Abi bribi neleki den

A leri fu den fowtu di a meki

YONA ben winsi taki a no ben e yere den sani di ben e pasa na en lontu. Wan bigi winti ben e wai bun tranga èn Yona ben e yere fa den titei nanga den keti ben naki na a sipi. A ben e yere a babari tu fu den bun bigi skwala di ben e naki na a udu sipi. Ma san ben moro ogri, na a babari fu den botoman nanga a kapten fu a boto. Den ben e du tranga muiti fu no meki a sipi sungu. Yona ben sabi taki na fu en ede ala den man disi ben o dede!

Fu san ede Yona ben de na ini a muilek situwâsi disi? A ben du wan sani di en Gado, Yehovah, no ben feni bun kwetikweti. San a ben du? Sani ben ogri so kefalek, taki a no ben o man meki sani kon bun baka? Wi kan leri furu fu den piki tapu den aksi disi. Fu eksempre, a tori fu Yona e yepi wi fu frustan taki srefi den sma di abi wan tranga bribi, kan meki fowtu. A e sori wi tu san den kan du fu meki sani kon bun baka.

Wan profeiti fu Galilea

Te sma e denki fu den sani di a man Yona du, dan nofo tron den e prakseri soso den swakifasi fu en. Ten na ten, a ben e trangayesi Gado èn a ben tranga-ede. Ma Yona ben abi bun maniri tu. No frigiti taki Yehovah Gado ben teki Yona fu dini leki wan profeiti fu en. Yehovah no ben o teki en fu du so wan seryusu wroko efu a no ben de getrow èn efu a no ben de wan reti-ati sma.

Wi o sabi pikinso moro fu Yona te wi e leisi 2 Kownu 14:25. A ben de fu Gat-heifer, wan foto di ben de sowan fo kilometer moro fara fu Nasaret, a foto pe Yesus Krestes ben o gro kon bigi, baka sowan aitihondro yari. * Yona ben de wan profeiti na a pisi ten di Kownu Yerobeam II ben e tiri den tin lo fu a kownukondre Israel. Na a ten dati, Elia ben dede langa ten kaba, èn Elisa, a profeiti di kon baka Elia, ben kon dede tu na a ten di Yerobeam en papa ben e tiri. Aladi Yehovah ben gebroiki den man disi fu puru na anbegi fu Bâal na a heri kondre, toku den Israelsma ben go du sani baka di Yehovah no ben feni bun kwetikweti. A kownu di ben tiri a kondre ben „tan du sani di Yehovah no feni bun” (2 Kownu 14:24). Dati meki a no ben makriki èn a no ben switi gi Yona fu du a wroko fu en. Ma toku, a tan du en wroko.

Ma wan dei Yona ben musu du wan prenspari sani. Yehovah ben gi en wan wroko fu du, ma a ben feni taki a muilek srefisrefi. San Yehovah ben aksi en fu du?

’Go na a foto Ninefei’

Yehovah taigi Yona: „Go na a bigi foto Ninefei. Taigi den sma drape taki mi si ala den ogri di den e du” (Yona 1:2). Wi kan frustan fu san ede Yona ben feni a wroko disi muilek. Fu doro Ninefei a ben abi fu waka sowan 800 kilometer go na owstusei, èn a ben o teki sowan wán mun fu doro drape. Ma dati no ben de so muilek leki a wroko di Gado gi en fu du. Na ini  Ninefei, Yona ben musu taigi den Asiriasma taki Yehovah ben o strafu den. Ma den Asiriasma ben de sma di ben ogri kefalek. Efu srefi a pipel fu Gado no ben wani arki Yona, dan fa a ben o de dan nanga den sma dati di no ben dini Yehovah? Ninefei ben de wan bun bigi foto di sma ben kari „a foto di e kiri sma”. We dan fa wan-enkri futuboi fu Yehovah ben o man du a wroko fu en drape?​—Nahum 3:1, 7.

