Kuishi kwa Mafanikio na Ugonjwa Wako—Jinsi Gani?

UWE na hakika kwamba hisia ambazo yaelekea zinakukumba zinatarajiwa kuwapo. Ijapokuwa huenda ukawa mgonjwa au ukawa umelemaa kimwili, akili yako hukinza mabadiliko ambayo yamesababishwa na ugonjwa wako. Huenda ikaonekana kana kwamba unapambana kufa kupona na ugonjwa wako, huku ukifikiria sana hali yako ya awali na hali yako ya baadaye. Na hivi sasa huenda ikaonekana kana kwamba ugonjwa wako unakulemea. Lakini unaweza kubadili hali hiyo. Jinsi gani?

“Ugonjwa unapomwathiri mtu vibaya,” asema Dakt. Kitty Stein, “anahisi ni kama amefiwa.” Hivyo basi, afya yako ambayo ni ya thamani sana inapozorota, ni kawaida kuomboleza na kulia kwa muda fulani, kama vile ambavyo ungefanya endapo ungefiwa na mpendwa wako. Kwa kweli, huenda ukaathiriwa kwa njia nyingine mbali na afya yako. Ni kama mwanamke mmoja anavyoeleza, “Ilinibidi kuacha kazi yangu. . . . Ilinibidi kupoteza uhuru ambao nilikuwa nikifurahia daima.” Hata hivyo, uwe na maoni yaliyosawazika kuhusu matokeo hayo yote. “Omboleza kuhusu hali uliyopoteza,” aongezea Dakt. Stein, ambaye ana ugonjwa wa kukakamaa kwa tishu (multiple sclerosis), “lakini wahitaji pia kufahamu uwezo ambao ungali nao.” Kwa kweli, baada ya kupambana na kilio chako mwanzoni, utagundua kwamba ungali na uwezo muhimu sana. Kwanza, una uwezo wa kunyumbulika.

Baharia hawezi kudhibiti dhoruba, bali anaweza kustahimili dhoruba kwa kurekebisha matanga ya merikebu yake. Vivyo hivyo, huenda usiweze kudhibiti ugonjwa ambao umekukumba kama dhoruba, lakini unaweza kukabiliana nao kwa kurekebisha “matanga” yako, yaani, uwezo wako wa kimwili, kiakili, na kihisia-moyo. Nini kimewasaidia watu wengine wenye ugonjwa wa kudumu kufanya hivyo?

Jifunze Kuhusu Ugonjwa Wako

Baada ya kustahimili uchungu wanaohisi ugonjwa wao unapogunduliwa, watu wengi huhisi kwamba kujua ukweli huo mchungu ni bora kuliko kuhofu bila msingi. Hofu yaweza kukuzuia kutenda, ilhali kujua hali yako kwaweza kukusaidia kufikiria hatua unayoweza kuchukua—na kufanya hivyo tu hunufaisha. “Fikiria furaha unayokuwa nayo unapobuni mbinu ya kusuluhisha tatizo linalokuhangaisha,” asema Dakt. David Spiegel wa Chuo Kikuu cha Stanford. “Kabla hujafanya lolote, punguza wasiwasi wako kwa kupanga hatua ya kuchukua.”

Huenda ukaona uhitaji wa kujifunza mengi kuhusu hali yako. Ni kama tu mithali moja ya Biblia inavyosema, “mtu mwenye maarifa huongeza uwezo.” (Mithali 24:5) “Azima vitabu kutoka kwenye maktaba. Jifunze mengi kadiri uwezavyo kuhusu ugonjwa wako,” ashauri mwanamume mmoja aliye mgonjwa kitandani. Kadiri unavyojifunza kuhusu matibabu yaliyopo na mbinu za kukabiliana na ugonjwa, huenda ukaona kwamba hali yako labda si mbaya kama ulivyohofia. Huenda hata ukapata sababu za kutarajia mema.

Hata hivyo, lengo lako kuu si kuwa tu na maarifa ya ugonjwa wako. Dakt. Spiegel aeleza hivi: “Ukusanyaji huo wa habari ni sehemu muhimu ya kukabiliana na ugonjwa, kuuelewa, na kuwa na maoni yanayofaa kuuhusu.” Kukubali kwamba maisha yako yamebadilika ujapokuwa hai si jambo rahisi na kwa kawaida huchukua muda. Lakini hatua hii ya ziada—ya kutokuwa tu na maarifa ya ugonjwa wako bali kuukubali kihisia—ni hatua unayoweza kuchukua. Vipi?

