Ke hlahile ka la 22 December 1929, ke hlahela Noville e leng o mong wa metsana e robong ya mapolasi o haufi le Bastogne e Ardennes ya Belgian. Ke na le dintho tse thabisang tseo ke di hopolang tse etsahetseng ha ke sa le ngwana re dula polasing le batswadi ba ka. Nna le ngwaneso Raymond re ne re hama dikgomo letsatsi le leng le le leng hape re thusa ka mosebetsi wa ho kotula. Motseng wa heso kaofela ha rona re ne re thusana.

Batswadi ba ka e leng Ntate Emile le Mme Alice e ne e le Makhatholike a tjhesehang. Ba ne ba ya Mmiseng Sontaha se seng le se seng. Le ha ho le jwalo, ka 1939 bopulamadiboho ba tswang Engelane ba ile ba tla motseng wa heso yaba ba fa ntate wa ka monyetla wa ho fumana makasine wa Consolation ka poso kgwedi e nngwe le e nngwe (hona jwale e se e bitswa Fadimehang!). Kapele feela ntate wa ka o ile a hlokomela hore dimakasine tseo di bua nnete yaba o qalella ho bala Bibele. Ha a emisa ho ya Mmiseng, baahisani ba rona ba neng ba le botswalle ba ile ba qala ho mo hanyetsa ka matla. Ba ile ba hatella ntate wa ka hore e dule e le Mokhatholike mme ba ile ba ba le dipuisano tse ngata le yena tseo ho tsona maikutlo a neng a phahame haholo.

Ke ne ke utlwa bohloko haholo ha ke bona ntate wa ka a le tlasa kgatello eo e matla. Seo se ile sa etsa hore ke kope thuso ya Modimo ka thapelo e tswang botebong ba pelo, eo ke buileng ka yona qalong ya sehlooho sena. Ke ile ka thaba haholo ha baahisani ba rona butlebutle ba kgaotsa ho hanyetsa ntate wa ka. Ke ile ka kgodiseha hore Jehova o ‘utlwa thapelo.’

Jeremane ya Bonazi e ile ya hlasela naha ya Belgium ka la 10 May 1940 mme ka lebaka leo batho ba bangata ba ile ba baleha naheng eo. Lelapa la heso le ile la balehela karolong e ka borwa ya Fora. Ha re  le tseleng, ka dinako tse ding re ne re iphumana re le dibakeng tse kotsi moo masole a Jeremane le a Fora a neng a hlaselana.

Ha morao re ile ra kgona ho kgutlela polasing ya rona empa ra fumana thepa ya rona e ngata e utswitswe. Ke ntja ya rona e neng e bitswa Bobbie feela e ileng ya re amohela ha re fihla. Dintho tsena tse re etsahaletseng di ile tsa etsa hore ke ipotse hore na ke hobaneng ha ho ena le dintwa le mahlomola.

Ka nako eo, re ile ra kgothala haholo ha re ne re etelwa ke Morabo rona Emile Schrantz, a eo e neng e le pulamadiboho le moholo ya tshepahalang. O ile a hlalosa ka ho hlaka a sebedisa Bibele hore na ke hobaneng ha batho ba utlwa bohloko a ba a araba dipotso tse ding tseo ke neng ke ena le tsona ka bophelo. Ke ile ka ba le setswalle se haufi le Jehova mme ka kgodiseha hore ke Modimo ya lerato.

Le pele ntwa e fela, lelapa leso le ile la kgona ho buisana hangata le bara ba bo rona. Ka August 1943, Morabo rona José-Nicolas Minet o ile a etela polasi ya rona ho tla fana ka puo. O ile a re: “Ke mang ya batlang ho kolobetswa?” Nna le ntate wa ka re ile ra phahamisa matsoho. Re ile ra kolobeletswa nokeng e nyenyane e haufi le polasi ya rona.

