Aksidenti za Magari Je, U Salama?

“Mimi ni dereva hodari na siwezi kusababisha aksidenti.” “Aksidenti husababishwa na madereva vijana ambao si waangalifu.” Watu wengi hudhani hawawezi kusababisha aksidenti. Je, wewe unadhani hivyo? Je, wewe huwezi kusababisha aksidenti?

TAKWIMU zinaonyesha kwamba iwapo unaishi katika nchi iliyoendelea, inawezekana utajeruhiwa katika aksidenti angalau mara moja maishani mwako. Watu wengi hufa katika aksidenti hizo. Zaidi ya watu nusu milioni hufa ulimwenguni pote kila mwaka katika aksidenti za barabarani. Huenda wengi wa wale waliokufa mwaka uliopita hawakudhani kwamba wangekufa katika aksidenti. Unaweza kufanya nini ili upunguze uwezekano wa kujeruhiwa au kufa katika aksidenti? Siri ni kuzuia aksidenti isitokee. Fikiria jinsi unavyoweza kuzuia aksidenti zinazosababishwa na kusinzia na matokeo ya uzee.

Dereva Mwenye Kusinzia

Wataalamu fulani wanasema kwamba dereva anayeendesha gari akiwa anasinzia ni hatari kama yule aliyelewa. Ripoti zinaonyesha kwamba aksidenti zinazosababishwa na madereva wenye kusinzia zinazidi kuongezeka. Hivi majuzi kichapo Fleet Maintenance & Safety Report kilisema kwamba kwa mwaka mmoja, dereva 1 kati ya kila 12 nchini Norway alisema kwamba alikuwa anasinzia alipokuwa akiendesha gari. Kulingana na gazeti la The Star la Johannesburg, Afrika Kusini, thuluthi moja ya magari yanayogongana nchini humo husababishwa na madereva wachovu. Ripoti kutoka mataifa mengine zinaonyesha kwamba uchovu huathiri madereva kila mahali. Kwa nini kuna madereva wengi wenye usingizi?

Hekaheka za maisha ya leo zinachangia tatizo hilo. Hivi majuzi gazeti la Newsweek liliripoti kwamba Wamarekani huenda “wamepunguza muda wao wa kulala kwa saa moja na nusu kila usiku ikilinganishwa na mwanzoni mwa karne iliyopita—na huenda hali hiyo ikazidi kuwa mbaya.” Kwa nini? Gazeti hilo lilimnukuu mchunguzi wa usingizi Terry Young akisema kwamba: “Watu wanadhani kwamba wanaweza kuishi bila kulala usingizi. Mtu anaonwa kuwa mfanyikazi mwenye bidii iwapo anafanya kazi ngumu na kulala kwa muda mfupi sana.”

Inasemekana kwamba mtu anahitaji kulala kwa muda wa kati ya saa sita na nusu na saa tisa kila usiku. Mtu anapokosa kulala usingizi wa kutosha, anaweza kuwa na “deni la usingizi.” Ripoti iliyotolewa na Shirika la Usalama wa Magari la AAA ilisema: “Ukipunguza muda wako wa kulala kwa dakika 30 au 40 tu kila usiku, mwisho-juma utakuwa na deni la usingizi la saa 3- hadi 4-, na hilo linatosha kukufanya usinzie mchana.”

Nyakati nyingine, unaweza kukosa kulala vya kutosha kwa sababu ya tatizo la kukosa usingizi, kushughulikia mtoto mgonjwa, au mambo mengine yasiyoepukika. Siku ifuatayo unaweza kuanza kusinzia unapoendesha gari. Ufanye nini jambo hilo linapotukia?

Kunywa kahawa, kufungua dirisha, kutafuna chingamu, au kula chakula chenye vikolezo vingi, huenda  kusimalize usingizi wako. Mambo hayo hayatatui tatizo lenyewe. Suluhisho ni kulala usingizi. Jaribu kulala kidogo. Gazeti la The New York Times lilidokeza: “Usingizi mfupi wa mchana unaoburudisha haupaswi kuzidi dakika 30, la sivyo, utalala fofofo ushindwe kuamka.” Kulala kwa muda mfupi kunaweza kukawiza safari yako, lakini kunaweza kuokoa uhai wako.

