meki muiti fu kon sabi taki Yehovah na a Mekiman fu ala sani.

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 14]

Na apostel Paulus ben taigi den Grikisma di ben kisi heiskoro-leri: ’Gado meki ala tra sma fu wán sma nomo’

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 15]

Na evolutie-leri e taki dati libisma de leki meti di e kon moro koni èn di e kon moro bun na skin fasi. Bijbel e taki dati libisma na bakapikin fu wan volmaakti man èn moro nanga moro den e go na baka na skin fasi

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 16]

’Sabidensi no gi nowan buweisi taki den pikinpikin cel e kenki kon tron tra sortu cel’

[Prenspari pisi na tapu bladzijde 17]

Wi e kisi furu warderi gi a koni fu wi Mekiman, te wi e luku a tumusi moi fasi fa libisani meki