Ka December 1944, lebotho la Jeremane le ile la qala tlhaselo e kgolo ebile e le ya ho qetela ntweng ya bobedi ya lefatshe ka bophirimela ho Europe. Ntwa ena e boetse e tsejwa e le Battle of the Bulge. Re ne re dula haufi le moo ntwa e neng e lwanelwa teng mme re ile ra tlameha ho dula mokatong o ka tlase wa ntlo ya rona nako e ka etsang kgwedi kaofela. Ka letsatsi le leng ha ke tswela ka ntle ke yo fepa diphoofolo, bomo e ile ya wela polasing mme ya phatloha hoo e ileng ya fefola marulelo a ntlo ya dijo tsa diphoofolo. Lesole la Moamerika le neng le le ka setaleng se pela ka le ile la hweletsa la re: “Paqama!” Ke ile ka mathela ho yena ka fihla ka paqama pela hae yaba o nthwesa helmete hloohong ho ntshireletsa.

Ka mora ntwa, re ile ra buisana hangata le phutheho ya Liège e bohole ba dikhilomithara tse ka bang 90 ka leboya ho moo re neng re le hona teng. Ha nako e ntse e ya, re ile ra kgona ho theha sehlopha se senyenyane sa thuto ya Bibele Bastogne. Ke ile ka sebetsa kgwebong e sebetsang ka lekgetho  mme ka ba le monyetla wa ho ithuta molao. Ha morao ke ile ka sebetsa ofising ya mmuso ya puso ya dibaka. Ka 1951 re ile ra hlophisa kopano e nyenyane ya potoloho Bastogne. Ho ile ha tla batho ba ka bang lekgolo ho akareletsa le moradi wa bo rona wa pulamadiboho ya tjhesehang haholo ya bitswang Elly Reuter. O ne a tsamaile dikhilomithara tse 50 ka baesekele ho tla kopanong. Kapele feela re ile ra ratana yaba re tshepisana ho nyalana. Elly o ne a fumane memo ya ho ya Sekolong sa Gileade United States. O ile a ngolla ntlokgolo a hlalosa hore na ke hobaneng ha a ne a ke ke a kgona ho amohela memo eo. Morabo rona Knorr eo ka nako eo a neng a etella pele batho ba Jehova, o ile a araba ka hore mohlomong ka letsatsi le leng o tla ya Gileade le monna wa hae. Re ile ra nyalana ka February 1953.

Selemong sona seo, nna le Elly re ile ra ya Kopanong ya New World Society e neng e tshwaretswe Yankee Stadium, New York. Ha re le moo, ke ile ka kopana le morabo rona ya ileng a ntshepisa mosebetsi o motle ha nka fallela United States. Ka mora hore re rapele Jehova ka taba ena, nna le Elly re ile ra etsa qeto ya ho hana mosebetsi oo le ho kgutlela Belgium e le ho ya tshehetsa sehlopha se senyenyane sa bahweletsi ba leshome Bastogne. Selemong se latelang re ile ra hlohonolofatswa ka ngwana wa moshanyana ya bitswang Serge. Ka maswabi, dikgwedi tse supileng ha morao, Serge o ile a kula a ba a hlokahala. Re ile ra bua le Jehova ka thapelo, re mo bolella hore na re utlwile bohloko hakae mme re ile ra matlafatswa ke tshepo ya hore jwang kapa jwang bafu ba tla tsoha.

Ka October 1961, ke ile ka fumana mosebetsi o neng o tla ntumella ho sebetsa ka matsatsi a mang a beke le hore ke be pulamadiboho. Le ha ho le jwalo, letsatsing lona leo ke ile ka letsetswa ke mohlanka wa lekala la Belgium. O ile a mpotsa hore na ke a fumaneha e le hore nka qala ho sebetsa ke le mohlanka wa potoloho (eo hona jwale a bitswang molebedi wa potoloho). Ke ile ka re: “Na re ka kgona ho ba bopulamadiboho pele re amohela mosebetsi oo?” Re ile ra dumellwa ho etsa jwalo. Ka mora ho ba bopulamadiboho ka dikgwedi tse robedi, re ile ra qala mosebetsi wa potoloho ka September 1962.

