Ho Dipaki Tsa Jehova tse 35 000 tse neng di dula Jeremane le dinaheng tse neng di laolwa ke Manazi, ho ile ha bolawa tse 1 500 nakong ya Ntwa ya Bobedi ya Lefatshe. Diphuputso di ntse di tswela pele hobane ha se e mong le e mong wa bona eo ho tsebahalang hore na o bolailwe jwang mme ha nako e ntse e eya dintlha tse amanang le taba ena di ka nna tsa eketseha.

•  Ba ile ba bolawa jwang?

•  Ke hobaneng ha ba ne ba hloriswa?

•  Ba ile ba bolaelwa hokae?

•  Tse ding tsa Dipaki tse ileng tsa bolawa

•   Ba ileng ba bolawa ke mmuso: Dipaki tse ka bang 400 di ile tsa bolawa Jeremane le dinaheng tse neng di buswa ke Manazi. Boholo ba bona ba ile ba iswa makgotleng, ba fuwa kahlolo ya lefu ba ba ba kgaolwa dihlooho, ha ba bang bona ba ile ba thunngwa le ho fanyehwa ntle le ho iswa ka pela makgotla.

•   Tshwaro e mpe: Dikampong tsa mahloriso tsa Manazi le diteronkong, ho ile ha bolawa Dipaki tse fetang 1 000. Di ile tsa bolawa ke ho qobellwa ho sebetsa ka thata kapa ho hloriswa, tlala, ho sebetsa serameng, ho kula le ho se hlokomelwe hantle ha ba kula. Ka ha di ne di tshwerwe ka tsela e sehloho ba bang ba ile ba shwa ka mora ho lokollwa qetellong ya Ntwa ya Bobedi ya Lefatshe.

•   Ba ile ba bolawa ka ditsela tse ding: Dipaki tse ding di ne di bolawa ka ho kwallwa ka kamoreng ebe ho bulelwa kgase e tjhefo, ba bang ba ile ba shwa ka mora hore dingaka di leke meriana e metjha ho bona kapa ba bolawa ka ente e bolayang.

 Dipaki Tsa Jehova di ne di hloriswa hobane di ne di hlompha dithuto tsa Bibele. Di ne di hana ho mamela haeba mmuso wa Manazi o ba laela hore ba tlole molao wa Jehova. Di ne di kgetha ho “mamela [Modimo] eseng batho.” (Diketso 5:29) A re boneng maemo a mabedi moo Dipaki di neng di kgetha ho mamela Modimo eseng batho.

1.   Ba ne ba sa kenelle dipolotiking. Feela jwalo ka Dipaki Tsa Jehova tsa mehleng ena, Dipaki tse neng di le tlasa puso ya Manazi di ne di sa kenelle ditabeng tsa dipolotiki. (Johanne 18:36) Ka hoo, di ne di hana

   •   Ho tshehetsa kapa ho etsa mesebetsi le ha e le efe e amanang le sesole.​—Esaia 2:4; Matheu 26:52.

   •   Ho vouta kapa ho kenela mekgatlo ya Manazi.​—Johanne 17:16.

   •   Ho dumedisa folakga ya Manazi kapa ho re “Hitler o tla re pholosa!”​—Matheu 23:10; 1 Bakorinthe 10:14.

2.   Ba ne ba kgomarela bodumedi ba bona. Ho sa tsotellehe dithibelo tsa mmuso, Dipaki Tsa Jehova di ile tsa tswela pele

   •   Ho rapela le ho bokana ha mmoho.​—Baheberu 10:24, 25.

   •   Ho bolella batho molaetsa wa Bibele le ho ba fa dingolwa tse thehilweng Bibeleng.​—Matheu 28:19, 20.

   •   Ho ba mosa ho baahisani ba bona ho akareletsa le Bajuda.​—Mareka 12:31.

   •   Ho hana ho saena tokomane e bontshang hore ba tlohela bodumedi ba bona.​—Mareka 12:30.

 Moprofesa Robert Gerwarth o ile a re Dipaki Tsa Jehova e ne e le tsona feela tse neng di hloriswa ke puso ya Manazi ka lebaka feela la bodumedi ba tsona. a Batshwaruwa ba bang ba ne ba kgahlwa ke ho bona Dipaki Tsa Jehova di emela tumelo ya tsona di tiile. Motshwaruwa e mong wa Austria o ile a re: “Ha ba kenele ntwa. Ba bona ho le molemo hore ba bolawe ho ena le hore ba bolaye motho e mong.”

•   Dikampong tsa mahloriso: Dipaki Tsa Jehova tse ngata di shwelletse dikampong tsa mahloriso. Di ne di kwalletswe dikampong tse kang tsa Auschwitz, Buchenwald, Dachau, Flossenbürg, Mauthausen, Neuengamme, Niederhagen, Ravensbrüc, le Sachsenhausen. Dipatlisiso di bontsha hore kampong ya Sachsenhausen ho ile ha hlokahala Dipaki Tsa Jehova tse ka bang 200.

•   Diteronkong: Dipaki tse ding di ile tsa otlwa ho fihlela di hlokahalla diteronkong. Ba bang ba ile ba hlokahala ka lebaka la maqeba ao ba bileng le ona ha ba ntse ba otlwa nakong eo ba neng ba hlongwa dipotso.

•   Dibakeng tseo ho bolaelwang batho ho tsona: Dipaki Tsa Jehova tse ngata di ile tsa bolaelwa diteronkong tsa Berlin-Plötzensee, Brandenburg le Halle/Saale. Ho ekelletsa moo, ho boetse ho tlalehilwe dibaka tse ding tse ka bang 70 tseo Dipaki Tsa Jehova di ileng tsa shwella ho tsona.

•  Lebitso: Helene Gotthold

   Moo a bolaetsweng teng: Plötzensee (Berlin)

   Helene o ne a nyetswe a bile a ena le bana ba babedi mme o ile a tshwarwa ka makgetlo a mangata. Ka selemo sa 1937, o ile a tshwarwa hampe ha a hlongwa dipotso teronkong hoo a ileng a hlokahallwa ke ngwana wa hae ya eso hlahe. Ka di 8 tsa December 1944, o ile a kgaolwa hlooho ka motjhine o kgaolang dihlooho teronkong ya Plötzensee e Berlin.

•  Lebitso: Gerhard Liebold

   Moo a bolaetsweng teng: Brandenburg

   Gerhard ya neng a le dilemo di 20 o ile a kgaolwa hlooho ka di 6 tsa May 1943. Dilemo tse pedi pele ho moo, ntate wa hae o ne a ile a kgaolwa hlooho teronkong e tshwanang. O ile a ngolla lelapa labo le kgarebe ya hae lengolo a re: “Hoja e ne e se ka matla a Morena ke ne nke ke ka kgona ho mamella boemo bona.”

•  Lebitso: Rudolf Auschner

   Moo a bolaetsweng teng: Halle/Saale

   Rudolf o ne a le dilemo di 17 ha a kgaolwa hlooho ka di 22 tsa September 1944. Lengolong la ho qetela leo a ileng a le ngolla mme wa hae o ile a re: “Bana beso ba bangata ba ile ba feta boemong bona bo boima ka hoo le nna ke tla kgona.”