Wi no sabi efu Yona ben e prakseri ala den sani disi. Ma wi sabi taki a ben lowe. Yehovah ben taigi en fu go na owstusei. Ma Yona go na westsei, so fara leki a ben man. A go te na a se, na wan foto di nen Yope. Drape a go na ini wan sipi di ben o go na Tarsis. Son sabiman e taki dati Tarsis ben de na Spanyorokondre. Efu dati de so, dan Yona ben e lowe sowan 3500 kilometer gowe fu Ninefei. A ben o teki pikinmoro wán yari fu go te na a tra sei fu a Mindrikondre Se, noso a Bigi Se, soleki fa sma ben e kari en na a ten dati. A wan-enkri sani na Yona ede, ben de fu lowe so fara leki a man, so taki a no ben abi fu du a wroko di Yehovah ben gi en!

Disi wani taki dati Yona ben de wan fredeman? Wi no musu denki dati wantewante. Soleki fa wi o si, a ben de wan man di ben abi furu deki-ati. Ma neleki wi alamala, Yona ben de wan sondu sma di ben meki furu fowtu (Psalm 51:5). Suma fu wi kan taki dati noiti a frede?

Ten na ten, a kan taki wi feni taki Gado aksi wi fu du wan sani di muilek srefisrefi, noso wan sani di wi no man du kwetikweti. Kande wi feni srefi taki a muilek fu preiki a bun nyunsu fu Gado Kownukondre, wan sani di ala Kresten musu du (Mateyus 24:14). Ma wan moi sani di wi e frigiti makriki aladi a de so trutru, na a sani di Yesus ben taki: „Gado man du ala sani” (Markus 10:27). Efu wi frigiti a sani disi son leisi, dan kande wi e frustan o muilek a ben de gi Yona. Ma san pasa di Yona lowe gowe?

Yehovah e strafu en trangayesi profeiti

Pruberi fu si fa Yona e go na ini a sipi di kande ben de wan sipi fu Fenisia di ben e tyari lai. A ben e luku fa a kapten nanga den tra botoman ben e du muiti fu meki a sipi gowe fu a lanpe. Di Yona ben si taki moro nanga moro den e gowe fu a syoro, dan kande a ben e denki taki a ben lowe kaba gi a muilek sani di Gado ben aksi en fu du. Ma wantronso a weer kenki.

 Bigi winti bigin seki a se so te, taki den skwala ben bigi nofo fu tapu srefi wan bigi boto fu a ten disi. Wi no sabi o langa a bigi winti disi rigeri nanga na udu sipi na mindri den bigi skwala neleki a ben de wan pikin pisi udu. Wi no sabi tu efu Yona ben sabi na a ten dati san a ben skrifi bakaten, taki „Yehovah [ben] meki wan bigi winti wai na a se”. Ma a ben si fa den botoman bigin bari kari den difrenti gado fu den, èn a ben sabi taki den gado no ben o yepi den. A e fruteri: „Pikinmoro a sipi sungu”(Yona 1:4; Lefitikus 19:4). Ma fa Yona ben kan begi Gado now, aladi a ben sabi taki a ben e lowe gi en?

Di Yona si taki a no ben man yepi den man, a go na inisei fu a sipi, dan a suku wan presi fu didon. Ne a fadon na ini wan dipi sribi. * Di a kapten fu a sipi feni Yona, a wiki en, èn a begi en fu bari kari a gado fu en tu, neleki den tra man. Fu di den botoman ben kon frustan taki a bigi winti disi no ben de wan aladei sani, meki den iti lòt fu kon sabi suma na ini a sipi ben meki a rampu dati miti den. A no de fu taki dati Yona bigin frede di den lòt ben e sori wan fru wan taki nowan fu den tra sma tyari a rampu kon. Ne den kon si suma na a sma. Na Yehovah ben tyari a bigi winti kon èn na en ben meki den lòt sori go na wán sma nomo, Yona!​—Yona 1:5-7.

