Nna le ausi wa ka le abuti wa ka re holetse mahaeng a United Kingdom, pela toropo ya Bicester. Ha re ntse re le moo, batswadi ba ka ba ne ba hirile ntlo e nyane e polasing. Ausi wa ka le abuti wa ka e ne e le bo pulamadiboho, yaba ha ke ba dilemo di 19 ke hata mohlaleng wa bona. Ha morao ke ile ka kopuwa ho ya sebeletsa Scotland ke le pulamadiboho ya kgethehileng. Ha ke le dilemo di 23, ke ile ka kopuwa ho ya sebeletsa Bethele e London, e ne e le ka selemo sa 1970. Ha ke ne ke le moo, ke ne ke qala ho utlwa hore ho na le ntho eo ho thweng ke puo ya matsoho. Letlotlo lena le ile la nqalla bophelo bo botjha boo ke ileng ka bo thabela.

Ho Ithuta Puo ya Matsoho

 Ha ke fihla Bethele, ke ile ka kopanela Phuthehong ya Mill Hill. Phutheho ena e ne e le ya Senyesemane e nang le batho ba puo ya matsoho. Ke moo ke ileng ka kopana le bara le baradi ba bo rona ba buang puo ya matsoho. Le hoja ke ne ke sa tsebe puo ya matsoho ke ne ke batla hore nna le bona re be metswalle. Ka hoo, ke ile ka dula le bona ka dibokeng.

 Ka nako eo, ho ne ho se na phutheho ya puo ya matsoho Brithani. Bara le baradi ba bo rona ba puo ya matsoho ba ne ba ya dibokeng tsa Senyesemane. Hona moo, bara le baradi babo rona ba buang Senyesemane ba ne ba leka ho ba tolokela ka puo ya matsoho, lentswe ka lentswe ho tswa Senyesemaneng. Le ha ho le jwalo, ke hlokometse ha morao ha bara le baradi ba bo rona ba ntse ba nthuta puo ya matsoho hore sebopehopuo sa puo ya matsoho se fapane hole le sa Senyesemane. Ka lebaka leo, ke ile ka utlwa ke hloletswe. Le hoja ba ne ba sa utlwisise ha ba le dibokeng, empa ba ne ba dula ba e tla mme ntho eo e ile ya etsa hore ke thahaselle ho ithuta puo ya matsoho le ho feta.

 Batho ba puo ya matsoho ba dulang Brithani, ba sebedisa puo ya matsoho ya Brithani (British Sign Language, BSL.) Ha nako e ntse e ya, bafetoledi ba neng ba fetolela dibokeng ba ile ba ithuta ho sebedisa puo ena e ntjha mme sena se ile sa etsa hore batho ba puo ya matsoho ba utlwisise dintho tseo ba ithutang tsona dibokeng. Ebile ba se ba momahane le bara le baradi ba bo rona ba buang Senyesemane. Ha ke hetla morao dilemong tse 50 tse fetileng, ke bone ka moo Jehova a hlohonolofaditseng tshimo ya puo ya matsoho ka teng. E reng ke le qoqele ka moo Jehova a ntshebedisitseng ha molemo ka teng.

Tshimo ya Puo ya Matsoho e a Eketseha

 Selemo ka mora hore ke kgethwe ho sebeletsa ke le moholo, ka 1973 morabo rona e mong wa puo ya matsoho ya bitswang Michael Eagers o ile a etsa tlhahiso ya hore re tshware diboka tse ding ka puo ya matsoho ya Brithani. Ka mora hore lekala le re fe tumello, nna le moholo e mong re ile ra etsa tokisetso ya ho tshwara diboka ka puo ya matsoho kgwedi e nngwe le e nngwe Deptford, e borwabotjhabela ho London.