Mtindo wako wa maisha unaweza kuamua kama utakuwa dereva mwenye kusinzia au la. Je, wewe hutumia Internet kwa saa nyingi, au huchelewa kulala ukitazama televisheni? Je, wewe huenda kwenye tafrija pamoja na marafiki usiku kucha? Usiruhusu mazoea kama hayo yakuzuie kulala. Wakati mmoja, mfalme Solomoni mwenye hekima alionyesha umuhimu wa kupata hata “konzi moja la pumziko.”—Mhubiri 4:6, NW.

Madereva Wazoefu Ingawa Ni Wazee

Madereva wazee ndio wenye uzoefu zaidi barabarani. Zaidi ya hilo, wao huchukua mambo kwa uzito na wanajua udhaifu wao. Hata hivyo, madereva wazee pia wanaweza kusababisha aksidenti. Hata wanaweza kusababisha aksidenti zaidi kadiri wanavyozeeka. Gazeti Car & Travel la Marekani laripoti: “Ingawa asilimia 9 ya watu ni wazee wenye umri wa zaidi ya miaka 70, wao hufanyiza asilimia 13 ya watu wanaokufa kwenye aksidenti.” Kwa kusikitisha, idadi ya aksidenti zinazosababishwa na madereva wazee inazidi kuongezeka.

Fikiria maoni ya Myrtle, mwenye umri wa miaka 80. * Alianza kuendesha gari zaidi ya miaka 60 iliyopita na hajawahi kusababisha aksidenti. Kama madereva wengine, yeye pia anaathiriwa na matokeo ya uzee ambayo yanafanya iwe rahisi kwake kusababisha aksidenti. Hivi majuzi aliliambia gazeti la Amkeni!: “Unapokuwa mzee, mambo yote maishani [kutia ndani kuendesha gari] yanaanza kukulemea.”

Myrtle amefanya nini ili kupunguza uwezekano wa kusababisha aksidenti? Anasema hivi: “Kadiri miaka inavyopita nimekuwa nikifanya marekebisho fulani kwa sababu ya umri wangu.” Kwa mfano, yeye haendeshi gari sana, hasa wakati wa usiku. Badiliko hilo dogo limemsaidia kudumisha usalama barabarani bila kuacha kuendesha gari.

Ingawa linaweza kuwa jambo gumu sana kukubali, uzee humwathiri kila mtu. (Mhubiri 12:1-7) Matatizo mbalimbali ya afya huzuka, tunachukua muda kuamua mambo hali fulani ikitokea, na macho yetu yanashindwa kuona vizuri. Mambo hayo hufanya iwe vigumu kuendesha gari kwa usalama. Hata hivyo, uzee peke yake haumfanyi mtu asistahili kuendesha gari. Jambo la maana ni vile anavyoendesha gari. Kuyakubali mabadiliko yanayotokea mwilini mwetu na kubadili jinsi tunavyofanya mambo maishani kunaweza kutusaidia kuwa madereva bora.

Huenda usitambue, lakini uwezo wako wa kuona unabadilika. Unapozeeka, uwezo wako wa kuona unapungua na macho yako yanahitaji mwangaza mwingi zaidi. Kijitabu The Older and Wiser Driver kinasema: “Dereva mwenye umri wa miaka 60 anahitaji mwangaza mara tatu zaidi ili aone vizuri kama kijana, na anachukua muda mrefu zaidi ili aone vizuri kunapokuwa na badiliko kutoka nuru hadi giza.” Mabadiliko hayo hufanya iwe vigumu kuendesha gari usiku.

