RUT nanga Naomi e waka sei na sei na tapu wan langa pasi na ini Moab-sabana, na wan bergikontren pe furu winti e wai. Den tu sma disi e waka den wawan na ini a bigi kontren. Prakseri fa a son e bigin dongo kaba. Rut e si disi èn a e luku a mama fu en masra. A e aksi ensrefi efu den musu bigin suku wan presi pe den kan sribi a neti dati. A lobi Naomi trutru èn a wani du ala san a man fu sorgu gi en.

Den tu uma disi e sari trutru. Naomi en masra dede furu yari kaba, ma now a e sari moro srefi fu di en tu manpikin, Kilion nanga Maklon, kon dede. Rut srefi e sari tu, fu di Maklon ben de en masra. Aladi en nanga Naomi e go na a srefi presi, na a foto Betlehem na ini Israel, toku ibriwan fu den e firi tra fasi. Naomi e drai go baka na oso, ma Rut e go na wan presi di a no sabi. A gowe libi en famiri, en kondre èn ala den gwenti nanga den gado fu den sma drape.​—Rut 1:3-6.

Fu san ede wan yongu uma ben sa wani du so wan sani? Pe Rut o feni a krakti fu kon gwenti a nyun libi fu en èn fu sorgu gi Naomi? Te wi e kisi piki na tapu den aksi disi, dan wi o leri furu fu a bribi fu a Moab uma Rut. Ma meki wi luku fosi fa a du kon taki den tu spesrutu uma disi teki a langa pasi di e go na Betlehem.

Furu sari e miti wan osofamiri

Rut gro kon bigi na ini Moab, wan pikin kondre na owstusei fu a Dede Se. A ben de wan bergibergi kontren nanga wan tu bon nomo èn dipi lagipresi. A doti fu den gron na Moab ben fatu. Srefi di angriten ben de na Israel, a gron fu Moab ben bun fu prani sani. Dati na fa Rut miti Maklon nanga en osofamiri.​—Rut 1:1.

Na angriten na Israel meki taki Naomi en masra Elimeilek bosroiti fu froisi gowe na ini en kondre, makandra nanga en wefi èn nanga den tu manpikin fu en. Ne den go libi na Moab. Di na osofamiri disi froisi, a ben moro muilek gi den fu sori a bribi fu den, bika ala ten baka den Israelsma ben musu go anbegi Yehovah na a santa presi di a sori den (Deuteronomium 16:16, 17). Aladi Naomi ben tan abi wan tranga bribi, toku a ben sari srefisrefi di en masra dede.​—Rut 1:2, 3.

Kande a ben sari tu di den manpikin fu en trow nanga uma fu Moab bakaten (Rut 1:4). Naomi ben sabi taki Abraham, na afo fu den Israelsma, ben meki furu muiti fu feni wan wefi gi en manpikin Isak, na mindri en eigi pipel di ben e anbegi Yehovah (Genesis 24:3, 4). Bakaten, a Wèt di Gado gi Moses warskow den Israelsma, taki den no ben musu meki den manpikin nanga umapikin fu den trow nanga trakondre sma, noso a pipel fu Gado ben o go anbegi falsi gado.​—Deuteronomium 7:3, 4. *

Ma toku Maklon nanga Kilion trow nanga Moab uma. A kan taki a sani disi meki Naomi firi brokosaka, ma toku a sorgu taki a sori  switifasi nanga lobi gi Rut nanga Orpa, den wefi fu en manpikin. Kande a ben howpu taki wan dei den srefi ben o anbegi Yehovah leki fa en ben e du dati. Awansi fa a no fa, Rut nanga Orpa ben lobi Naomi. Fu di den ben de bun mati, meki den ben man yepi makandra di wan sari sani pasa na ini den libi. Fosi den tu yongu uma ben kan kisi pikin, den masra dede.​—Rut 1:5.

A bribi pe Rut ben kweki na ini ben sreka en gi a hebi ten disi? A no sori so. Den Moabsma ben e anbegi furu gado. A moro prenspariwan fu den na Kamos (Numeri 21:29). Soleki fa a sori, dan na a ten dati den Moabsma ben e du furu ogri-ati sani na ini a bribi fu den. Wan fu den sani na taki den ben gi den pikin fu den leki ofrandi. Maklon noso Naomi leri Rut taki Yehovah na a lobi-ati Gado fu Israel di abi sari-ati. Na so Rut kon si taki a Gado disi ben de heri tra fasi èn dati naki en ati. Yehovah ben wani taki sma dini en fu di den lobi en, no fu di den frede en! (Deuteronomium 6:5) Baka di Rut lasi en masra, a kan taki en nanga Naomi kon de moro bun mati. A ben opo en ati gi a bigisma disi di fruteri en fu Yehovah, na Almakti Gado, fu den moi sani di a du èn fu a fasi fa a sori lobi nanga sari-ati gi en pipel.

