Yani kulokufunako

Yani kulokucuketfwe

“LiVi LaNkulunkulu Wetfu Limile Kuze Kube Phakadze”

“LiVi LaNkulunkulu Wetfu Limile Kuze Kube Phakadze”

“Tjani buyabuna, netimbali tiyahhohloka, kodvwa livi laNkulunkulu wetfu limile kuze kube nguphakadze.”​—ISA. 40:8.

TINGOMA: 116, 115

1, 2. (a) Bekungaba njani kuphila kube kute liBhayibheli? (b) Yini lengasisita kutsi sizuze eVini laNkulunkulu?

UCABANGA kutsi ngabe kunjani kuphila kwakho kube kute liBhayibheli? Ngabe kute seluleko longasetsemba sekuphila kwamalanga onkhe. Ngabe ute timphendvulo letenetisako temibuto lemayelana naNkulunkulu, kuphila kanye nelikusasa. Ngabe awati nekutsi endvulo Jehova abebaphatsa njani bantfu bakhe.

2 Siyajabula kutsi asikho esimeni lesinjalo. Jehova usinike liVi lakhe liBhayibheli futsi usicinisekisa kutsi umlayeto walo utawuhlala kuze kube phakadze. Umphostoli Phetro wacaphuna umbhalo wa-Isaya 40:8. Nakuba lelivesi lingakhulumi ngeliBhayibheli ngalokucondzile kepha likhuluma ngemlayeto loseBhayibhelini. (Fundza 1 Phetro 1:24, 25.) Singazuza kakhulu ngekufundza liBhayibheli nangabe libhalwe ngelulwimi lesilucondza kahle. Sekuphele sikhatsi lesidze bantfu labatsandza liVi laNkulunkulu bakwati loko. Kuleminyaka lelikhulu, bantfu betamile kuhumusha liBhayibheli futsi balishicilele ngisho noma bekumatima. Sifiso sabo besihambisana nentsandvo yaNkulunkulu lekutsi “tonkhe tinhlobo tebantfu tisindziswe, titfole nelwati lolungulonalona lweliciniso.”​—1 Thim. 2:3, 4.

3. Sitawucoca ngani kulesihloko? (Buka sitfombe lesisekucaleni kwalesihloko.)

3 Kulesihloko sitawucoca ngekutsi liVi laNkulunkulu likuncobe njani (1) kushintja kwelulwimi, (2) tingucuko tepolitiki letashintja indlela bantfu labakhuluma ngayo (3) nebantfu labebamelene nekuhunyushwa kwalo. Kutasisita ngani kuhlola loko? Kutawukhulisa kubonga kwetfu ngeliVi laNkulunkulu. Kutawuphindze kusente simtsandze kakhulu uMbhali weliBhayibheli losinikete lona kute lisisite.​—Mik. 4:2; Rom. 15:4.

KUSHINTJA KWELULWIMI

4. (a) Tilwimi tishintja njani ngekuhamba kwesikhatsi? (b) Yini lekhombisa kutsi Jehova akakhetsi, futsi utiva njani ngaloko?

4 Tilwimi tiyashintjashintja ngekuhamba kwesikhatsi. Tinchazelo temagama latsite tingahle tishintje ngalokuphelele. Ungacabanga ngemagama lasashintjile elulwimi lwakho. Kwenteka lokufanako naselulwimi lwesiHebheru nelwesiGriki lokutilwimi liBhayibheli lelabhalwa ngato. SiHebheru nesiGriki lesikhulunywa nyalo sehluke kakhulu kuleso lebesikhulunywa ngesikhatsi seliBhayibheli. Ngako wonkhe umuntfu lofuna kucondza lokushiwo liBhayibheli kufanele afundze lihumusho lalo, ngisho noma usati siHebheru nesiGriki lesikhulunywa lamuhla. Labanye bacabanga kutsi kufanele bafundze siHebheru nesiGriki lebesikhulunywa kadzeni kuze batokhona kufundza liBhayibheli ngelulwimi lelabhalwa ngalo. Kodvwa loko ngeke sekuphumelele njengobe bacanga. * Siyajabula kutsi liBhayibheli leliphelele noma incenye yalo selihunyushwe ngetilwimi leticishe tibe ngu-3 000. Kuyacaca kutsi Jehova ufuna kutsi bonkhe bantfu “kuto tonkhe tive, tinhlanga, tilwimi” bazuze ngekufundza liBhayibheli. (Fundza Sembulo 14:6.) Loko akukwenti yini kutsi usondzele kakhulu kuNkulunkulu longakhetsi?​—Imis. 10:34.

