Yani kulokufunako

Yani kulokucuketfwe

I-Internet Lisebentise Ngekuhlakanipha Lithulusi Lemhlaba Wonkhe

I-Internet Lisebentise Ngekuhlakanipha Lithulusi Lemhlaba Wonkhe

EMAKHULWINI eminyaka leyengcile, kwakhiwa kwemishini yekushicilela kushintje indlela bantfu labachumana ngayo. Luhlelo lwe-Internet lolwentiwe eminyakeni yakamuva, lufanana nako. Lelithulusi lelilusito seliyindlela yekuchumana lesetjentiswa emhlabeni wonkhe. Njengobe usebentisa “loluhleloluchumano lolusembili,” ungatfola emaciniso, emanani etintfo kanye nemibono leyehlukehlukene ngetihloko letitsite.

Likhono lekukhuluma lisipho lesihle lesivela kuMdali wetfu. Lisenta sikwati kuveta imibono yetfu futsi sendlulisele kwatiswa lokutsite kulabanye. NguJehova lowacala kukhuluma nebantfu, waphindze wabanika nekwatiswa lokucacile kanye nalokucondzile kwendlela yekuba nekuphila lokunenjongo. (Gen. 1:28-30) Nanobe kunjalo, njengobe kwenteka ekucaleni kwemlandvo webantfu, lesipho sekukhuluma singasetjentiswa kabi. Sathane watjela Eva kwatiswa lokungemanga. Eva wakulalela loko labekutjelwa, naye watjela Adamu, futsi ekugcineni loko kwaholela elusizini lwabo bonkhe bantfu.​—Gen. 3:1-6; Rom. 5:12.

Kutsiwani ngekusebentisa i-Internet? Nanobe isiniketa kwatiswa lokubalulekile, yonga sikhatsi setfu futsi yenta nemsebenti lobalulekile, ingaphindze isinikete kwatiswa lokungemanga, idle sikhatsi setfu lesinyenti, futsi yonakalise nendlela lesitiphatsa ngayo. Ase sihlole tindlela tekulisebentisa ngekuhlakanipha lelithulusi lelizuzisa bantfu emhlabeni wonkhe.

Kwatiswa Lokukuyo—Kuliciniso Yini Nobe Kungemanga?

Ungamane ucabange kutsi konkhe kwatiswa lokuku-Internet kukahle futsi kuyazuzisa. Emakheli e-Internet lasisita kutsi sitfole kwatiswa angafananiswa nebantfu labakha tonkhe tinhlobo temakhowa​—lakahle kanye nalanashevu, bese bawafaka endishini leyodvwa ngemuva kwaloko basiphakele wona. Bewungavele uwadle yini lamakhowa, ungawabukisisi nekutsi anjani? Cha, bewungeke! I-Internet isebentisa bongcondvomshini labanyenti kute itfole kwatiswa lekudzingako nobe isebentise emakheli ekuchumana lanekwatiswa lokukahle nobe lokuyingoti. Kufanele sibe nekucondza kute sikwati kubona kutsi ngutiphi tintfo letitasizuzisa kanye naleto letitasilimata, sibalekele kungcolisa tingcondvo tetfu ngekwatiswa lokungemanga.

Nga-1993, magazini lodvumile waveta sitfombe setinja letimbili time embikwangcondvomshini. Lenye yatsi: “Ku-Internet, kute lowatiko kutsi uyinja.” Endvulo, Sathane wabhaca ngenyoka wakhuluma na-Eva, wamtjela kutsi bekangafanana naNkulunkulu. Lamuhla, nobe ngabe ngubani losebentisa i-Internet angatenta lonelwati ngentfo letsite futsi afihle loko langiko mbamba. I-Internet ite imitsetfo lemayelana nekutsi ngubani longayisebentisa, longatfumela kwatiswa, titfombe kanye nemibono yakhe.