 Naomi srefi ben angri fu yere nyunsu fu en kondre. Kande wan dei a miti wan bisnisman di ben e seri sani na tra kondre di taigi en taki angriten no ben de moro na ini Israel. Yehovah ben poti prakseri na en pipel. Betlehem ben kon de baka leki fa a nen fu en wani taki: „Oso pe brede de fu kisi.” Fu dati ede Naomi bosroiti fu drai go baka na oso.​—Rut 1:6.

San Rut nanga Orpa ben o du? (Rut 1:7) Den ben kon tron bun mati fu Naomi fu di den srefi sari sani miti den. Naomi ben abi switifasi èn a ben abi wan tranga bribi na ini Yehovah èn a kan taki na fu dati ede Rut ben lobi en. Na so den dri uma disi teki pasi go na Yuda.

A tori fu Rut e memre wi taki sari nanga dede e miti bun sma nanga ogrisma (Preikiman 9:2, 11). A e sori wi tu taki te wan lobiwan fu wi dede, a kan hebi srefisrefi. Na den ten disi a bun fu suku trowstu na trawan, spesrutu na den sma di e suku kibri na Yehovah, a Gado di Naomi ben e anbegi.​—Odo 17:17.

A tranga lobi fu Rut

Di den dri uma waka go moro fara, Naomi bigin broko en ede nanga wan tra sani. A ben prakseri den tu yongu uma na en sei èn fa den ben lobi en nanga den manpikin fu en. A no ben wani taki a libi ben o kon moro hebi gi den. Efu den ben o gowe libi a kondre fu den èn den ben o kon nanga en, dan san a ben kan du gi den na Betlehem?

Te fu kaba Naomi taigi den: „Un drai go baka na un mama oso. Meki Yehovah sori unu bun-ati, neleki fa unu ben sori bun-ati gi mi nanga den masra fu unu di dede kaba.” A taigi den tu taki a ben howpu taki Yehovah ben o blesi den nanga tra masra èn nanga wan nyun libi. A tori e taki: „Ne a bosi den, dan den bari krei.” Wi kan frustan fu san ede Rut nanga Orpa ben lobi a safri-ati uma disi di no ben prakseri ensrefi nomo. Ma den tan taigi Naomi: „Nôno, wi wani go nanga yu na a pipel fu yu.”​—Rut 1:8-10.

Ma Naomi no ben wani meki den kon nanga en. A taigi den krin taki a no ben o man du furu gi den na ini Israel, fu di a no ben abi wan masra fu sorgu en èn a no ben abi boi fu trow nanga den. A ben sori den taki a ben hati en srefisrefi taki a no ben man yepi den.​—Rut 1:11-13.

Orpa kon si taki Naomi ben abi leti. A ben abi en mama nanga en famiri drape na Moab  èn wan tanpresi ben e wakti en. A ben o moro bun gi en fu tan na Moab. Ne a taigi Naomi adyosi èn a bosi en, dan a drai go baka na oso. Ma a ben sari srefisrefi.​—Rut 1:14.

San Rut ben o du? Den sani di Naomi taki, ben de gi en tu. Ma wi e leisi: „Rut tan nanga Naomi.” Kande Naomi ben waka go doro, ma a si taki Rut ben e waka na en baka. Ete wan leisi a taigi en: „Luku, a wefi fu yu swagri di dede, drai go baka na a pipel nanga den gado fu en. Go nanga en” (Rut 1:15). San Naomi taki, e sori wi leki leisiman wan prenspari sani. Orpa no ben drai go baka nomo na en pipel, ma sosrefi na „den gado fu en”. A ben wani tan anbegi Kamos nanga tra falsi gado. Na dati Rut ben wani?

Di Rut luku Naomi na tapu a pasi pe den wawan ben de, Rut ben sabi heri bun san a ben wani. A ben lobi Naomi nanga a Gado di Naomi ben dini, trutru. Dati meki a taki: „No dwengi mi fu gowe libi yu èn fu drai go baka sondro yu. Pe yu e go, na drape mi o go. Pe yu e sribi te neti, na drape mi o sribi. Yu pipel o de mi pipel èn yu Gado o de mi Gado. Pe yu o dede, na drape mi o dede èn na drape den o beri mi tu. Ma efu iniwan sani boiti dede prati mi nanga yu, dan meki Yehovah strafu mi èn meki a du moro leki dati srefi.”​—Rut 1:16, 17.