Ne Yona fruteri den botoman ala sani. A taki dati en na wan futuboi fu na almakti Gado, Yehovah. A ben e lowe gi a Gado disi èn a ben meki en ati bron. Dati meki a rampu disi ben miti den now. Yona ben kan si na a fesi fu den man taki den ben e frede srefisrefi. Ne den aksi en san den musu du nanga en, so taki noti no pasa nanga den èn nanga a sipi. San Yona taigi den? Kande a ben bigin beifi kaba di a prakseri fa a ben o sungu go na ini a kowru, krasi se. Ma fa a ben o man libi nanga a prakseri taki na en meki ala den man disi dede aladi a ben sabi fa fu yepi den? Dati meki a taigi den: „Opo mi trowe go na ini a se, dan a se o kon tiri baka. Bika mi sabi taki na fu mi ede a bigi rampu disi e miti unu.”—Yona 1:12.

Wan fredeman no ben o taki so wan sani, a no so? A ben musu fu prisiri Yehovah ati di a si fa Yona ben de klariklari fu gi en libi fu puru den man disi na nowtu. Disi e meki wi si krin taki Yona ben abi wan tranga bribi. Wi kan sori tu taki wi de leki Yona te wi e du sani gi trawan sondro fu denki wisrefi nomo (Yohanes 13:34, 35). Efu wan sma siki, efu a musu kisi trowstu, noso efu en bribi swaki èn wi e si taki a abi yepi fanowdu, dan wi e du ala muiti fu yepi en? Yehovah o breiti srefisrefi te wi e du dati!

Di Yona ben aksi den botoman fu trowe en go na ini a se, dan kande a sani disi naki den ati trutru, bika biginbigin den no ben wani du san Yona taki. Na presi fu dati, den ben e meki muiti fu pasa a presi pe a bigi winti ben e wai. Ma den no ben man du dati. A winti bigin wai moro tranga. Te fu kaba, den kon si taki den ben abi fu trowe Yona na ini a se. Den bigin bari kari Yehovah, a Gado fu Yona, fu aksi en meki a sari den. Dan den opo Yona èn trowe en go na ini a se.​—Yona 1:13-15.

Gado e sari Yona èn a e frulusu en

Na so Yona fadon na ini a krasi se. Kande, na mindri a skuma fu den bigi skwala, a ben e luku fa a sipi ben e gowe esi-esi aladi a ben e feti fu no sungu. Ma toku den bigi skwala kon na en tapu èn pusu en go na ondro. Na so a ben e saka go na ondro nanga a prakseri taki a o dede.

Bakaten, Yona fruteri fa a ben e firi na a ten dati. Ala sortu prakseri ben de na en ede. A ben e sari taki noiti moro a ben o si a moi tempel fu Yehovah na Yerusalem. A ben firi leki a ben e saka go bun dipi na ini a se, te na ondrosei fu den bergi pe den wiwiri na ini a se bigin lontu en. A ben gersi leki a se disi ben o tron en grebi.​—Yona 2:2-6.

 Ma wakti! A e si wan sani e kon. Wan bigi blaka sani e swen kon miti en. Dan wantronso a e si wan bigi opo mofo na en fesi di swari en wantewante!

Now Yona prakseri taki a dede trutru. Ma di a kisi ensrefi a kon si taki a ben de na libi ete! Nowan bonyo fu en ben broko, a meti no ben nyan nowan pisi fu en skin, èn a ben man blo ete. Iya, a ben e libi ete aladi a ben de na ini a fisibere di ben o tron en grebi. Yona ben e fruwondru trutru. A ben musu fu de so, taki na Yehovah, en Gado, ben ’seni wan bun bigi fisi fu swari en’. *​—Yona 1:17.

Safrisafri a ten ben e pasa. Drape na ini a fisibere pe ala sani ben dungru pikapika, Yona ben abi ten fu prakseri ala san ben pasa. Ne a begi Yehovah Gado. Wi kan leri furu fu a begi disi. A heri begi skrifi na ini a di fu tu kapitel fu a Bijbel buku Yona. A e sori taki Yona ben sabi Bijbel bun, bika furu leisi a e taki sani di skrifi na ini den Psalm. A begi e sori wan moi fasi fu Yona tu. Yona ben abi warderi gi sani. Na a kaba fu a begi Yona taki: „Mi o taki yu tangi èn mi o tyari srakti-ofrandi gi yu. San mi pramisi, na dati mi o du. Na Yehovah e tyari frulusu kon.”​—Yona 2:9.

