Go na content

Go na table of contents

„Den seibi prenspari nyanyan sani” fu a bun kondre

„Den seibi prenspari nyanyan sani” fu a bun kondre

„Den seibi prenspari nyanyan sani” fu a bun kondre

BIJBEL e taki dati a kondre Israel ben lai nanga pikin bergi, lagipresi, kontren na sesyoro, plata bergi, èn sosrefi liba nanga watra-olo. Na ala den presi disi a doti nanga a weer de tra fasi. Boiti dati, drei sabana de na zuidsei, èn na noordsei yu abi bergi di abi snew na tapu. Disi e meki taki ala sortu nyanyan man gro na ini a kondre. Di Moses ben fruteri den Israelsma fu den moi sani di ben e wakti den na ini a „bun kondre” pe den ben o go, dan a kari a presi dati ’a kondre di lai sani soleki aleisi [noso tarwe], groto, droifibon, figa, granaki-apra, olèif fu meki oli, nanga oni’. Disi na den seibi prenspari nyanyan sani fu a kondre di Moses ben taki fu den.​—Deuteronomium 8:7, 8.

Ten na ten, den nyanyan sani disi de fu si ete na tapu den moni fu a kondre èn na tapu stampu di sma e poti na tapu brifi. Den sani disi na fu prenki a fatu gron fu a kondre. Fa sma ben e prani den sani disi na ini Bijbel ten? Sortu krakti den ben abi tapu a fasi fa sma ben e libi? Meki wi go luku.

’Tarwe nanga groto’ Sma ben gwenti sai tarwe nanga groto (den sani disi gersi aleisi) na a kabapisi fu a yari, ma groto ben e lepi wán mun fosi a tarwe. Na a ten fu a Fesa fu brede sondro srudeki, di ben e hori na ini maart noso april, sma ben e tyari den fosi bosu fu a groto di den ben koti, go na a tempel fu gi dati leki ofrandi na Yehovah. Na a ten fu a Wiki-fesa, noso a Pinksterfesa di ben e hori na ini mei, den ben e tyari wan ofrandi fu brede di ben meki fu tarwe.​—Lefitikus 23:10, 11, 15-17.

Hondrohondro yari langa, te kon miti a ten disi, gronman na ini Israel ben abi a gwenti fu sai sani soleki tarwe nanga groto nanga anu. Den ben e poti den siri na ini wan ploi fu den krosi, dan den ben e waka e fringi den so fara leki den man. Den ben kan libi den groto siri so, ma den tarwe siri den ben musu tapu nanga doti. Den ben e meki kaw waka na ini a gron so taki den siri ben kan beri go na ini a doti, noso den ben e drai a doti baka.

Nofo tron, Bijbel e taki fu a sai di sma ben e sai siri, a koti di sma ben e koti tarwe noso groto, a fon di den ben e fon den siri fu puru a buba, a wai di den ben e wai den buba puru, èn a mara di den ben e mara den siri disi. Ibriwan fu den wroko disi ben de hebi wroko. Ibri dei, sma ben e mara a tarwe nanga a groto di den ben koti fu meki blon èn den ben e baka brede gi na osofamiri. A sani disi e meki wi frustan a rai di Yesus ben gi wi fu begi gi „a brede di wi abi fanowdu gi a dei disi” (Mateyus 6:11). Brede di sma ben e meki fu tarwe siri noso fu groto blon, ben de a moro prenspari nyanyan fu sma na ini Bijbel ten.​—Yesaya 55:10.

„Droifibon, figa, granaki-apra” Di Moses ben tyari a pipel 40 yari langa na ini a gran sabana, dan Moses taki fu wan moi sani di den ben kan fruwakti. Iya, den ben o man nyan den froktu fu a Pramisi Kondre. Fotenti yari na fesi, di den Israelsma ben seti kampu na ini a gran sabana, dan tin man ben musu go luku kibrikibri fa a Pramisi Kondre ben de. Yu sabi ete san den ben tyari kon gi a pipel fu sori taki bogobogo nyanyan ben de na ini kondre disi? Den ben tyari „wan bosu droifi” di ben hebi so te taki „tu man ben musu tyari en na wan tiki”. Den ben tyari sosrefi figa nanga granaki-apra. A no de fu taki dati a sani dati ben meki den Israelsma mofo lon watra! A sani disi ben e sori den sortu moi sani ben e wakti den!​—Numeri 13:20, 23.

Sma ben musu sorgu den droifidyari doronomo. Den ben musu koti taki puru na den bon, den ben musu sorgu taki den kisi watra, èn den ben musu koti den froktu puru, so taki den bon ben kan tan gi furu nyanyan. Nofo tron, wan moi droifidyari di ben seti na a skin fu wan bergi ben abi wan skotu na en lontu èn wan waktiman oso. Den Israelsma ben kon sabi heri bun fa fu wroko na ini droifidyari èn den ben e frustan san ben o pasa te den no ben e sorgu den bun.​—Yesaya 5:1-7.