5. Yini leyenta i-King James Version yabaluleka?

5 Kuliciniso kutsi tilwimi tiyashintja ngekuhamba kwesikhatsi, futsi netilwimi liBhayibheli lelahunyushelwa kuto setishintjile. Lihumusho leliBhayibheli lebelivakala kahle lingagcine lingasacondzakali. Cabanga ngesibonelo salokwenteka ehumushweni leliBhayibheli lesiNgisi. I-King James Version yacala kushicilelwa nga-1611. Belingulelinye lemahumusho esiNgisi latiwako futsi bantfu labakhuluma siNgisi bebaliva kahle. * Kodvwa i-King James Version beyingalisebentisi kakhulu libito laNkulunkulu. Lapho bekuneligama lelitsi “Jehova” khona, lelihumusho belisebentisa ligama lelitsi “NKHOSI” lelibhalwe ngetinhlavu letinkhulu futsi ligama lelitsi Jehova belivela emavesini lambalwa. Emahumusho lalandzela asebentisa ligama lelitsi “NKHOSI” lelibhalwe ngetinhlavu letinkhulu kulamanye emavesi lasemiBhalweni YemaKhristu YesiGriki. I-King James Version yafaka libito laNkulunkulu eThestamenteni Lelisha.

6. Kungani sijabula ngekuba ne-New World Translation?

6 Ngemuva kwemakhulu eminyaka emagama lasetjentiswa ku-King James Version aphelelwa sikhatsi. Kwenteka lokufanako kulamanye emahumusho eliBhayibheli. Asijabuli yini kuba ne-New World Translation of the Holy Scriptures lesebentisa emagama lamelula? Lelihumusho leliBhayibheli leliphelele noma incenye yalo litfolakala ngetilwimi letingetulu kwa-150 futsi bantfu labanyenti basebentisa lona. Lisebentisa emagama lamelula lenta umlayeto walo utsintse inhlitiyo. (Hla. 119:97) I-New World Translation ibuyisele ligama laNkulunkulu emibhalweni lapho belivela khona emahumushweni ekucala.

LULWIMI LOLUVAMILE

7, 8. (a) Kungani emaJuda lamanyenti angelikhulu lesitsatfu B.C.E abengayicondzi imibhalo yesiHebheru? (b) Iyini i-Septuagint yesiGriki?

7 Tepolitiki tiyasifaka sandla endleleni lesikhuluma ngayo, nalesiphila ngayo. Yini Nkulunkulu layentile kuze lolushintjo lungenti bantfu kutsi bangalicondzi liBhayibheli? Imphendvulo singayitfola kulokwenteka kadzeni. Lithestamente lekucala labhalwa ngema-Israyeli noma emaJuda. Ngibo bantfu bekucala ‘labanikwa emavi langcwele aNkulunkulu.’ (Rom. 3:1, 2) Noma kunjalo ngelikhulu lesitsatfu B.C.E emaJuda lamanyenti abengasasicondzi siHebheru. Kungani? Ngoba Alexander Lomkhulu wandzisa uMbuso wemaGriki ngekuncoba tive letinyenti. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Lombuso wandza, ngako bantfu labanyenti base bakhuluma siGriki, lokufaka ekhatsi nemaJuda. Njengoba emaJuda lamanyenti abesakhuluma siGriki, kwabese kuba lukhuni kutsi acondze imibhalo yesiHebheru. Laba yini likhambi?