Ka mora ho etsa mosebetsi wa potoloho ka dilemo tse pedi, re ile ra memelwa ho ya sebeletsa Bethele e Brussels. Re ile ra qala ho sebeletsa teng ka October 1964. Re ile ra fumana ditlhohonolofatso tse ngata mosebetsing ona o motjha. Nakwana ka mora hore Morabo rona Knorr a etele Bethele ya rona ka 1965, ke ile ka makala ha ke kgethwa hore ke be mohlanka wa lekala. Ha morao nna le Elly re ile ra memelwa ho ba teng tlelaseng ya bo41 ya Sekolo sa Gileade. Mantswe ao Morabo rona Knorr a ileng a a bua dilemo tse 13 tse fetileng a ile a phethahala. Ka mora ho fumana mangolo a rona re ile ra kgutlela Bethele e Belgium.

Ke ile ka ba le monyetla wa ho sebedisa tsebo ya ka ya molao ho thusa ho sireletsa tokelo ya batho ba Jehova ya ho rapela ka bolokolohi Europe le dibakeng tse ding. (Bafil. 1:7) Ka lebaka leo, ke ile ka buisana le diofisiri tse tswang dinaheng tse fetang 55  tseo ho tsona mosebetsi wa rona o neng o thibetswe. Ho ena le hore ke bue ka hore na ke na le tsebo kapa boiphihlelo bo bokae ba molao, ke ne ke itsebahatsa ke le “mohlanka wa Modimo.” Ke ne ke dula ke kopa tataiso ho Jehova ka thapelo hobane ke tseba hore “pelo ya morena [kapa ya moahlodi] e tshwana le melapo ya metsi e ka letsohong la Jehova. O e isa hohle moo a ratang.”—Diprov. 21:1.

Ke sa ntse ke hopola puisano eo ke ileng ka ba le yona le setho se seng sa Paramente ya Europe. Ke ne ke ile ka kopa ho bua le yena ka makgetlo a mmalwa yaba qetellong o dumela ho kopana le nna. O ile a re: “Ke tla o fa metsotso e mehlano feela, eseng ho feta moo.” Ke ile ka inamisa hlooho yaba ke qala ho rapela. O ile a mpotsa a tshohile hore na ke etsang. Ke ile ka phahamisa hlooho yaba ke re: “Ke ne ke leboha Modimo hobane o e mong wa basebeletsi ba hae.” O ile a re: “O bolelang?” Ke ile ka mo bontsha Baroma 13:4. E ne e le Moprostanta, ka hoo temana ena ya Bibele e ile ya hapa thahasello ya hae. Ho ile ha etsahalang ka mora moo? Re ile ra bua metsotso e 30 mme puisano ya rona e ile ya tsamaya hantle haholo. O ile a ba a re o hlompha mosebetsi o etswang ke Dipaki Tsa Jehova.

Batho ba Jehova ba lwanne dintwa tse ngata makgotleng a Europe ka dilemo tse ngata. Dinyewe tsena di ne di amana le ho se nke lehlakore, ho lwanela tokelo ya molao ya ho hlokomela ngwana, lekgetho le tse ding tse ngata. Ke bile le tokelo e kgolo ya ho bona ha Jehova a re thusa ho atleha ho hlola dinyewe tse ngata. Dipaki Tsa Jehova di hlotse dinyewe tse fetang 140 Lekgotleng la Europe la Ditokelo Tsa Botho.

Dilemong tsa bo1990 ke ile ka sebetsa le Morabo rona Philip Brumley ya tswang ntlokgolo le Morabo rona Valter Farneti ya tswang Italy. Re ne re thusa bara le baradi ba bo rona ba Cuba hore ba fumane bolokolohi ba ho rapela Jehova hobane mosebetsi wa rona o ne o thibetswe moo. Ke ile ka ngolla ofisi ya boemedi ya Cuba e Belgium yaba ke kopana le ofisiri e neng e kgethetswe hore e sebetse kopo ya rona. Dipuisanong tsa pele tseo re bileng le tsona ha re a ka ra kgona ho rarolla ho se utlwisisane ho neng ho entse hore mosebetsi wa rona o thibelwe.

Ka mora ho rapella tataiso ya Jehova, re ile ra kopa tumello ya ho romela Dibibele tse 5 000 Cuba ka sekepe yaba re a e fuwa. Dibibele di ile tsa fihla hantle tsa ba tsa fuwa bara ba bo rona, ka hoo re ile ra etsa qeto ya hore Jehova o ne a hlohonolofatsa boiteko ba rona. Re ile ra boela ra kopa tumello ya ho romela Dibibele tse ding tse 27 500. Le yona re ile ra e fuwa. Ho thusa bara le baradi ba bo rona ba Cuba hore ba be le Dibibele tsa bona ho ile ha nthabisa haholo.

