Go na content

Go na table of contents

Mi problema o lusu te mi kiri misrefi?

Mi problema o lusu te mi kiri misrefi?

Mi problema o lusu te mi kiri misrefi?

Ibri yari, milyunmilyun yonguwan e suku okasi fu kiri densrefi. Dusundusun fu den e kiri densrefi trutru. Na fu dati ede den sma di e tyari a tijdschrift disi kon na doro, feni en fanowdu fu taki fu a tori disi.

„MEKI mi dede, bika a moro bun fu mi dede leki fu mi tan na libi.” Suma taki a sani disi? Yu denki taki na wan sma di no ben e bribi na ini Gado? A ben de wan sma di ben drai baka gi Gado? Noso wan sma di Gado no ben lobi moro? Nôno, kwetikweti! A man di ben taki den sani disi na Yona, * wan man di ben lobi Gado trutru, ma di ben lai broko-ede (Yona 4:3). Bijbel no e taki dati Yona ben de fu kiri ensrefi. Toku, a sani di a begi Gado, e leri wi taki srefi wan futuboi fu Gado kan firi brokosaka son leisi. Disi na wan prenspari sani di wi no musu frigiti.​—Psalm 34:19.

Son yonguwan e firi brokosaka so te, taki den no wani libi moro. A kan taki den e firi leki fa Laura * ben e firi. A meisje disi, di abi 16 yari, ben taki: „Someni yari langa mi firi brokosaka. Ibri tron baka mi ben e kisi a firi dati. Furu tron mi e prakseri fu kiri misrefi.” San yu musu du efu yu sabi wan sma di taigi yu taki a wani kiri ensrefi, noso efu na yu srefi kisi a firi fu du dati? We, meki wi go luku fosi fa a du kon taki sma e kisi den firi disi.

San e meki sma lasi-ati?

Fu san ede wan sma ben sa kisi a firi fu kiri ensrefi? Difrenti sani kan meki taki den wani du disi. Wan fu den sani na taki wi e libi na ini ’muilek ten di tranga fu pasa’. Gi furu yongusma a libi hebi srefisrefi (2 Timoteyus 3:1). Boiti dati, den sondu firi fu libisma kan meki taki son sma abi ala sortu takru denki fu densrefi èn fu trawan na den lontu (Romesma 7:22-24). Son leisi sma e du dati, fu di trawan no e libi bun nanga den. Tra leisi baka wan sma kan abi den takru denki disi, fu di a siki. Na ini wán kondre, sma kon si taki neigi fu ala tin sma di kiri densrefi ben de sma di siki na den frustan. *

A no de fu taki dati nowan fu wi kan koti pasi gi problema. Bijbel e taki srefi: „Ala den sani di Gado meki, e tan geme èn te now ete den alamala abi pen” (Romesma 8:22). Te Bijbel e taki a sani dati, a e taki fu yongusma tu. Te yu luku en bun, dan furu ogri de di kan meki yongusma lasi-ati. Wan tu fu den ogri di kan miti wan yonguwan, na taki:

▪ Wan famiriman, wan mati, noso wan meti di a lobi, kon dede

▪ Problema de na ini na osofamiri fu en

▪ Sani no e go bun na skoro

▪ Wan boi, noso wan meisje di a lobi, gowe libi en

▪ Sma e du ogri nanga en (kande den e fon en, noso den e dwengi en fu abi seks nanga en)

A tru taki wan fu den sani di kari didyonsro, kan miti iniwan yonguwan. Ma fa a du kon taki a moro makriki gi a wan yonguwan fu pasa den problema disi, leki gi a trawan? Sabiman e taki dati yonguwan di e kisi a firi fu kiri densrefi, e denki furu tron taki nowan sma no o man yepi den èn taki lusu no de gi den problema fu den. Sobun, den yonguwan disi e prakseri taki den no man du noti fu kenki a situwâsi fu den. Den e prakseri taki sani no o kenki gi den bakaten. Datra Kathleen McCoy ben taigi den sma di e tyari a tijdschrift disi kon na doro: „Nofo tron den yonguwan disi no wani dede trutru. Na wani den wani nomo taki den takru firi di den abi, musu gowe.”