8 Cishe ngelikhulu lesitsatfu B.C.E tincwadzi tekucala letisihlanu teliBhayibheli tahunyushwa ngesiGriki tisuselwa kusiHebheru. Kuhunyushwa kwemiBhalo yesiHebheru seyiphelele kwaphela ngelikhulu lesibili B.C.E. Naseyihlanganisiwe lemiBhalo beyibitwa ngekutsi yi-Septuagint yesiGriki. I-Septuagint lihumusho lekucala lemibhalo lephelele yesiHebheru.

9. (a) I-Septuagint kanye nalamanye emahumusho ekucala eliBhayibheli abatsintsa njani bafundzi beliBhayibheli? (b) Nguliphi livesi lolitsandzako emiBhalweni yesiHebheru?

9 I-Septuagint beyenta kube melula kutsi emaJuda lakhuluma siGriki akhone kufundza imiBhalo yesiHebheru. Cabanga kutsi bebajabula kanganani ngukufundza liBhayibheli ngelulwimi labalumunya. Ngekuhamba kwesikhatsi tincenye teliBhayibheli tahunyushelwa etilwimini lebetivamile, letifaka ekhatsi siSiriya, siGoth kanye nesiLatin. Njengobe bantfu besebafundza imiBhalo LeNgcwele ngelulwimi labalicondzako, asingabati kutsi babanemavesi labawatsandzako njengoba natsi kukhona lesiwatsandzako. (Fundza Tihlabelelo 119:162-165.) Nakuba indlela lesikhuluma ngayo ishintjile liBhayibheli solo alikashintji.

KUMELANA NEKUHUNYUSHWA KWELIBHAYIBHELI

10. Kungani bantfu labanyenti bangesikhatsi saJohn Wycliffe bebete emaBhayibheli?

10 Ngaletinye tikhatsi kube netimo letimatima letetame kuvimbela bantfu labavamile kutsi batfole liBhayibheli. Noma kunjalo kunebantfu labacotfo labamelana nalokuphikiswa. Nasi sibonelo, cabanga ngaJohn Wycliffe, lobekasati senkholo sangelikhulu lesi-14. Bekakholelwa kutsi wonkhe umuntfu kufanele azuze ngekufundza liBhayibheli. Kepha ngaleso sikhatsi bantfu labanyenti eNgilandi bebete emaBhayibheli. Kungani? Belibhalwe ngesandla futsi bekudule kakhulu kulishicilela ngako bebangakhoni kulitsenga. Kantsi labanyenti bebangakwati kulifundza. Kuliciniso kutsi bebabafundzela emasontfweni kodvwa kungenteka bebangakucondzi lebebakufundza. Kungani? Ngobe emasontfo abesebentisa liBhayibheli lelibhalwe ngesiLatin (i-Vulgate). Kodvwa eminyakeni yabo-1000 AD kuya ku-1400 AD bantfu labanyenti bebangasisebentisi siLatin. Ngako bebatawucondza njani umlayeto lobalulekile loseBhayibhelini?​—Taga 2:1-5.

John Wycliffe kanye nalabanye bebafuna liBhayibheli litfolwe ngibo bonkhe bantfu. Wena utiva kanjalo yini? (Buka sigaba 11)

11. LiBhayibheli laWycliffe laba namuphi umphumela?

11 Nga-1382 lihumusho leliBhayibheli lesiNgisi laWycliffe lashicilelwa. Balandzeli bakhe bebalitsandza kakhulu. Bashumayeli labebatiwa ngekutsi ngema-Lollards bebahamba yonkhe indzawo eNgilandi betama kufundzisa bantfu ngeliBhayibheli. Bebafundzela bantfu labebahlangana nabo liBhayibheli laWycliffe baphindze babashiyele nemakhophi alo. Imetamo yabo yenta bantfu labanyenti baphindze bafuna kufundza liBhayibheli.