 Ke etetse Cuba ka makgetlo a mangata ke ntse ke thusa hore mosebetsi wa rona o dumellwe ka molao. Maeto ana a thusitse hore ke kgone ho ba le kamano e ntle le diofisiri tse ngata tsa mmuso.

Ka 1994, batho ba fetang 1 000 000 ba ile ba bolawa ka sehloho ntweng ya merabe ha ho ne ho lwantshwa Matutsi Rwanda. Ka bomadimabe, bara le baradi ba bo rona ba bang le bona ba ile ba bolawa. Kapele sehlopha sa bara ba bo rona se ile sa koptjwa hore se thuse bara le baradi ba bo rona ba moo ka diphallelo.

Ha sehlopha sa rona se fihla motsemoholo Kigali, re ile ra fumana ofisi ya phetolelo le moo dingolwa tsa rona di fihlelang teng di ranthantswe ka dikulo. Re ile ra utlwa dipale tse ngata tse tshosang haholo tsa bara le baradi ba bo rona ba bolailweng ka dithipa tse kgolo. Empa re ile ra boela ra utlwa ditlaleho tsa ka moo bara le baradi ba bo rona ba ileng ba bontshana lerato ka teng. Ka mohlala, re ile ra kopana le morabo rona wa Motutsi ya neng a ile a ipata ka mokoting ka matsatsi a 28, a sireleditswe ke lelapa la Dipaki la Mahutu. Ha re le sebokeng Kigali, re ile ra kgothatsa bara le baradi ba bo rona ba ka hodimo ho 900.

Ka mora moo, re ile ra tshela lediboho ra kena naheng ya Zaire (hona jwale e bitswa Democratic Republic of the Congo) re yo batla sehlopha se seholo sa Dipaki tsa Rwanda tse neng di balehetse dikampong tsa baphaphathehi haufi le toropo ya Goma. Ha re a ka ra ba fumana, ka hoo re ile ra kopa Jehova hore a re thuse ho ba fumana. Re ile ra bona motho ya neng a tsamaya eka o tla ho rona yaba re a mo botsa hore na ho na le Dipaki Tsa Jehova tseo a di tsebang. O ile a re: “E, ke Paki. Nka thabela ho le isa komiting ya diphallelo.” Ka mora hore re be le seboka se kgothatsang le komiti ya diphallelo, re ile ra kopana le baphaphathehi ba ka bang 1 600 e le hore re ba kgothatse le ho ba tshedisa ka Mangolo. Re ile ra boela ra ba balla lengolo le tswang ho Sehlopha se Busang. Bara le baradi ba bo rona ba ne ba thabile haholo ha ba utlwa mantswe a reng: “Re dula re le rapella. Re a tseba hore Jehova a ke ke a le lahla.” Mantswe ao a Sehlopha se Busang e ne e le nnete. Hona jwale, Rwanda ho na le Dipaki tse fetang 30 000 tse sebeletsang Jehova ha mmoho di thabile.

Moratuwa wa ka Elly o ile a hlokahala ka 2011, re ena le dilemo tse ka bang 58 re nyalane. Ke ile ka bolella Jehova ka moo ke utlwileng bohloko ka teng mme o ile a ntshedisa. Ke ile ka boela ka tshediswa ke ho bolella baahisani ba ka ditaba tse monate tsa Mmuso.

Le hoja ke ena le dilemo tse ka hodimo ho 90, ke ntse ke ya tshimong beke e nngwe le e nngwe. Ke boetse ke thabela ho thusa Lefapheng la Tsa Molao mona lekaleng la Belgium, ho thusa ba bang ka phihlelo ya ka le ho kgothatsa ba batjha ba lelapa la Bethele.

Dilemo tse ka bang 84 tse fetileng, ke ile ka rapela Jehova ka lekgetlo la pele. Eo e bile qaleho ya leeto le hlollang le entseng hore ke atamele haufiufi le yena. Ke ananela haholo hore ebe Jehova o ile a arabela dithapelo tsa ka bophelo bohle ba ka.—Pes. 66:19. b