 Kupata Usawaziko Unaofaa

Huenda ukalazimika kurekebisha maoni yako kuhusu maana ya kukubali ugonjwa wako. Kwani, kukubali kwamba wewe ni mgonjwa hakumaanishi umeshindwa, kama vile tu haimaanishi baharia ameshindwa kwa kukubali uhakika wa kwamba yuko katika dhoruba. Badala yake, kukubali kwamba anakabili dhoruba humchochea kutenda. Hali kadhalika, kukubali kwamba wewe ni mgonjwa hakumaanishi umeshindwa, lakini humaanisha “kupiga hatua kuelekea upande mwingine,” ndivyo alivyosema mwanamke mmoja mwenye ugonjwa wa kudumu.

Hata ingawa uwezo wako wa kimwili umedidimia, yamkini utahitaji kujikumbusha kwamba sifa zako za kiakili, kihisia-moyo, na kiroho hazihitaji kuathiriwa. Mathalani, je, uwezo wako wa kufikiri na wa kupanga mambo na kusababu ungalipo? Labda ungali unatabasamu kwa uchangamfu, ungali unawajali wengine, ungali na uwezo wako wa kusikiliza wengine kwa makini na kuwa rafiki wa kweli. Na la muhimu zaidi ni kwamba ungali na imani katika Mungu.

Zaidi ya hayo, kumbuka kwamba ijapokuwa huwezi kubadili hali yako, bado unaweza kuamua jinsi ya kuitikia hali hiyo. Irene Pollin wa Taasisi ya Taifa ya Kansa asema: “Ni jukumu lako kuamua utakavyoitikia ugonjwa wako. Unaweza kufanya hivyo haidhuru athari ya ugonjwa wako.” Helen, mwanamke mwenye umri wa miaka 70 aliyedhoofishwa sana na ugonjwa wa kukakamaa kwa tishu, athibitisha hilo: “Kuwa tena na usawaziko wa kiakili na kihisia-moyo hakutegemei ugonjwa wako bali jinsi unavyoitikia ugonjwa huo.” Mtu mmoja ambaye amekabiliana na ulemavu kwa miaka kadhaa asema hivi: “Mtazamo chanya ni kama mkuku unaosawazisha merikebu.” Kwa kweli, Mithali 18:14 yasema hivi: “Roho ya mtu itastahimili udhaifu wake; bali roho iliyovunjika nani awezaye kuistahimili?”

Kupata Tena Usawaziko

Unapopata tena usawaziko wa kihisia-moyo, maswali kama vile, ‘Mbona nikapatwa na hali hii?’ yaweza kukufanya ujiulize ‘Kwa kuwa hali hii imenipata, nifanye nini kuihusu?’ Wakati huo waweza kuamua kuchukua hatua zaidi za kuboresha hali yako ya sasa. Acheni tuchunguze baadhi ya hatua hizo.

Changanua hali yako, fikiria mambo unayoweza kurekebisha, kisha jitahidi kubadili yale yanayoweza kubadilishwa. “Ugonjwa wako unakupa fursa yakuchunguza upya maisha yako—ni mwito wa kukuamsha, si wa kushindwa kabisa,” asema Dakt. Spiegel. Jiulize hivi, ‘Ni nini kilichokuwa muhimu kwangu kabla sijawa mgonjwa? Hilo limebadilikaje?’ Jiulize maswali hayo, si kwa madhumuni ya kujua mambo  usiyoweza kufanya, bali kujua yale unayoweza kufanya, labda kwa kutumia njia nyingine. Kwa mfano, mfikirie Helen, aliyetajwa awali.