A tru taki yepi no de?

Kande yu sabi wan sma di wani taki den takru firi fu en, musu gowe. Kande den firi disi e moro en so te, taki a e taigi yu dati a wani kiri ensrefi. Efu dati de so, dan san yu kan du?

Efu wan mati fu yu bruya so te, taki a wani kiri ensrefi, dan taigi en fu go suku yepi. Baka dati, yusrefi musu go taki a tori disi nanga wan bigisma di kan yepi en, awinsi a mati fu yu no wani taki yu musu taki a tori nanga tra sma. No frede taki yu nanga en no o de mati moro. Te yu fruteri wan tra sma, dan yu e sori taki yu na wan „trutru mati . . . di en mama meki fu te banawtu de” (Odo 17:17). A kan taki te yu du disi, yu e yepi a sma fu tan na libi!

Ma kon meki wi taki dati yu na a sma di wani kiri ensrefi. Datra McCoy e taki: „Suku yepi. Fruteri wan sma fa yu e firi, kande yu papa noso mama, wan tra famiriman fu yu, wan mati, wan skoromeester noso wan skoromisi, noso wan fesiman fu yu kerki. Meki a de wan sma di e broko en ede nanga yu, wan sma di no o teki den sani di yu e taki leki lawlaw sani, wan sma di o arki yu, èn di o man meki taki tra sma di yu lobi wani arki san yu abi fu taki.”

No frede taki sani no o waka bun te yu taki fu den problema fu yu. Yu o si taki na yepi yu e yepi yusrefi. Kon meki wi luku wan eksempre fu Bijbel. Yob ben de wan man di ben e gi yesi na Gado. Wan leisi a man disi taki: „Mi e firi tegu srefisrefi gi a libi fu mi.” Ma baka dati a taki: „Mi sa taki fri fu den broko-ede di mi abi. Sani e moro mi. Meki mi taki!” (Yob 10:1) Yob ben lasi-ati srefisrefi, èn a ben wani taki fu den firi fu en. Yu kan firi moro bun efu yu taki a tori fu yu nanga wan mati di kan yepi yu.

Kresten di bruya, fu di den firi brokosaka, abi ete wan fasi fa den kan feni yepi. Den kan go na den owruman na ini a gemeente (Yakobus 5:14, 15). No frigiti taki den problema fu yu no o gowe wantewante te yu taki fu den. Toku dati kan yepi yu fu prakseri tra fasi fu a problema. Te yu taki nanga wan sma di yu e frutrow, dan a kan sori yu wan tu sani di kan yepi yu fu lusu den problema fu yu.

A situwâsi kan kenki

Te yu lasi-ati, dan yu musu hori disi na prakseri: Awinsi fa a gersi leki wan lusu no de gi a problema fu yu, a situwâsi o kenki te fu kaba. A psalm skrifiman David ben abi furu problema tu na ini en libi. Wan leisi a begi Gado: „Mi kon weri fu den geme fu mi. Heri neti mi ai e lon watra. Mi heri bedi sungu. Mi e krei so furu, taki mi heri bedi e nati” (Psalm 6:6). Ma na ini wan tra Psalm, David skrifi: „Yu meki taki mi no e row moro, ma taki mi e dansi now.”​—Psalm 30:11.

Den sani di pasa nanga David, leri en taki wi kan kisi problema na ini a libi, ma taki den e gowe baka. A kan gersi leki sonwan fu den problema no o man lusu ete. Ma abi pasensi. A situwâsi kan kenki, so taki sani waka bun te fu kaba. Son tron den problema fu yu kan lusu na wan fasi di yu no ben fruwakti. Tra leisi baka, yu o si taki wan fasi de fu man libi nanga a problema. Kande yu no ben prakseri a sani dati srefi. San yu no musu frigiti, na taki den problema di kan meki yu lasi-ati, no o tan fu ala ten.​—2 Korentesma 4:17.