Te den ben kaba koti den droifi, dan den ben e meki win. Den ben e masi den bosu droifi na ini wan bari, noso den ben e kwinsi den na ini wan baki fu puru a watra fu den. Fu feni a sukru fu den droifi, dan den ben e bori a watra fu den teleki a ben kon deki, noso den ben e libi en meki a kon swa so taki a ben kan tron win. A weer nanga a doti na ini a kondre Israel ben bun nofo fu prani droifi èn fu meki win. *

Kande sma di e libi farawe fu kondre pe figa e gro, sabi soso drei figa nanga den wan di sma masi kon na wán. Te yu e piki wan figa langalanga na wan bon, dan a gersi wan heri tra froktu, fu di a sukru èn a safu. A kotiten fu den figa na wan syatu pisi ten èn fu man hori den figa moro langa, sma ben e drei den na ini a son èn den ben e tapu den na ini sani. Bijbel e taki furu tron fu „figakuku”.​—1 Samuel 25:18.

Te yu piri a tranga buba fu wan granaki-apra, dan yu e si hondrohondro siri di gersi pikin froktu di yu kan nyan wantewante, noso di yu kan kwinsi a watra puru fu den. A switi watra dati e gi sma krakti baka èn a gosontu. A de krin taki sma ben lobi a granaki-apra. Wi kan si dati te wi e luku taki den ben meki sani di ben gersi granaki-apra fu anga na a ondrosei lanki fu den krosi fu a granpriester èn na den pilari fu a tempel fu Salomo.​—Eksodes 39:24; 1 Kownu 7:20.

„Olèif fu meki oli, nanga oni” Bijbel e taki sowan 60 leisi fu na olèif, wan prenspari froktu di sma ben kan gebroiki fu meki nyanyan sani nanga oli. Na ini a ten disi, presi lai ete na ini Israel pe yu e si furu olèifbon (Deuteronomium 28:40). Te nanga dei fu tide, a de so taki na ini a kotiten fu oktober, sma fu furu birti e go nanga den heri famiri fu piki olèif. Den sma e naki den taki so taki den olèif e fadon komoto na den bon, dan den e piki den. Den e du spesrutu sani nanga den olèif so taki den no pori èn a heri yari den e nyan den, noso den e tyari den go na wan presi pe ala sma kan go fu masi olèif fu puru na oli na ini. Fu taki en leti, sabiman fu owruten sani diki hondrohondro fu den sortu presi disi puru na ini a doti. Na ini a ten disi, a moi fu si fa sma e lai a lekti grun oli na ini batra fu man gebroiki en na oso a heri yari, noso fu go seri en. Boiti taki sma e gebroiki olèif oli fu meki nyanyan, den e gebroiki en tu fu sorgu den skin nanga den wiwiri èn leki oli fu bron lampu.

Na oni di Moses ben taki fu en, ben kan de oni fu wasi-wasi godo, noso oni di sma ben puru fu dadel nanga droifi. Na ini a ten disi sma e gebroiki na oni ete di den puru fu den froktu disi fu meki sani kon sukru. Ma a de krin taki na oni di Bijbel e taki fu en na ini a tori fu Simson nanga Yonatan, ben de oni fu wasiwasi godo (Krutuman 14:8, 9; 1 Samuel 14:27). No so langa pasa, sma feni wan owruten presi na Tel Rehov, na noordsei fu Israel, pe den si sowan 30 baki pe sma ben gwenti kweki wasiwasi na ini. A presi disi e sori taki sensi a ten fu Salomo, sma na ini a kondre dati ben gwenti fu kweki wasiwasi.

Na ini a ten disi, ala sortu sani de fu si na den wowoyo na ini Israel. Difrenti bakri-oso de drape èn ala sortu froktu nanga gruntu de fu bai. Na den wowoyo disi, sma kan feni bogobogo fu den „seibi prenspari nyanyan sani” èn den de fu kisi na ala sortu fasi. A no de fu taki dati den seibi sani disi na wan tu nomo fu den someni difrenti nyanyan sani di den sma na ini Israel e meki. Fu di sma e prani gron na nyun fasi, meki den man prani sani fu tra kondre tu. Ala den sani disi de fu kisi bogobogo na ini a smara pisi kondre disi. A sani disi e sori krin taki a no fu soso sma e kari a kondre disi a „bun kondre”.​—Numeri 14:7.

[Futuwortu]

^ paragraaf 9 Sma ben e drei den droifi tu fu meki korenti.​—2 Samuel 6:19.

[Prenki na tapu bladzijde 11]

Tarwe

[Prenki na tapu bladzijde 11]

Groto

[Prenki na tapu bladzijde 12]

Droifibon

[Prenki na tapu bladzijde 12, 13]

Figabon

[Prenki na tapu bladzijde 12]

Granaki-apra

[Prenki na tapu bladzijde 13]

Olèif

[Prenki na tapu bladzijde 13]

Oni