Kwa miaka 25 iliyopita, ugonjwa wa kukakamaa kwa tishu umedhoofisha misuli yake. Mwanzoni, alikuwa akitembea kwa msaada wa kifaa cha matembezi. Baadaye, aliposhindwa kutumia mkono wake wa kulia, alianza kutumia wa kushoto. Halafu, mkono wake wa kushoto ukadhoofika kabisa. Hatimaye, miaka minane iliyopita, alishindwa kabisa kutembea. Sasa anahitaji kuoshwa, kulishwa, na kuvishwa mavazi na wengine. Hilo humhuzunisha sana, hata hivyo, yeye asema: “Mwito wangu ungali, ‘Fikiria mambo unayoweza kufanya wala si yale uliyokuwa ukifanya.’” Na kwa msaada wa mumewe na wauguzi wanaomtembelea vilevile ubunifu wake mwenyewe, yeye huweza kufanya kazi fulani ambazo amekuwa akifurahia. Kwa mfano, kuwaeleza wengine ahadi ya Biblia ya ulimwengu wenye amani unaokuja kumekuwa sehemu muhimu sana ya maisha yake tangu alipokuwa na umri wa miaka 11, na leo bado anafanya hivyo kila juma. (Mathayo 28:19, 20) Helen aeleza anavyofanya:

“Mimi humwomba muuguzi anayenitembelea anishikie gazeti. Tunasoma pamoja matangazo ya vifo na kuteua kadhaa. Kisha mimi humwambia muuguzi huyo mambo ninayotaka yaandikwe kwenye barua nitakayowatumia watu wa ukoo wa yule aliyekufa, halafu muuguzi huyo hupiga chapa barua hiyo. Mimi huambatanisha barua hiyo na broshua Mtu Fulani Umpendaye Anapokufa, * ambayo inaeleza tumaini la Biblia la ufufuo lenye kufariji. Mimi hufanya hivyo kila Jumapili alasiri. Mimi hufurahi kwa sababu bado naweza kujulisha wengine habari njema za Ufalme wa Mungu.”

Weka miradi inayofaa na unayoweza kutimiza. Sababu moja inayomfanya Helen ajaribu kubadili mambo yanayoweza kubadilishwa ni kwamba kufanya hivyo humwezesha kuweka na kutimiza miradi. Hilo ni muhimu kwako pia. Kwa nini? Kwa sababu kuweka miradi hukufanya ukazie akili wakati ujao, na kutimiza miradi hukufanya uhisi unafaulu. Huenda pia ikahuisha tena hali yako ya kujiamini. Hata hivyo, hakikisha kwamba unaweka mradi hususa. Mathalani, unaweza kuazimia hivi: ‘Nitasoma sura moja ya Biblia leo.’ Weka pia miradi ambayo ni halisi kwako. Kwa kuwa hali yako ya kimwili na ya kihisia-moyo ni tofauti na ya watu wengine wenye magonjwa ya kudumu, huenda usiweze kutimiza miradi sawa na yao.—Wagalatia 6:4.

 “Haidhuru mradi waonekana mdogo kadiri gani, kuutimiza hukuchochea kufanya zaidi,” asema Lex, mkazi wa Uholanzi. Zaidi ya miaka 20 iliyopita, alipokuwa na umri wa miaka 23, alihusika katika aksidenti iliyomfanya apooze. Wakati wa vipindi vingi vya matibabu ya maungo vilivyofuata, alitiwa moyo ajiwekee miradi, kama vile kunawa uso kwa kitambaa. Ilikuwa kazi ya kuchosha sana, lakini alifaulu. Alipoona kwamba alikuwa amefaulu kutimiza mradi huo, aliweka mradi mwingine—kufunua na kufunika tyubu ya dawa ya meno bila msaada. Alifaulu tena. “Ijapokuwa haikuwa rahisi,” asema Lex, “niligundua kwamba ningeweza kufanya mengi zaidi ya vile nilivyofikiri.”

Kwa kweli, Lex alitimiza miradi mikubwa zaidi kwa msaada wa mke wake. Kwa mfano, sasa yeye huandamana na Tineke, kwenda nyumba kwa nyumba kwa kiti cha magurudumu ili kushiriki na wengine ujuzi wa Biblia. Kila juma yeye pia humtembelea na kumtia moyo mtu mmoja aliyelemaa kabisa ambaye anajifunza naye Biblia. “Kuwasaidia wengine,” asema Lex, “hunipa uradhi mkubwa.” Kama Biblia inavyothibitisha, “kuna furaha zaidi katika kutoa kuliko kulivyo katika kupokea.”—Matendo 20:35.

Je, waweza pia kuweka miradi ya kuwasaidia wengine? Kuugua au kulemaa kwaweza kukusaidia kuwa mfariji stadi sana kwa sababu matatizo yako hukufanya uwe na hisia kuelekea maumivu ya wengine.