 Ho bile le diphello tse thabisang haholo! Bara le baradi ba bo rona ba puo ya matsoho ba tswang London le dikarolong tse ding tse borwabotjhabela ho England, ba ile ba thabela diboka tsa bona tsa pele ka puo ya matsoho ya Brithani. Qetellong, bara le baradi ba bo rona le batho ba ratang ditaba tse monate ba sebedisang puo ya matsoho ba ile ba thabela ho ithuta ka Jehova le ka lentswe la hae ka puo ya bona. Ka mora diboka, re ile ra thabela dijo tse monate tse neng di lokisitswe ra ba ra pheta diphihlelo. Ke ile ka boela ka ba le monyetla wa ho etsetsa bara le baradi ba bo rona ba sebedisang puo ya matsoho maeto a bodisa.

 Ha morao, ho ile ha tshwarwa diboka tsa puo ya matsoho toropong ya Birmingham le ya Sheffield. Bara le baradi ba bo rona ba bangata ba buang Senyesemane ba batlang ho ithuta puo ya matsoho ya Brithani ba ne ba eba teng dibokeng. Sena se ile sa thusa hore tshimo ya puo ya matsoho e pharalle dibakeng tse ding tsa England.

Ke Fumane Molekane ya Babatsehang

 Ka 1974, ke ile ka kopana le moradi wa bo rona e mong ya motle ya bitswang Stella Barker, eo e neng e le pulamadiboho ya kgethehileng phuthehong e haufi le Bethele. Re ile ra ratana mme ra nyalana ka 1976, yaba ka mora moo re sebeletsa re le bopulamadiboho ba kgethehileng phuthehong ya Hackney, e Leboya ho London. Ke hona moo Stella a ileng a qalella ho sebetsa le nna tshimong ena ya puo ya matsoho. Ha ke hetla morao, ke a hlokomela hore re ile ra qala lenyalo la rona hantle ka hore ebe re ile ra bula madiboho ha mmoho.

 Ho eso ye kae, re ile ra kopuwa ho thusa Bethele ka matsatsi. Ke ile ka boela ka ba mothusi wa molebedi wa potoloho, ka tshwara Sekolo sa Tshebeletso sa Baholo le ho thusa ho hlophisa batho ba fetolelang ka puo ya matsoho dikopanong tsa setereke. Ka nnete re ne re phathahane haholo empa re thabile.​—Matheu 11:​28-30.

 Re ile ra thabela boikarabelo bo eketsehileng boo re ileng ra ba le bona ha re eba le bana ba babedi, Simon ya hlahileng ka 1979 le Mark ya hlahileng ka 1982. Re kgonne jwang? Nna le Stella re ile ra dumellana hore re tla tsamaya re le lelapa ha re ya hohle moo kabelo ya ka e nkisang teng mme re ne re etsa bonnete ba ho etsa nako ya ho ikgatholla le bana ba rona. Re ne re batla hore bana ba rona ba bone hore ho sebeletsa Jehova ho a re thabisa! Sena se ile sa ba thusa jwang? Ha ba ntse ba hola, ba ile ba ithuta puo ya matsoho hape ya eba bopulamadiboho. Dilemo tse ka bang 40 ka mora hore batswadi ba ka ba fane ka namane, Simon le Mark ba ile ba qala tshebeletso ya bona. Re ne re thabile haholo.

Ho Thusa Phutheho ya Puo ya Matsoho

 Dilemong tsa bo 1990, ho ne ho se na baholo ba buang puo ya matsoho Brithani empa ho ne ho ena le bahlanka ba sebeletsang feela. Ka lebaka leo, baholo ba neng ba sa tsebe puo ya matsoho ba ile ba tlameha ho hlahlobisisa hore na bara ba bo rona ba puo ya matsoho ba kgona ho ruta le ho sebeletsa e le balebedi. (1 Timothea 3:2) Morabo rona Bernard Austin ya buang puo ya matsoho e ne e le mohlanka ya sebeletsang phuthehong ya Senyesemane mme o ne a rata bara ba bo rona haholo. Ke ile ka thaba haholo ha ke utlwa hore Bernard o se a kgethilwe hore e be moholo! Ha e le hantle, e bile yena moholo wa pele wa puo ya matsoho Brithani.

