ANNA * o re: “Ha ke e-na le khatello ea maikutlo, ke utloa ke sa batle ho etsa letho esita le lintho tseo ke li ratang. Ntho feela eo ke e etsang ke ho robala. Ke utloa eka batho ha ba nthate, ha ba nke ke le oa bohlokoa ebile ekare ke moroalo oa bona.”

Julia o re: “Ke ile ka nahana ho ipolaea. Ha se hore ke ne ke batla ho shoa. Ke ne ke mpa feela ke batla ho khaotsa khatello ea maikutlo. Ha e le hantle ke motho ea khathallang ba bang empa ha ke na le khatello ea maikutlo, ha ke khathalle letho.”

Anna le Julia ba ne ba sa tsoa kena lilemong tsa bocha ha ba ne ba qala ho ba le khatello ea maikutlo. Le hoja bacha ba bang ba ka ’na ba hatelleha maikutlong ka linako tse itseng feela, Anna le Julia bona ba ne ba ikutloa joalo ka nako e telele, e ka etsang libeke kapa likhoeli. Anna o re: “Ho tšoana le ha eka u koalletsoe ka mokoting o moholo o lefifi ’me u sitoa ho tsoa ebile ekare u lahleheloa ke kelello.”

Boemo ba Anna le Julia bo tloaelehile. Palo ea bacha ba nang le khatello ea maikutlo e ntse e eketseha haholo ’me Mokhatlo oa Lefatše oa Bophelo, o tsebahalang ka hore ke WHO, o hlalosa hore khatello ea maikutlo “ke sesosa se ka sehloohong sa maloetse a mangata a akarelletsang le a kelello ho  bashanyana le banana ba ka bang lilemo tse 10 ho ea ho tse 19.”

Khatello ea maikutlo e ka bonahala lilemong tsa bocha ’me e ka ’na ea ama takatso ea motho ea lijo, boima ba hae ba ’mele le hore a se ke a robala hantle. Matšoao a mang a ka akarelletsa maikutlo a ho nyahama, a ho felloa ke tšepo, a ho hlora le ho ikutloa u se oa bohlokoa. A mang a akarelletsa ho batla ho ba mong, ho hloleha ho tsepamisa kelello kapa ho lebala, ho batla ho ipolaea le boitšoaro bo bong boo lingaka li hlolehang ho bo hlalosa. Ha lingaka tse sebetsanang le maloetse a kelello li belaela hore motho o na le khatello ea maikutlo, hangata li sheba matšoao a itseng a nkang libeke, a mo sitisang ho phela ka tsela eo a neng a tloaetse ho phela ka eona.

Ho latela WHO, “khatello ea maikutlo e bakoa ke lintho tse sa tšoaneng tse akarelletsang maemo a moo motho a phelang teng, tsela eo a nahanang le ho etsa lintho ka eona hammoho le lefutso.” Lintho tseo li ka akarellatsa tse latelang.

Lintho tse amang ’mele oa motho. Joaloka Julia, hangata motho a ka futsa khatello ea maikutlo e leng se bontšang hore mohlomong liphatsa tsa lefutso li ama tsela eo boko bo sebetsang ka eona. Lintho tse ling tse ka bakang khatello ea maikutlo li akarelletsa lefu la pelo, ho feto-fetoha ha li-hormone le tšebeliso e mpe ea lithethefatsi. *

Ho tšoenyeha. Le hoja ho tšoenyeha e se ntho e mpe, ho tšoenyeha haholo ho ka etsa hore motho a kule ’meleng le kelellong, hoo ka linako tse ling ho ka etsang hore mocha a be le khatello ea maikutlo, haholo haeba a phela tlas’a maemo a ka etsang hore a be le eona ha  bonolo. Ho ntse ho le joalo, ha ho tsebahale hantle hore ke’ng e bakang khatello ea maikutlo.