Shirikiana na wengine. Uchunguzi wa kitiba waonyesha kwamba kushirikiana na wengine huboresha afya yako. Kwa upande mwingine, kutoshirikiana na wengine ni hatari. “Uhusiano baina ya kujitenga na wengine na kifo ni . . . mkubwa sana kama uhusiano baina ya kuvuta sigareti . . . na kifo,” asema mtafiti mmoja. Aongezea hivi: “Kuboresha uhusiano wako na wengine ni muhimu kwa afya yako kama vile kuacha kuvuta sigareti kulivyo muhimu.” Si ajabu yeye afikia mkataa wa kwamba ustadi wetu katika kudumisha uhusiano na wengine “ni muhimu sana kwa maisha”!—Mithali 18:1.

Lakini, kama ilivyoelezwa katika makala inayotangulia, huenda tatizo likawa kwamba baadhi ya marafiki wako wameacha kukutembelea. Kwa manufaa yako unahitaji kuepuka mwelekeo wa kujitenga na wengine. Jinsi gani? Unaweza kuanza kwa kuwaalika marafiki wako wakutembelee.

Starehesha wageni. * Unaweza kufanya hivyo kwa kuepuka kuzungumza mno kuhusu ugonjwa wako ili wageni wako wasije wakachoshwa na habari hizo. Mwanamke mmoja mwenye  ugonjwa wa kudumu alisuluhisha tatizo hilo kwa kuweka mipaka ya wakati aliotumia akizungumza na mumewe kuhusu ugonjwa wake. “Hatukuwa na budi kuweka mipaka ya mazungumzo hayo,” yeye asema. Kwa kweli, ugonjwa wako hauhitaji kuzuia mambo mengineyo unayoweza kushiriki. Mgeni mmoja, baada ya kuongea na rafikiye aliye kitandani kuhusu sanaa, historia, na sababu zinazomfanya awe na imani katika Yehova Mungu, alisema: “Yeye hajaruhusu ugonjwa wake uathiri utu wake. Nilifurahi mno kuongea naye.”

Kuwa mcheshi daima kutawafanya marafiki wako wafurahie kukutembelea. Mbali na hayo, kicheko hukunufaisha wewe binafsi. “Ucheshi hukusaidia kukabiliana na hali mbalimbali zinazosababishwa na mambo tofauti-tofauti,” asema mwanamume mmoja mwenye maradhi ya kutetemeka. Kwa kweli, kicheko chaweza kuwa dawa bora. Mithali 17:22 yasema: “Moyo uliochangamka ni dawa nzuri.” Hata kucheka kwa dakika chache kwaweza kuboresha afya yako. Isitoshe, “tofauti na matibabu mengine tunayojaribu, kicheko ni salama kabisa, hakina madhara, na kinaburudisha,” asema mtungaji Susan Milstrey Wells, ambaye pia ana ugonjwa wa kudumu. “Tunapocheka tunaepuka msononeko.”

Tafuta njia za kupunguza mkazo. Uchunguzi wathibitisha kwamba mkazo waweza kuzidisha dalili za ugonjwa, ilhali kupunguza mkazo huzifanya zistahimilike. Hivyo basi, pumzika mara kwa mara. (Mhubiri 3:1, 4) Usifanye ugonjwa wako uwe jambo kuu maishani. Unapokuwa nyumbani, waweza kujaribu kupunguza mkazo wa hisia-moyo zako kwa kusikiliza muziki taratibu, kusoma kitabu, kuoga mwili pasina haraka, kuandika barua au mashairi, kuchora picha, kucheza ala ya muziki, kuzungumza na rafiki unayemtumaini, au kufanya mambo mengine kama hayo. Kufanya hivyo hakutasuluhisha kabisa tatizo lako, lakini kwaweza kukutuliza kwa kitambo.

Ikiwa unaweza kutembea, fanya matembezi, nenda dukani, tunza bustani, endesha gari au, ikiwezekana, chukua likizo. Kwa wazi, kusafiri kwaweza kuchosha sana kwa sababu ya ugonjwa wako, lakini ukipanga mapema na ukiwa mbunifu, waweza kushinda vikwazo vilivyopo. Mathalani, Lex na Tineke, waliotajwa awali, walifaulu kusafiri ng’ambo. “Mwanzoni, tulikuwa na wasiwasi kidogo,” asema Lex, “lakini tulikuwa na likizo ya kupendeza sana!” Kwa kweli, huenda ukaishi na ugonjwa wako, lakini si lazima ugonjwa huo udhibiti maisha yako.