Nawusebentisa i-Internet, ungafanani na-Eva. Kunakisise konkhe kwatiswa lokutfolako. Ngembikwekutsi ukwetsembe, tibute: (1) Ngubani lofake lokwatiswa? Lona lokubhalile unaluphi lwati ngalendzaba? (2) Kungani lokwatiswa kutfunyelwe? Yini lekhutsate umbhali wako? Utsatsa luhlangotsi lolutsite yini? (3) Lona lobhale lokwatiswa ukutsatsephi? Uyifakile yini imitfombo lengingakwati kutihlolela yona? (4) Lokwatiswa kusasebenta yini? Ngelikhulu lekucala leminyaka, umphostoli Pawula waniketa Thimothi secwayiso lesisasebenta nalamuhla. Wabhala: “Londvolota loko lophatsiswe kona. Ukugege kukhuluma lokulite nekuphikisana lokutsiwa lwati kube kungesilo.”​—1 Thim. 6:20.

Yonga Sikhatsi Yini Nobe Iyasidla?

Nayisetjentiswa kahle, i-Internet ingonga sikhatsi, emandla kanye nemali yetfu. Singatsenga lesikudzingako sihleti emakhaya. Kucatsanisa emanani etintfo kungasongela imali. Kubhanga nge-Internet kwente kuphila kwebantfu labanyenti kwaba melula, singakwati kucatulula tinkinga tetimali sitihlalele emakhaya. Nasihlela luhambo, i-Internet isiniketa emathulusi lesiwadzingako nalasongela imali, futsi singakhona nekubhuka tintfo lesitatidzinga kulolohambo. Ngaphandle kwekwenta imetamo lemikhulu, singakwati kutfola tinombolo telucingo kanye nemakheli lesiwadzingako, futsi singatfola neticondziso letehlukehlukene tekutsi kufanele sihambe ngayiphi indlela kute sifike endzaweni letsite. Emhlabeni wonkhe, emagatja aboFakazi BaJehova ayatisebentisa letindlela kute onge sikhatsi kanye nemali, aphindze anciphise netisebenti latidzingako.

Nanobe kunjalo, kunesici sayo lokufanele sicabangisise ngaso. Lesici sitsintsa bungako besikhatsi lesicitfwa isetjentiswa. Kulabanye, i-Internet seyifanana nentfo yekudlala hhayi lithulusi lelilusito. Bacitsa sikhatsi lesinyenti kuyo badlala, batsenga, bachumana nalabanye, batfumelelana imilayeto ngema-e-mail, bahlola lokutsite futsi bayibuka ngaphandle kwesidzingo. Ekugcineni, bangacala kungasatinaki tintfo letibaluleke kakhulu letitsintsa imindeni yabo, bangani kanye nelibandla. Kusebentisa i-Internet kungagcine sekungumkhuba lokumatima kuwuyekela. Sibonelo saloku kutsi luhlolo lolwentiwe nga-2010 luvete kutsi bantfu labasha baseKorea labangemaphesenti langu-18.4, sebayimihuca ye-Internet. Bacwaningi baseJalimane batsi “sebanyenti bafati labakhala ngekutsi emadvodza abo sekayimihuca ye-Internet.” Lomunye make watsi kusebentisa i-Internet kwashintja indvodza yakhe ngendlela lemangalisako, kangangekutsi nemshado wabo wabhidlika.

Lihhovisi leligatja laboFakazi BaJehova latfola incwadzi lebuya kumuntfu lotsite lobekangumhuca we-Internet. Ngaletinye tikhatsi abecitsa ema-awa lalishumi ngelilanga ayisebentisa. Ngemuva kwekutsi atse “ekucaleni bekungabonakali kuyinkinga,” wengeta: “Ngekuhamba kwesikhatsi, ngacala kungasayihlanganyeli kahle imihlangano, futsi ngayekela nekuthandaza.” Besekaya emihlanganweni angakalungiseleli, futsi nayisachubeka bekacabanga ngekubuyela ekhaya “kute atewuphindze angene ku-Internet.” Lokujabulisako kutsi wayibona lenkinga futsi watsatsa tinyatselo letifanele kute ayilungise. Shengatsi singatimisela singakuvumeli kuba yimihuca ye-Internet.

Kwatiswa Lokukuyo—Kubalulekile Yini Nobe Cha?