 Ka selemo sa 1996, ho ile ha etsahala ntho e nngwe e thabisang haholo. Lekala le ile la fana ka tumello ya hore ho be le phutheho ya pele e sebedisang puo ya matsoho Brithani, e leng ya Ealing e Bophirimela ho London. Ho ile ha eba le keketseho e kgolo.

Diboka Tsohle Tsa Bokreste di re Tswela Molemo

 Dilemong tsa bo 1980 le 1990, ke ile ka thusa Bethele ke le hae. Ke ne ke sebetsa Lefapheng la Tshebeletso, ke araba dipotso tse mabapi le puo ya matsoho. Ka dinako tse ding, bara ba bo rona ba ne ba ngolla ofisi ya lekala ba botsa hore na ba ka etsa jwang hore bara le baradi ba bo rona ba puo ya matsoho ba utlwisise dipuo tse fanwang ka Senyesemane dibokeng le dikopanong. Ka nako eo, ho ne ho se na batho ba tolokelang batho ba puo ya matsoho dibokeng le dikopanong hape ho ne ho se na dingolwa bakeng sa batho ba puo ya matsoho. Hangata ke ne ke kgothatsa bara le baradi ba bo rona ba utlwang ditsebeng le ba puo ya matsoho hore ba letele Jehova, o tla lokisa dintho ka nako e nepahetseng.

 Mamello ya rona e ile ya putswa! Ho eso ye kae, ofisi ya lekala e ile ya hlophisa hore ho be le toloko dibokeng le dikopanong tse tshwarwang ka Senyesemane. Ho feta moo, ba puo ya matsoho ba ne ba dula ka pele moo ba neng ba kgona ho bona sebui le toloko hantle. Sena se ile sa etsa hore bara le baradi ba bo rona ba puo ya matsoho ba hlokomele ka moo Jehova a ba ratang ka teng le ho ikutlwa e le ba bohlokwa ka phuthehong ya hae.

 Ka la 1 April, 1995, ho ile ha tshwarwa kopano ya letsatsi e kgethehileng ya puo ya matsoho ka lekgetlo la pele Holong ya Kopano e Dudley ka Bophirimela ho Midlands. Ke ile ka thusa morabo rona David Merry, eo e neng e le molebedi wa potoloho ka ditokisetso tsa kopano. Bara le baradi ba bo rona ba bang ba puo ya matsoho ba ile ba tsamaya sebaka se se lelele ba tswa ka leboya ho Scotland le borwabophirimela ho Cornwall, ho tla mamela kopano. Ke ntse ke hopola ka moo ke neng ke thabile ka teng ha batho ba fetang 1 000 ba le teng kopanong ena e ikgethang historing.

 Ka selemo sa 2001, ofisi ya lekala e ile ya kopa hore nna le morabo rona Merry re hlophise kopano ya setereke ya puo ya matsoho ya Brithani bakeng sa selemo se latelang. Sena se ne se bolela hore re lokela ho sebetsa ka thata! Empa Jehova o ile a hlohonolofatsa boiteko ba baithaopi ba bangata, ka hoo kopano e ile ya atleha mme ya eba e sa lebaleheng. Ka mora moo, ke ile ka ba le tokelo ya ho ikarabella ditokisetsong tsa dikopano tse kgolo le tse nyenyane ho fihlela Jehova a kgetha bara ba bo rona ba batjha ho etsa mosebetsi oo.

Divideo Tsa Puo ya Matsoho

 Ka selemo sa 1998, re ile ra thaba haholo ha mokgatlo wa Jehova o lokolla kgatiso ya pele ya dingolwa tsa puo ya matsoho ya Brithani, e leng videocassette ya bukana ya Ke Eng Seo Modimo a se Hlokang ho Rona? E ile ya re thusa ho kganna dithuto tse ngata tsa Bibele.