Pata nguvu kwa kuwa na imani. Wakristo wa kweli ambao wamefaulu kukabiliana na ulemavu mbaya wanasema kwamba imani yao kwa Yehova Mungu na pia ushirika wao na kutaniko la Kikristo ni vyanzo vya faraja na nguvu daima. * Yafuatayo ni baadhi ya maelezo yao kuhusu umuhimu wa kusali, kujifunza Biblia, kutafakari kuhusu wakati ujao, na kuhudhuria mikutano ya Kikristo kwenye Jumba la Ufalme.

● “Bado mimi hushuka moyo mara kwa mara. Hilo linapotukia, mimi husali kwa Yehova, naye huimarisha tena azimio langu la kuendelea kufanya yote niwezayo.”—Zaburi 55:22; Luka 11:13.

● “Kusoma Biblia na kutafakari yale ninayosoma hunisaidia sana kudumisha amani yangu ya akili.”—Zaburi 63:6; 77:11, 12.

● “Funzo la Biblia hunikumbusha kwamba uhai halisi utakuja wakati ujao na kwamba sitakuwa kilema milele.”—Isaya 35:5, 6; Ufunuo 21:3, 4.

● “Kuwa na imani katika wakati ujao ulioahidiwa katika Biblia hunitia nguvu kushughulika na maisha siku kwa siku.”—Mathayo 6:33, 34; Waroma 12:12.

● “Kuhudhuria mikutano kwenye Jumba la Ufalme hunisaidia nikazie akili mambo yajengayo wala si ugonjwa wangu.”—Zaburi 26:12; 27:4.

● “Ushirika wenye kutia moyo na washiriki wa kutaniko huuchangamsha moyo wangu.”—Matendo 28:15.

Biblia hutuhakikishia hivi: “BWANA ni mwema, ni ngome siku ya taabu; naye huwajua hao wamkimbiliao.” (Nahumu 1:7) Kuwa na uhusiano wa karibu pamoja na Yehova Mungu na kushirikiana  na kutaniko la Kikristo ni vyanzo vya faraja na nguvu.—Waroma 1:11, 12; 2 Wakorintho 1:3; 4:7.

Jipe Muda

Kuishi kwa mafanikio na ugonjwa wako mbaya au ulemavu ni hali “inayotukia baada ya muda mrefu wala si siku moja tu,” asema mfanyakazi mmoja wa jamii ambaye huwasaidia watu wamudu athari za ugonjwa wa kudumu. Jipe muda, ashauri mtaalamu mwingine, kwa kuwa unajifunza “ustadi mpya kabisa: kushughulika na ugonjwa mbaya.” Ng’amua kwamba hata ukiwa na mtazamo chanya, unaweza kuwa na siku mbaya au majuma ambayo athari za ugonjwa wako hukulemea sana. Hata hivyo, yaelekea utaona maendeleo baada ya muda. Ndivyo ilivyokuwa kwa mwanamke mmoja, aliyesema hivi: “Nilisisimuka sana nilipotambua kwamba kwa siku nzima sikuwa nimefikiria kansa yangu. . . . Muda fulani uliopita, singeweza kamwe kudhani kwamba hilo lingewezekana.”

Kwa kweli, mara tu ukisha shinda hofu ya mwanzoni na kuweka miradi mipya, utashangaa kujikuta ukikabiliana na hali kwa njia bora sana—kama makala ifuatayo inavyoonyesha.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa 7]

Kujifunza kuhusu ugonjwa wako kwaweza kukusaidia ukabiliane nao

[Picha katika ukurasa 8]

Kwa msaada wa wengine, Helen huandika barua zenye kutia moyo

[Picha katika ukurasa 8]

“Mimi hufurahi kujulisha wengine habari njema za Ufalme wa Mungu”

[Picha katika ukurasa 9]

“Niligundua kwamba, ijapokuwa nimepooza, ningeweza kufanya mengi zaidi ya vile nilivyofikiri.”—Lex