Ku-1 Thesalonika 5:21, 22, siyafundza: “Hlolisisani konkhe, nibambisise lokulungile, nikugege konkhe lokubonakala kukubi.” Kufanele sihlole kutsi kwatiswa lokutfolakala ku-Internet kuyemukeleka yini kuNkulunkulu kanye nekutsi kuyavumelana yini netimiso takhe. Kutiphatsa lokuvetwa kuyo kufanele kungabi yingoti kodvwa kube ngulokuvumelana netimiso tebuKhristu. Titfombe letingcolile letiku-Internet setigcwele ngendlela lemangalisako, futsi nangabe natsi singanaki singabanjwa ngulolugibe.

Senta kahle ngekutibuta: ‘Lentfo lengiyibuka ku-Internet ngitawuvele ngiyifihle yini nakungangena umuntfu lengishade naye, batali bami, nobe lamanye emaKhristu?’ Nangabe imphendvulo inguyebo, sitawube senta kahle ngekusebentisa i-Internet kuphela nangabe kunalabanye bantfu. Kuliciniso kutsi i-Internet iyishintjile indlela lesichumana ngayo kanye nalesitsenga ngayo. Ngetulu kwaloko, iphindze yavula nendlela lensha yekutsi ‘siphinge enhlitiyweni tetfu.’​—Mat. 5:27, 28.

Ngiwutfumele Yini Lomlayeto Nobe Ngingawutfumeli?

Kusebentisa i-Internet kuhlanganisa kutfola imilayeto kanye nekuyitfumela. Nanobe sinenkhululeko yekwemukela kanye nekutfumela imilayeto, siphindze sibe nemtfwalo wekuhlolisisa kutsi iliciniso yini kanye nekutsi ikhutsata kutiphatsa lokunjani. Siyaciniseka yini kutsi loko lesikubhalako nobe lesikutfumelela labanye kuliciniso? Sinayo yini imvume yekuwendlulisa lomlayeto? a Uyazuzisa futsi uyakha yini? Tiyini tisusa tetfu tekuwutfumela? Siwutfumela kute sijabulise labanye bantfu yini?

Nangabe isetjentiswa kahle, i-e-mail ingaba lusito. Ingase isinikete kwatiswa lokunyenti kakhulu. Sitfwalisa labanye umtfwalo lomatima yini ngekubatfumelela tindzaba takamuva nobe sifake luhla loludze lwebangani size sibadlele sikhatsi sabo lesibalulekile? Kungaba kuhle kucale sihlole tisusa tetfu ngembikwekutsi sitfumele umlayeto. Yini mbambambamba lesisuke sifuna kuyitfola ngekutfumela imilayeto? Ekucaleni, bantfu bebavame kubhala tincwadzi kute bacocele imindeni yabo kanye nebangani babo ngaloko lobekwenteka ekuphileni kwabo. Lena kufanele kube yinjongo yetfu yekutfumela imilayeto nge-e-mail. Akukafaneli sitfumelele labanye bantfu imilayeto natsi lesingaciniseki ngayo.

Ngako-ke, yini lokufanele siyente nge-Internet? Kufanele singayisebentisi kwasanhlobo yini? Loko kungase kudzingeke kuletinye timo. Lomzalwane lobekangumhuca we-Internet lesikhulume ngaye ekucaleni, wenta kanjalo kute acedze lomkhuba wakhe lobesekuyiminyaka umbambile. Ngakulokunye, kusebentisa i-Internet kungasizuzisa nangabe ‘kucophelela kusigadza, nekucondzisisa kuselusa.’​—Taga 2:10, 11.

[Umbhalo longentansi]

a Lesimiso siyasebenta nasekutfumeleni titfombe. Nanobe singatitfwebula titfombe, singase singabi nayo imvume yekutisakata, ikakhulukati kusakata emagama ebantfu labakuto kanye nekuveta kutsi bahlalaphi.

[Sitfombe ekhasini 4]

Ungakubalekela njani kutfola kwatiswa lokungemanga?

[Sitfombe ekhasini 5]

Yini lokufanele sicale siyihlole ngembikwekutsi sitfumele imilayeto?