BOLOKOE bo phetha mesebetsi e mengata bakeng sa khola-bolokoe. Ea bo ja ’me e behela mahe ho bona. Tse ling tse tona li fa tse tšehali bo bongata e le ha li leka ho li hohela. Tlhōlisano ea ho fumana bolokoe bo ntseng bo le bocha e phahame haholo. Bafuputsi ba se ba kile ba shebella ha likhola-bolokoe tse 16 000 li bipetsa bolokoe ba tlou ’me li bo qeta ka lihora tse peli feela.

Mefuta e meng ea likhola-bolokoe e khona ho ikhula ho tse ling ebe li bōpa bolokoe joaloka bolo, ebe li bo pitikisetsa sebakeng se seng moo li il’o bo tsetela mobung o bonolo. Khola-bolokoe e pitikisa bolo eo ea eona ka tsela e otlolohileng kaha seo se e thusa ho baleha li khola-bolokoe tse ling, e le hore li se ke tsa nka bolo ea eona.

Empa e khona joang hore e se ke ea ’na ea potoloha nģ’a e le ’ngoe, haholo-holo ha e le bosiu?

Ak’u nahane: Lipatlisiso tsa nako e fetileng li bontšitse hore likhola-bolokoe li khona ho fumana tsela li sebelisa khanya ea letsatsi kapa ea khoeli, le hoja li khona ho tsamaea ka tsela e otlolohileng leha e le bosiu ho sena khoeli. Bafuputsi ba Afrika Boroa ba fumane hore likhola-bolokoe ha li shebe naleli e le ’ngoe feela, empa li sheba khanya e kholo e ntšoang ke sehlopha sa linaleli sa Milky Way. Ho ea ka makasine oa Current Biology, ena ke “tlaleho ea pele e ngotsoeng ea liphoofolo tse sebelisang khanya ea Milky Way.”

Mofuputsi Marcus Byrne, o re likhola-bolokoe li “na le mokhoa o bohlale haholo oa ho fumana tsela, esita leha ho le lefifi li sebelisa matla a tsona a tlhaho.” O phaella ka hore: “Ka hona li ka khona ho ruta batho ho rarolla mathata a amanang le pono.” Ka mohlala, roboto e ka ’na ea seteloa hore e batle mohaho o oeleng ka ho etsisa mokhoa oa khola-bolokoe oa ho fumana tsela.

U nahana’ng ka see? Na bokhoni ba khola-bolokoe ba ho fumana tsela bo bile teng ka ho iphethola ha lintho? Kapa na bo entsoe?