Yona ben kon frustan taki Yehovah man frulusu iniwan sma, na iniwan presi, èn na iniwan ten. Te drape, „na ini a fisibere” Yehovah feni èn frulusu en futuboi di ben de na nowtu (Yona 1:17). Na Yehovah wawan man meki wan sma tan na libi dri dei nanga dri neti na ini a bere fu wan bigi fisi sondro taki wan sani pasa nanga en. Fu dati ede, a de wan bun sani na ini a ten disi fu hori na prakseri taki Yehovah na ’a Gado di abi yu libi na ini en anu’ (Danièl 5:23). Na en e meki taki wi man hari blo èn taki wi de na libi. Wi de nanga tangi fu dati? We, dati meki wi musu gi yesi na en, a no so?

Ma san ben pasa nanga Yona dan? Yu denki taki a ben leri fu gi yesi na Yehovah, fu di a ben de nanga tangi fu san Yehovah ben du gi en? Iya, a ben leri dati. Baka dri dei nanga dri neti, a fisi tyari Yona langalanga go na sesyoro, dan a „spiti Yona puru” (Yona 2:10). Prakseri nomo, baka ala den sani di Yona du, a no ben abi fu swen go na syoro srefi! A no de fu taki dati na ensrefi ben abi fu suku pasi fu komoto na a sesyoro dati. Ma a no ben o teki langa fosi Yona ben abi fu sori baka efu a ben de nanga tangi trutru. Yona 3:1, 2 e taki: „Dan Yehovah taki nanga Yona ete wan leisi. A taki: ’Opo go na a bigi foto Ninefei èn fruteri den sma san mi taigi yu.’” San Yona ben o du now?

Yona no ben draidrai. Wi e leisi: „Ne Yona opo go na Ninefei, soleki fa Yehovah taki” (Yona 3:3). Iya, a ben gi yesi na Yehovah. A de krin taki Yona ben leri fu den fowtu di a ben meki. Na ini a tori disi, wi kan de leki Yona tu. Wi alamala e sondu èn wi alamala e meki fowtu (Romesma 3:23). Ma wi e lasi-ati te disi pasa? Noso wi e leri fu den fowtu di wi meki èn wi e meki muiti fu dini Gado soleki fa en wani?

Yehovah blesi Yona fu di a ben gi yesi? Iya, a ben du dati. Soleki fa a sori, dan Yona ben kon yere bakaten taki den botoman ben tan na libi. Wantewante baka di den trowe Yona go na ini a se, a bigi winti saka èn den botoman „kisi bigi frede gi Yehovah”. Dati meki den ben tyari wan srakti-ofrandi gi en na presi fu den falsi gado fu den.​—Yona 1:15, 16.

Ma a tori disi abi wan moro moi bakapisi tu. Yesus ben agersi a ten di Yona ben de na ini a fisibere, nanga a ten di en srefi ben o de na ini en grebi (Mateyus 12:38-40). Te Yona kisi wan opobaka fu libi na grontapu, a o breiti trutru fu yere taki Yesus du dati! (Yohanes 5:28, 29). Yehovah wani blesi yu tu. Ma yu o de leki Yona? Yu o leri fu den fowtu di yu meki? Yu o sori taki yu de klariklari fu du sani gi trawan èn fu gi yesi na Gado?

[Futuwortu]

 [Faki/​Prenki na tapu bladzijde 29]

A tori fu Yona pasa trutru?

▪ Den sani di skrifi na ini a Bijbel buku Yona pasa trutru? Sensi owruten, sma e feni taki a no tru tori skrifi na ini a buku dati. Den sabiman di e ondrosuku sani fu Bijbel na ini a ten disi e taki dati a tori na wan anansitori. Wan skrifiman na ini a di fu tinaneigi yarihondro skrifi taki wan kerki fesiman fruteri en taki a tori fu Yona nanga a bigi fisi na wan agersitori. San pasa trutru, na taki fi Yona ben de na Yope, a ben yuru wan kamra na wan presi di ben nen „Walvis” noso „Bigi Fisi”. Di a no ben abi moni fu pai gi a kamra, a sma di ben abi a presi yagi en. Dati meki wi e leisi taki a bigi fisi „swari” Yona èn bakaten a „spiti” Yona puru. Iya, son sma de nomonomo fu buweisi taki a tori fu Yona nanga a fisi no tru!