Den wortu fu Rut moi so te taki 3000 yari baka di a dede, sma sabi ete san a ben taki. Na wan heri moi fasi den wortu disi e sori o tranga a lobi fu en ben de. Rut ben lobi Naomi so te taki awinsi pe Naomi ben o go, a ben o tan nanga en. Soso dede ben kan prati den. Rut ben de klariklari fu gowe libi ala san a ben sabi na ini Moab, iya, srefi den gado fu den Moabsma. A pipel fu Naomi ben o tron a pipel fu Rut now. Rut no ben de leki Orpa, ma a ben kan taki nanga en heri ati dati a ben wani Yehovah, a Gado fu Naomi, leki en Gado tu. *

Na so den tu uma disi waka go doro na tapu a langa pasi go na Betlehem. Sma kon si taki a e teki wán heri wiki fu waka a langa pasi disi. Ma wi kan de seiker taki den ben man trowstu makandra.

Furu sari de na ini a grontapu disi. Na ini a ten fu wi, di Bijbel e kari ’muilek ten di tranga fu pasa’, wi e kisi fu du nanga dede èn nanga sari (2 Timoteyus 3:1). Sobun, now wi kon si taki a fasi fa Rut ben tyari ensrefi de prenspari trutru. Na ini a takru grontapu disi wi musu abi tranga lobi di e yepi wi fu du bun. Na a lobi dati e yepi sma fu tai hori na trawan èn fu no gowe libi den. Wi musu sori a lobi disi na ini a trowlibi, te wi de nanga wi famiri èn nanga wi mati èn te wi de na ini a Kresten gemeente. Te wi e du muiti fu sori a lobi disi, dan wi e teki na eksempre fu Rut.

Rut nanga Naomi na ini Betlehem

Fu taki dati yu abi tranga lobi na wán sani,  ma fu sori a lobi disi na wan heri tra sani. Rut ben abi na okasi fu sori Naomi taki a lobi en trutru. A ben abi na okasi tu fu sori Yehovah, a Gado di a ben wani dini, taki a lobi en.

Te fu kaba den tu uma doro Betlehem, wan dorpu di ben de sowan 10 kilometer zuidsei fu Yerusalem. Soleki fa a sori, dan wan ten ben de taki ala sma na ini a pikin foto dati ben sabi Naomi nanga en osofamiri. Dati meki den ben bari a nyunsu taki Naomi ben drai kon baka. Di den uma si en, den ben fruwondru èn den taki: „A no Naomi?” Soleki fa a sori, dan a no ben gersi a Naomi moro di den ben sabi fosi a ben go na Moab. Na en fesi èn na a fasi fa a ben waka yu ben kan si taki wan lo sari sani ben miti en na ini den yari di pasa.​—Rut 1:19.

Naomi fruteri den umasma di ben de en famiri èn den birtisma fu fosi sortu sari sani miti en. A ben feni srefi taki a nen fu en ben musu kenki fu Naomi, san wani taki „Mi Prisiri”, kon tron Mara, san wani taki „Sari”. Pôti fu Naomi. Neleki fa a ben de nanga Yob, na so Naomi ben bribi tu taki na Yehovah Gado tyari den problema kon na en tapu.​—Rut 1:20, 21; Yob 2:10; 13:24-26.

Di Rut nanga Naomi seti den libi na ini Betlehem, Rut bigin denki fa a ben kan sorgu gi ensrefi nanga Naomi. A kon sabi taki a Wèt di Yehovah ben gi en pipel Israel ben abi wan moi seti fu yepi pôtisma. Na a kotiten, den ben kisi primisi fu go na den gron. Den ben kan waka na baka den kotiman èn den ben kan piki ala nyanyan di ben tan na baka. A nyanyan di ben gro na den lanki èn na den uku fu den gron, den ben kan piki tu. *​—Lefitikus 19:9, 10; Deuteronomium 24:19-21.

A ben de a ten fu a kotiwroko, kande na ini  april fu a kalender di wi e gebroiki now. Rut go na den gron fu luku suma ben o gi en primisi fu piki nyanyan èn a doro na a gron fu wan gudu gronman di nen Boas. A man disi ben de wan famiriman fu Elimeilek, a masra fu Naomi di ben kon dede. Aladi a Wèt ben gi Rut a reti fu piki nyanyan, toku a no du disi sondro fu aksi primisi. A go aksi a basi fu den kotiman efu a ben kan piki nyanyan na a gron drape. Di a yonkuman disi gi en primisi, Rut go wroko wantewante.​—Rut 1:22–2:3, 7.

Yu e si kaba fa Rut e waka na baka den kotiman? Den e koti na aleisi nanga den srapu grasinefi, aladi Rut e bukundu fu piki a nyanyan di fadon na gron noso di den libi na baka. A e tai den aleisitiki na ini bosu èn a e tyari den go na wan presi pe a o naki na aleisi puru te a kaba. A wroko disi no e go esi èn a e weri skin. O moro a dei e pasa, o moro a wroko e kon hebi. Toku Rut e tan wroko èn a e tapu soso fu figi a sweti puru na en fesi-ede èn fu nyan wan sani na ini „a kampu”. Kande a ben de wan pikin kampu pe den wrokoman ben kan go kibri gi a son.

