Ho Nyehla Ha Boitšoaro Lefatšeng Ka Bophara

DAVID CALLAHAN, ea sa tsoa ngola buka e reng The Cheating Culture, o re: “Ho qhekella ho tletse hohle.” Har’a lintho tse ling United States, o bua ka “ho qhekella ho etsoang ke barutoana ba likolong tse phahameng le ba likolecheng,” “ho hlahisa ntle ho tumello” lirekoto tsa ’mino le lifilimi, “bosholu mosebetsing,” “bolotsana bo etsoang ke mekhatlo tabeng ea tlhokomelo ea bophelo” le tšebeliso ea lithethefatsi lipapaling. O phetha ka ho re: “Mefuta ena kaofela ea boitšoaro bo fosahetseng le ea ho tsoa molao tlaase e bontša hantle hore ho na le koluoa e khōlōhali boitšoarong.”

The New York Times e itse Leholiotsoana Katrina, le ileng la puputla United States ho elella bofelong ba selemo sa 2005, “le ile la hlahatsa ho qhekella, maano a bomenemene hammoho le bobolu bo etsahalang ’musong mehleng ena ea kajeno.” Setho sa senate sa Lebotho la United States, se ile sa tlaleha: “Bomenemene bo pepenene, maano a ka behang bophelo kotsing le tšenyo ea lichelete—li hloele mekoalaba.”

Ke ’nete hore ho ntse ho e-na le batho ba bontšang mosa ka tsela e hlokang boithati. (Liketso 27:3; 28:2) Empa re atisa ho utloa batho ba re: “Ke tla fumana eng? E tla nthusa ka eng?” Ho bonahala boikutlo ba ho ipeha pele e le bona bo renang.

Nakong e fetileng, ho ’nile ha boleloa hore liketso tsa boithati le tse hlabisang lihlong ke tsona tse tlatselitseng ho oeng ha mebuso e itseng, joaloka ho oa ha ’Muso oa Roma. Na se etsahalang hona joale e ka ba selelekela sa ntho e ’ngoe e khōloanyane? Na hona joale lefatše lohle le angoa ke “ho eketseha ha tlōlo ea molao,” eo Bibele e ileng ea bolela ka eona esale pele hore e ne e tla tšoaea bofelo ba tsamaiso ee eohle ea lintho?—Matheu 24:3-8, 12-14; 2 Timothea 3:1-5.

Ho Nyehla ha Boitšoaro Lefatšeng ka Bophara

Africa News ea la 22 June, 2006, ha e tlaleha ka “seboka se neng se bua ka taba ea ho hlekefetsa ba bang ka boitšoaro ba ho kopanela liphate le litšoantšo kapa libuka tse manyala tse hlephisang boitšoaro” litakaneng tse karolong e ’ngoe ea Uganda, e itse: “Ho se tsotelle ha batsoali [ke hona] ho ekelitseng botekatse le tšebeliso e mpe ea lithethefatsi sebakeng seo.” Koranta eo e itse: “Lepolesa le ikarabellang Lefapheng la Tšireletseho ea Bana le Malapa Setsing sa Sepolesa sa Kawempe, e leng Monghali Dhabangi Salongo, le itse ho hlekefetsoa ha bana le pefo ea lapeng li eketsehile ka tsela e tšosang.”

Ho latela ngaka e ’ngoe ea India, “batho ba lahlile setso sa bona.” Motsamaisi e mong oa libaesekopo sebakeng seo o ile a re “ho eketseha ha tšebeliso ea lithethefatsi le boitšoaro bo hlephileng ba ho kopanela liphate ke pontšo e ’ngoe ea hore India e ntse e tetebela ‘boitšoarong bo litšila bo atileng linaheng tsa Bophirimela.’”

Hu Peicheng, mongoli-kakaretso oa Mokhatlo oa Chaena oa Boitšoaro ba Batho ho Tsa ho Kopanela Liphate, o itse: “Pele, sechaba sa rōna se ne se tseba se nepahetseng le se fosahetseng. Hona joale re ka iketsetsa borata.” Sehlooho se hlahileng makasineng ea China Today se beha taba tjena: “Batho ka kakaretso ba tsoela pele ho amohela batho ba bang le linyatsi.”

Koranta ea Yorkshire Post ea Engelane e sa tsoa ngola tjena: “Ho bonahala eka motho e mong le e mong o ikemiselitse ho hlobola le ho sebelisa ho kopanela liphate e le ho buella seo a se rekisang. Nakong e fetileng, liketso tse hlabisang lihlong joalo li ne li ka halefisa batho. Kajeno, hohle mona ho tletse litšoantšo tse fanang ka mohopolo oa ho kopanela liphate ’me litšoantšo kapa libuka tse manyala tse hlephisang boitšoaro tsona . . . li amoheleha hohle.” Koranta eo e phaella ka ho re: “Lintho tseo pele ho neng ho nkoa hore li loketse batho ba nang le lilemo tse 18 ho ea holimo, hona joale li nkoa li loketse lelapa kaofela, ’me ho latela ba  khahlanong le litšoantšo kapa libuka tse manyala tse hlephisang boitšoaro, hangata li reretsoe bana ka ho khetheha.”

The New York Times Magazine, e itse: “[Bacha ba bang ba ka tlaase ho lilemo li 20] ba bua ka [ho kopanela ha bona liphate] ka bolokolohi joalokaha eka ba ipuela ka hore na ho tlil’o jeoa eng nakong ea lijo tsa motšehare.” Makasine ea Tweens News, e “tataisang batsoali ba bana ba lilemo li 8 ho ea ho tse 12,” e itse: “Ngoanana e mong o ne a ngotse ka mongolo oa manteteroane molaetsa ona o utloisang bohloko: ‘’Mè oa ka o nqobella hore ke intše le bashanyana ’me ke robale le bona. Ke na le lilemo tse 12 feela . . . ke kōpa thuso!’”

Mehla e fetohile hakaakang! Toronto Star ea Canada e re hase khale hakaalo ha “khopolo ea basodoma ba lulang hammoho pepenene e ne e le ntho e ferolang libete.” Leha ho le joalo, Barbara Freemen, eo e leng tichere ea histori ea mekhoa ea batho ea bophelo Univesithing ea Carleton, Ottawa, o re: “Hona joale batho ba re, ‘Bophelo ba ka ke ba ka. Ha ke batle motho ea kena-kenanang le bona.’”

Ka ho hlakileng, lilemong tse mashome a ’maloa tse fetileng, boitšoaro bo ’nile ba nyehla ka potlako libakeng tse ngata lefatšeng ka bophara. Ke eng e bakileng liphetoho tsee tse khōlō? U ikutloa joang ka tsona? Hona liphetoho tsee li bolela’ng ka bokamoso?