Begi kan yepi

A moro prenspari fasi fa yu kan taki fu den problema fu yu, na te yu e begi. Yu kan begi leki fa David ben begi di a taki: „Ondrosuku mi, o Gado, fu kon sabi mi ati. Ondrosuku mi, fu kon sabi sortu prakseri e trobi mi, èn luku efu wan sani de na ini mi di e meki mi waka na tapu wan takru pasi, èn tyari mi na tapu a pasi di e tan fu têgo.”​—Psalm 139:23, 24.

Yu no musu si begi nomo leki wan fasi fu lusu yu problema. Te yu e begi, dan na taki yu e taki nanga yu Papa na hemel trutru. A wani taki yu ’taigi en san de tapu yu ati’ (Psalm 62:8). Luku wan tu fu den tru tori fu Gado:

▪ A sabi fa a du kon taki yu lasi-ati.​—Psalm 103:14.

▪ A sabi yu moro bun leki fa yu sabi yusrefi.​—1 Yohanes 3:20.

▪ ’A e broko en ede nanga yu.’​—1 Petrus 5:7.

▪ Na ini a nyun grontapu fu Gado, a o ’figi ala watra puru na yu ai’.—Openbaring 21:4.

Te wan sma e kisi a firi fu kiri ensrefi, fu di a siki

Soleki fa wi si kaba, dan son siki kan meki taki sma e kisi a firi fu kiri densrefi. Efu dati pasa nanga yu, dan yu no musu syen fu go suku yepi. Yesus srefi ben taki dati sma di siki, abi wan datra fanowdu (Mateyus 9:12). A bun fu sabi taki datra man dresi furu fu den siki disi. Kande yu sa firi moro bun te yu kisi dresi.

Bijbel e pramisi taki na ini Gado en nyun grontapu „nowan sma di e libi drape sa taki: ’Mi siki’” (Yesaya 33:24). Solanga a ten dati no doro, yu o abi fu du muiti fu leri libi nanga den problema fu yu. Na dati Heidi du. A meisje disi e libi na ini Doisrikondre. A taki: „Son leisi mi ben e firi brokosaka so te, taki na dede mi ben wani dede nomo. Ma now mi kisi misrefi baka, fu di mi tan begi Gado fu yepi mi, èn fu di mi kisi datrayepi.” Na so sani kan waka gi yu tu!

[Futuwortu]

^ paragraaf 3 Rebeka, Moses, Elia, nanga Yob ben taki wan srefi sortu sani tu.​—Genesis 25:22; 27:46; Numeri 11:15; 1 Kownu 19:4; Yob 3:21; 14:13.

^ paragraaf 4 Wi kenki den nen na ini na artikel disi.

^ paragraaf 6 A bun fu sabi taki furu yonguwan di siki na den frustan, no e kiri densrefi.

PRAKSERI DEN SANI DISI

▪ Son sma e taki dati yu problema no e lusu te yu kiri yusrefi, ma taki yu e libi den problema disi gi tra sma. Fu san ede yu kan taki dati disi de so?

▪ Nanga suma yu kan go taki efu yu firi brokosaka trutru?

[Faki/​Prenki na tapu bladzijde 23]

Sani di papa nanga mama no musu frigiti

Na son presi fu grontapu, furu yonguwan e kiri densrefi. Fu eksempre, wan fu den moro prenspari sani di e meki taki furu yonguwan na ini Amerkankondre, na mindri 15 nanga 25 yari, e dede, na fu di den e kiri densrefi. Boiti dati, tu tron so furu yonguwan na mindri 10 nanga 14 yari, kiri densrefi na ini den 20 yari di pasa. Furu fu den yonguwan di e kisi a firi disi, na sma di siki na den frustan. Trawan abi moro leki wán sma na ini a famiri fu den di ben kiri ensrefi kaba, èn tra yonguwan baka ben pruberi fu du disi wan leisi kaba. Disi na wan tu sani di kan yepi yu fu sabi efu wan yonguwan e prakseri fu kiri ensrefi:

▪ A no wani taki moro nanga en famiri noso en mati

▪ A no e nyan noso sribi leki fa a ben gwenti

▪ A no wani du den sani di a ben lobi du fosi

▪ A no e tyari ensrefi moro na a fasi fa a ben gwenti du fosi

▪ A e bigin gebroiki drugs, noso a e bigin dringi furu sopi

▪ A e bigin prati den sani fu en di a ben lobi srefisrefi

▪ A e bigin taki furu fu dede, èn fu tra sani di abi fu du nanga dati

Datra Kathleen McCoy ben taigi den sma di e tyari a tijdschrift disi kon na doro dati wan fu den moro bigi fowtu di papa nanga mama kan meki, na taki den no e poti prakseri na den sani di e sori taki a pikin fu den wani kiri ensrefi. A e taki: „Nowan papa noso mama wani prakseri taki sani no e go bun nanga den pikin fu den. Dati meki sonwan fu den no wani bribi taki wan problema de trutru. Sobun, den e taigi densrefi: ’Na so yonguwan de kaba te den e gro kon bigi. A o kenki’, noso ’Ala ten a pikin disi de nanga den sani fu en’. Ma a no bun fu prakseri so. Te sani e sori taki wan pikin o kiri ensrefi, dan un no musu teki en leki wan lawlaw sani.”

Efu unu si taki a boi noso a meisje fu unu firi brokosaka so te, taki a no abi prisiri moro na ini a libi, noso efu a abi wan tra siki di e meki taki a no man denki krin, dan yu no musu syen fu go suku yepi gi en. Efu yu denki taki a pikin fu yu abi a firi fu kiri ensrefi, dan aksi en fu a tori. Son sma e taki dati yu no musu taigi wan sma fu no kiri ensrefi, noso a o gersi leki na yu e poti a denki dati gi en. Ma a denki dati no bun. Furu yonguwan breiti srefisrefi te den papa nanga mama e opo a tori. Sobun, efu yu pikin taigi yu taki a wani kiri ensrefi, dan aksi en fa a wani du dati. Efu a piki yu, dan aksi en san a sreka kaba. O moro sani a sreka, o moro yu musu meki muiti fu yepi en wantewante. *

No prakseri taki a sma o kisi ensrefi sondro fu a kisi yepi. Efu a gersi leki a sma kisi ensrefi baka, dan toku yu no musu denki taki a problema lusu kaba. Son sabiman e taki dati yu musu luku bun fu no meki a sani dati kori yu. Fu san ede? Datra McCoy e taki: „Te wan yonguwan brokosaka so te, taki a no abi prisiri na ini a libi moro, dan a no abi a deki-ati fu kiri ensrefi trutru. Ma te a firi dati saka pikinso, dan noti no e hori a yonguwan moro fu du san a abi na prakseri.”

Na wan sari taki son yonguwan wani kiri densrefi, fu di den brokosaka. Papa nanga mama noso tra bigisma di e broko den ede nanga yonguwan, musu de na ai fu yepi den. Den no musu draidrai fu poti prakseri na den sani di e sori taki wan yonguwan wani kiri ensrefi. Den musu ’taki na wan fasi di e trowstu den wan di lasi-ati’. Na so den kan yepi den yonguwan te den de na nowtu.​—1 Tesalonikasma 5:14.

[Futuwortu]

^ paragraaf 51 Na ini son osofamiri yu abi sma di e dringi dresi di kan kiri den te den dringi tumusi furu fu a dresi. Tra osofamiri abi lai gon na ini oso. Kande den poti en na wan presi pe ala sma kan go teki en. Sabiman e taki dati den sortu osofamiri disi musu luku bun. Wan organisâsi na ini Amerkankondre di e suku fu sori sma san den kan du fu no meki sma kiri densrefi, e taki: „Furu sma di abi gon na ini oso, e taki dati a gon na fu kibri densrefi, so taki sma no du ogri nanga den. Ma 83 procent fu den sma na ini den osofamiri dati di kon dede fu di gon sutu den, na sma di kiri densrefi nanga wan gon di no ben de fu den.”

[Prenki na tapu bladzijde 22]

A moro prenspari fasi fa yu kan taki fu den problema fu yu, na te yu e begi