 Dipina di ile tsa tolokwa ka puo ya matsoho ya Brithani ka lekgetlo la pele kopanong ya Setereke ya 2002. Sena se ile sa thusa bara le baradi ba bo rona ba puo ya matsoho hore ba kgone ho binela Jehova ka puo ya bona le ho thabela morethetho wa dipina tsa Mmuso ba shebile motho ya ba tolokelang. Ke ntse ke hopola ka moo ke neng ke thabile ka teng ha ke bona bara le baradi ba bo rona ba puo ya matsoho ba bina ka puo ya bona ka lekgetlo la pele. Morabo rona e mong o ne a bina a thabile a bile a lla.

 Ho ile ha etsahala ntho e nngwe hape e thabisang kopanong eo ya 2002. Phutheho ya London ya Puo ya Matsoho e ile ya kopuwa hore e etse tshwantshiso e rekotilweng. Empa re ne re tla etsa jwang hobane re ne re eso ka re hatisa tshwantshiso pele ho moo? Le lekgetlong lena, Jehova o ile a re ema nokeng ka tsela e hlollang. O ile a re thusa ho fumana bara ba bo rona ba tsebang ho etsa difilimi. Ka nnete tshwantshiso eo e ile ya tswa hantle. Ho feta moo, ke ile ka ithuta dintho tse ngata ha ho ne ho etswa tshwantshiso ena, tse ileng tsa nthusa pakeng tsa 2003 le 2008 ha ke ne ke abetswe ho okamela mosebetsi wa ho etsa ditshwantshiso Bethele bakeng sa dikopano tsa Setereke tsa puo ya matsoho ya Brithani.

 Nna le mohatsa ka Stella re ne re thabela ho sebeletsa Bethele le bara ba rona. Le ha ho le jwalo, mosebetsi o neng o etswa o ne o le boima haholo hoo ka mora dibeke tse mmalwa tsa ho itlhopha le ho rekota, batho ba rekotang le ba etsang tshwantshiso ba ne ba kgathetse haholo. Ho ntse ho le jwalo, dipelo tsa rona di ne di tletse thabo ha re bona ditlaleho tsa Bibele e ba tsa sebele ho bara le baradi ba bo rona ba sa puo ya matsoho, hoo ba bangata ba bona ba neng ba lla ke thabo! Ka nnete boiteko ba rona e ne e se ba lefeela.

 Jehova o ile a tswela pele ho re fa dimpho tse ding tse eketsehileng. Ka mohlala, ka 2015 re ile ra fumana kgatiso ya Tora ya ho Lebela e ithutwang ka puo ya matsoho ya Brithani. Ra boela ra fumana buka ya Bibele ya Matheu ka 2019. Hona jwale, re na le karolo e feletseng ya Mangolo a Segerike a Bakreste mme ho ntse ho sebetswa ka thata ho fetolela Mangolo a Seheberu. Ka nnete bara le baradi ba bo rona ba puo ya matsoho ha ba phetse ho leboha Jehova ka dintho tsena tsohle!

 Re karolo ya lelapa la Jehova le bonahatsang ditshobotsi tsa Ntate wa rona ya se nang leeme. (Diketso 10:​34, 35) Nna le ba lelapa la ka re ntse re hlollwa ha re nahana ka nako, matla le dintho tsohle tseo mokgatlo o di etsang ho thusa batho ba mefuta yohle, ho akarelletsa ba sa utlweng ditsebeng le ba sa boneng. a

 Boiteko bo entsweng bo ile ba atleha haholo, hobane ho se ho ena le diphutheho tse mmalwa tsa puo ya matsoho ya Brithani. Ka nnete, kgolo e bileng teng ho tloha ‘dinthong tse qadileng di le nyenyane’ e ntliseditse thabo le kgotsofalo. (Zakaria 4:​10) Le ha ho le jwalo, ke Jehova ya entseng hore dintho tsena tsohle di etsahale, ka ha ke yena ya tataisang mokgatlo wa hae. O fa bahlanka ba hae dintho tsohle tseo ba di hlokang e le hore ba bolele ditaba tse monate ho batho ba mefuta yohle mme o etsa hore peo ya Mmuso e hole dipelong tsa batho ba tshwanelehang.