A kan taki Rut no ben howpu noso fruwakti fu sma si en, ma toku Boas si en. Ne a aksi a yonkuman di a ben poti leki basi, suma na Rut. Boas ben de wan man di abi wan tranga bribi. Di a taigi den wrokoman fu en odi, a taki: „Meki Yehovah de nanga unu.” Den piki en baka na wan switi fasi. (A kan taki sonwan fu den sma ben wroko soso gi a dei dati, noso den ben de trakondre sma srefi.) Boas ben de wan man di ben lobi Gado èn a no ben yongu moro. Ma neleki wan papa a aksi Rut fa a e go nanga en.​—Rut 2:4-7.

Boas kari Rut „mi pikin” èn a taigi en taki a kan tan kon na den gron fu en fu piki nyanyan. A taigi en tu fu tan krosibei fu den yongu uma di ben e wroko gi en. Na so fasi nowan fu den wrokoman ben o muilek en. A sorgu tu taki Rut ben kan feni nyanyan te nyan-yuru doro. Ma a moro moi sani na taki a ben e suku fu prèise en èn fu gi en deki-ati. Fa so?​—Rut 2:8, 9, 14.

Di Rut aksi Boas san a du taki a ben de so bun gi en leki wan trakondre sma, dan Boas piki en taki a ben yere ala san a du gi Naomi, a mama fu en masra. Kande Naomi ben taigi den uma fu Betlehem taki Rut ben de wan bun uma èn Boas ben kon yere a tori. Boas ben sabi tu taki Rut ben de wan anbegiman now fu Yehovah èn a taki: „Meki Yehovah pai yu fu den sani di yu du èn meki a de so taki yu kisi bigi blesi fu Yehovah, a Gado fu Israel, a sma pe yu kon suku wan kibripresi.”​—Rut 2:12.

A musu fu de taki den wortu disi gi Rut deki-ati. A tru taki a ben bosroiti fu suku kibri na Yehovah Gado, neleki fa wan yongu fowru e sidon krosibei fu en mama fu feni kibri na en. A taigi Boas tangi taki a ben meki a firi korostu. Ne a tan wroko teleki neti tapu.​—Rut 2:13, 17.

A bribi fu Rut na wan moi eksempre gi wi alamala na ini a muilek ekonomia ten disi. A no ben fruwakti fu sma gi en sani. Dati meki a ben breiti nanga san a ben kisi. Aladi sma ben wisiwasi a wroko fu piki nyanyan di tan abra na den gron, toku Rut no ben syen fu wroko langa èn fu sorgu a sma di a ben lobi. A ben breiti fu teki a koni rai fu wroko na mindri bun sma di no ben o du en ogri. Ma a moro prenspari sani na taki noiti a frigiti suma ben e kibri en. Dati na en Tata, Yehovah Gado.

Te wi teki na eksempre fu Rut, dan a bribi fu wi o de wan moi eksempre tu gi trawan. Na uma disi ben abi tranga lobi, a ben abi sakafasi, a ben wroko tranga èn a ben de nanga tangi. Ma fa Yehovah sorgu gi Rut nanga Naomi? Wi o taki fu a tori disi na ini wan tra artikel.

[Futuwortu]

[Faki na tapu bladzijde 26]

Wan kefalek moi buku

Sma taki dati a buku Rut de leki wan pikin dyamanti. A tru taki a no e fruteri so furu leki a buku Krutuman di e kon fosi en èn di e yepi wi fu sabi o ten den sani na ini a buku Rut pasa (Rut 1:1). A kan taki a profeiti Samuel skrifi den tu buku disi. Ma te yu e leisi Bijbel, yu musu fu agri taki a buku Rut e fiti bun na mindri den tra buku fu Bijbel. Na ini a buku Krutuman, yu e leisi fa den Israelsma e feti nanga tra kondre èn fa tra kondre e kon feti nanga den. Dan yu e doro na a pikin buku disi. A e memre wi taki Yehovah noiti no e frigiti bun sma nanga den problema fu den na ini na aladei libi. A e taki fu wan mofina osofamiri èn na wan moi fasi a e leri wi sani di abi fu du nanga lobi, dede, bribi èn fa fu tai hori na wan sma. Wi alamala kan kisi wini fu dati.

[Prenki na tapu bladzijde 24]

Di dede nanga sari miti Rut, dan a du a koni sani fu tron wan moro bun mati fu Naomi

[Prenki na tapu bladzijde 24, 25]

„Yu pipel o de mi pipel èn yu Gado o de mi Gado”

[Prenki na tapu bladzijde 27]

Sma ben wisiwasi a wroko di Rut ben du. Toku a ben wroko tranga fu sorgu ensrefi nanga Naomi