Mocha a ka tšoenyeha haholo hoo a ka qetellang a e-na le khatello ea maikutlo haeba batsoali ba hlalane kapa ba arohane, a hlokahalletsoe ke motho eo a mo ratang, a hlekefetsoa ’meleng kapa ka thobalano, a amehile kotsing e itseng, a kula kapa a hloleha ho ithuta. Sena se ka etsahala haholo-holo haeba a ikutloa eka ba bang baa mo khetholla. Ntho e ’ngoe hape e ka bakang khatello ea maikutlo ke haeba batsoali ba lebelletse lintho tse ngata haholo ho ngoana oa bona, mohlomong ba batla hore a pasetse holimo sekolong. Lintho tse ling li akarelletsa ho hlorisoa ke bana ba bang, ho tšoenyeha ka bokamoso, ho se khathalloe ke motsoali ea nang le khatello ea maikutlo hammoho le ho fetoha ha maemo a batsoali. Haeba mocha a ba le khatello ea maikutlo, a ka thusoa ke’ng?

Ha khatello ea maikutlo e qala kapa e se e le matla, hangata e ka kokobetsoa ka meriana kapa ka hore motho a buisane le setsebi sa kelello. * Jesu Kreste o ile a re: “Ba matla ha ba hloke ngaka, empa ba kulang baa e hloka.” (Mareka 2:17) Ho kula ho ka ama karolo efe kapa efe ea ’mele ea rona, ho akarelletsa le boko! Mohlomong ho ka hlokahala hore motho a fetole tsela eo a neng a phela ka eona kaha ’mele ea rona le likelello li sebetsa hammoho.

Haeba u na le khatello ea maikutlo, leka ho itlhokomela ’meleng le kelellong. Ka mohlala, e-ja lijo tse loketseng, robala ka ho lekaneng ’me u ikoetlise nako le nako. Ho ikoetlisa ho etsa hore boko ba hao bo ntše lik’hemik’hale tse ka etsang hore u thabe, u be le matla ’me u robale hantle. Haeba ho khoneha, leka ho bona hore na ke’ng e etsang hore u be le khatello ea maikutlo ’me u leke ho sebetsana le  bothata boo. Bua le motho eo u mo tšepang. Ho ba haufi le ba lelapa le metsoalle ho ka u thusa hore u sebetsane le khatello ea maikutlo mohlomong le pele e-ba matla. Julia o ile a thusoa ke ho ngola hore na o ikutloa joang le uena u ka leka ho etsa seo. Ntho ea bohlokoa ka ho fetisisa, ke hore u matlafatse kamano ea hao le Jehova. Ho etsa joalo ho ka etsa hore u thabe. Jesu Kreste o ile a re: “Ho thaba ba elang hloko tlhoko ea bona ea moea.”—Matheu 5:3.

Anna le Julia ba lumellana le mantsoe a Jesu. Anna o re: “Ha ke phathahane ka ho sebeletsa Jehova, ke ameha haholo ka batho ba bang ho e-na le ho nahana feela ka mathata a ka. Ho etsa joalo ha ho bonolo empa qetellong kea thaba.” Julia eena o tšelisoa ke ho rapela le ho bala Bibele. O re: “Ke ikutloa ke imolohile ha ke qeta ho bolella Molimo mathata a ka. Ha ke bala Bibele ke khona ho bona hore ke oa bohlokoa ho Molimo le hore oa nkhathalla. Bibele e boetse e etsa hore ke bone hore haufinyane maemo a tla fetoha.”

Joaloka ’Mopi oa rona, Jehova Molimo o utloisisa hantle tsela eo re holisitsoeng ka eona, lintho tseo re kopaneng le tsona bophelong le hore re entsoe ka tsela efe, e leng lintho tse ka amang tsela eo re shebang bophelo le ho ikutloa ka eona. Kahoo, o tla re thusa le ho re tšelisa, mohlomong a sebelisa batho ba lerato le ba tla re utloisisa. Ho feta moo, nako e tla tla moo Molimo a tla folisa maloetse ’ohle a rona, ebang ke ’meleng kapa kelellong. Esaia 33:24 e re: “Ha ho moahi ea tla re: ‘Kea kula.’ ”

Bible e re tšepisa hore Molimo “o tla hlakola meokho eohle mahlong a [rona]; lefu ha le sa tla hlola le e-ba teng; ’me ha ho sa tla ba masoabi, leha e le ho bokolla, kapa bohloko.” (Tšenolo 21:4, Bibele e Halalelang) Ruri sena sea re tšelisa! Haeba u batla ho tseba ho eketsehileng ka hore na ke hobane’ng ha Molimo a entse batho le lefatše, kena websaeteng ea jw.org/st. Ha u kena moo, u tla fumana Bibele le lihlooho tse ngata tse akarelletsang tse buang ka khatello ea maikutlo.