12. Benta njani baholi benkholo ngalokwentiwa nguWycliffe?

12 Benta njani baholi benkholo? Batondza Wycliffe, liBhayibheli lakhe kanye nebalandzeli bakhe. Baholi benkholo bashushisa ema-Lollards futsi bafuna onkhe emakhophi eliBhayibheli laWycliffe bawashisa. Noma sekafile Wycliffe batsi abevukela. Bebangeke bakhone kujezisa umuntfu lofile kodvwa labaholi benkholo bawagubha ematsambo akhe bawashisa, batsatsa umlotsa bayowujika emfuleni. Kodvwa bebangeke bakhone kuyekelisa bantfu lebebanesifiso sekufundza liBhayibheli futsi balicondze. Eminyakeni leyalandzela bantfu labanyenti baseYurophu bakhutsata kuhunyushwa kanye nekushicilelwa kweliBhayibheli kuze bonkhe bantfu bazuze.

“LONGUYENA ANIFUNDZISA KUTSI NGUKUPHI LOKUNCONO KUNAKO KONKHE KINI”

13. Yini lesiciniseka ngayo futsi kukucinisa njani kukholwa kwetfu?

13 EmaKhristu lamuhla akukafaneli acabange kutsi nguJehova lowaphefumulela kuhunyushwa kweliBhayibheli leSeptuagint, laWycliffe, i-King James Version kanye nalamanye emahumusho. Noma kunjalo nasibuka umlandvo walamahumusho, siyabona kutsi njengoba Jehova etsembisa, livi lakhe lincobile. Loko akukucinisi yini kukholwa kwakho kanye nelitsemba lekutsi tonkhe tetsembiso taJehova titawugcwaliseka?​—Josh. 23:14.

14. LiBhayibheli lingasisita njani kutsi simtsandze kakhulu Jehova?

14 Ngetulu kwekucinisa kukholwa kwetfu, kuhlola indlela liBhayibheli lelisindze ngayo kusenta simtsandze kakhulu Jehova. * Kungani asinika liBhayibheli? Futsi kungani aciniseka kutsi litawusindza? Kungoba uyasitsandza futsi ufuna kusifundzisa kutsi singaphumelela njani. (Fundza Isaya 48:17, 18.) Kuyafaneleka kutsi sikhombise kubonga ngelutsandvo lwaJehova ngekutsi silalele imiyalo yakhe.​—1 Joh. 4:19; 5:3.

15. Sitawucoca ngani esihlokweni lesilandzelako?

15 Kunengcondvo kuphetsa ngekutsi ngesizatfu sekutsi siyajabula ngeliBhayibheli sifuna kuzuza ngalokuphelele kulo. Singazuza njani ngekudadisha liBhayibheli? Singabasita njani bantfu lesibashumayelako kutsi balitsandze liBhayibheli? Labo lababeka tinkhulumo bangenta njani kuze bafundzise loko lokusekelwe eBhayibhelini? Sitawucoca ngetimphendvulo talemibuto esihlokweni lesilandzelako.

^ sig. 4 Fundza sihloko lesitsi “Sikhona Yini Isidingo Sokufunda IsiHebheru NesiGreki?” lesiku-Sicongosekulindza saNovember 1, 2009 ngesiZulu.

^ sig. 5 Tisho letinyenti tesiNgisi tacala kusetjentiswa ku-King James Version. Kwasetjentiswa tisho letifaka ekhatsi lesitsi: “Wawa phansi ngebuso,” “ngisindze ngekulambisa,” nalesitsi, ‘kutfulula inhlitiyo.’​—Num. 22:31; Jobe 19:20; Hla. 62:8.

^ sig. 14 Fundza libhokisi lelitsi “ Wota Utotibonela Nawe