Fu san ede so furu sma feni taki a Bijbel buku disi no e taki tru tori? Na fu di a e taki fu wondru, èn furu fu den sma disi no e bribi na ini wondru kwetikweti. Den e taki dati den sortu sani dati no kan. Ma a bun fu denki so? Aksi yusrefi: ’Mi e bribi a fosi sani di skrifi na ini Bijbel?’ Drape skrifi: „Na a bigin Gado meki hemel nanga grontapu” (Genesis 1:1). Milyunmilyun sma na heri grontapu no e feni en muilek fu frustan taki a sani disi tru. Ma te yu luku en bun, dan den biginwortu disi e taki fu moro wondru leki na iniwan tra presi na ini Bijbel.

Prakseri nomo: Efu wan Sma de di meki a bigi bradi hemel nanga someni stari èn ala den tra libisani na grontapu di libisma no man kaba fu frustan, dan yu denki taki a no ben o man du ala den sani di skrifi na ini a buku Yona? Yu no denki taki a ben o man meki so wan bigi winti wai? Yu no denki taki a ben o man seni wan bun bigi fisi fu swari wan man? Yu no denki taki a ben o man seni a srefi fisi dati fu spiti a man puru baka? Den sortu sani disi no muilek srefisrefi gi wan sma di abi makti pasa marki.​—Yesaya 40:26.

Son leisi ala sortu kefalek sani e pasa tu sondro taki Gado ben abi fu du wan sani. Sma e taki fu eksempre, dati na ini a yari 1758, wan man fadon fu wan sipi go na ini a Mindrikondre Se. Ne wan bigi fisi swari en. Ma di den sutu a fisi, a fisi spiti a man puru. Di den puru en na watra, a man ben de na libi ete èn pikinmoro a no ben abi nowan mankeri. Efu a tori disi tru, yu ben o taki dati na wan kefalek sani, a no so? Pikinmoro yu no ben o wani bribi en. Ma yu no ben o taki dati na wan wondru. Yu no denki taki Gado abi a makti fu du moro kefalek sani leki dati?

Son sma no e bribi a tori fu Yona tu, fu di den feni taki nowan sma kan tan na libi na ini wan fisibere dri dei nanga dri neti. A no ben o man hari blo. Ma wi sabi taki sma kan poti loktu na ini wan tank fu gebroiki dati fu blo wan heri pisi ten na ondro watra. A makti nanga koni fu Gado bigi moro leki di fu iniwan libisma. Sobun, yu no denki taki Gado ben o man meki Yona hari blo na ini a fisibere, so taki a ben man tan na libi dri dei langa? A de soleki fa wan engel fu Yehovah ben taigi Yesus en mama Maria, taki „Gado man du ala san a taki.”​—Lukas 1:37.

Sortu tra sani e sori taki den tori na ini a buku Yona tru? Te yu e leisi a buku, dan yu man si ala sani na yu fesi, fu di Yona e fruteri finifini fa a sipi nanga den botoman ben de. Na Yona 1:5 yu man si fa den botoman e trowe sani go na ini a se, so taki a sipi e kon moro lekti. Historia sabiman di sabi owruten tori èn srefi den wet fu den Dyu kerki fesiman e sori taki sma ben gwenti du a sani disi te wan bigi winti ben e wai. Historia sabiman nanga sabiman fu owruten sani e taki tu dati den sani di Yona ben taki bakaten fu a foto Ninefei, de so trutru. Ma a moro krin buweisi taki a buku Yona abi tru tori, na taki Yesus Krestes sori fa den dri dei di Yona ben de na ini a bere fu a bigi fisi, e agersi a ten di en srefi ben o de na ini en grebi (Mateyus 12:38-40). Den sani di Yesus taki e sori taki a tori fu Yona tru.

„Gado man du ala san a taki.”​—LUKAS 1:37

[Prenki na tapu bladzijde 26]

Den botoman ben opo Yona trowe go na ini a se di a begi den nomonomo fu du dati