Henry ana umri wa miaka 72 na ameendesha gari kwa miaka 50 bila kusababisha aksidenti. Miaka ilipopita, aligundua kwamba hakuweza kuona vizuri kwa sababu ya mwangaza wa magari yaliyokuja kutoka mbele yake. Jambo hilo lilimzuia kuendesha gari vizuri usiku. Baada ya kufanyiwa  uchunguzi wa macho, ilionekana kwamba alihitaji miwani mpya ambayo ingemwezesha kuona vizuri wakati wa usiku. Henry anasema “kuendesha gari usiku si jambo gumu tena.” Badiliko hilo dogo liliboresha kabisa uendeshaji wake. Watu wengine kama Myrtle, huenda wakahitaji kuacha kabisa kuendesha gari usiku.

Uzee pia unamfanya mtu asifanye maamuzi ya haraka. Watu wazee wanaweza kuwa wenye hekima na watambuzi zaidi kuliko vijana. Hata hivyo, kadiri mtu anavyoendelea kuzeeka, ndivyo anavyochukua wakati mrefu zaidi kuelewa mambo na kuamua. Jambo hilo hufanya kuendesha gari kuwe jambo gumu sana, kwa sababu hali za magari na za barabarani zinabadilika daima. Ni lazima kuyafahamu mabadiliko hayo haraka na kuchukua hatua zinazofaa haraka.

Gazeti Car & Travel linaripoti kwamba “jambo linalosababisha vifo sana miongoni mwa madereva wazee ni kugonga vifaa vya kudhibiti magari barabarani.” Kwa nini? Ripoti hiyo inaendelea kusema: “Tatizo . . . linatokea wakati dereva mzee anapohitaji kuangalia magari yanayotoka upande wa kushoto na kulia kabla ya kuingia kwenye makutano ya barabara.”

Unawezaje kutatua tatizo la kuamua polepole? Uwe mwangalifu unapokaribia makutano ya barabara. Siku zote chunguza kwa makini kama kuna magari yanayokuja kabla ya kuingia kwenye barabara kuu. Uwe mwangalifu hata zaidi unapogeuka. Kugeuka katika makutano kunaweza kuwa hatari, hasa ikiwa unavuka barabara ya magari yanayokuja upande wako.

Nchini Marekani, asilimia 40 ya watu wanaokufa katika aksidenti ni watu wenye umri wa zaidi ya mika 75. Watu hao hufa katika makutano ya barabara wanapogeuka kushoto. Gazeti la Shirika la Usalama wa Magari la AAA linawadokezea hivi madereva wa nchi hiyo: “Ni afadhali kugeuka mara tatu kulia ili kuepuka kugeuka mara moja kushoto.” Unaweza kutumia kanuni hiyo kulingana na hali za kwenu. Ukipanga kimbele, unaweza kuepuka makutano hatari na yaliyo magumu kuvuka.

Uamuzi wa Kufikiria

Ni nini kinachoweza kukusaidia kuchanganua uwezo wako wa kuendesha gari? Unaweza kumwomba rafiki unayemheshimu au mshiriki wa jamaa yako asafiri nawe ili akusaidie kuchanganua ustadi wako. Kisha, sikiliza kwa makini madokezo yoyote anayotoa. Huenda pia ukaamua kupata mafunzo kuhusu uendeshaji salama. Mashirika mengi yanayotoa mafunzo ya kuendesha gari hutoa mafunzo yaliyotayarishwa hasa kwa ajili ya madereva wazee. Unapoona unakaribia kusababisha aksidenti mara mbili au zaidi, hiyo ni ishara ya kwamba ustadi wako wa kuendesha si bora kama ulivyokuwa hapo zamani.

Baada ya muda fulani, huenda ikafaa kuacha kuendesha gari kabisa. Huo ni uamuzi unaoweza kuvunja moyo sana. Myrtle, aliyetajwa awali, anajua kwamba siku moja itambidi kuacha kuendesha gari. Wakati huo unapokaribia, yeye anasafiri pamoja na wengine mara nyingi zaidi. Je, yeye anaona vigumu kuwaachia wengine waendeshe gari lake? Yeye anasema “ni vizuri kufurahia safari bila kuwa na mkazo wa kuendesha gari.”

Baada ya kulifikiria jambo hilo kwa makini, huenda ukawa na maoni sawa na hayo. Kwenda dukani, kushughulikia mambo madogo hapa na pale, na kwenda kukutana na watu au kwenye mikutano kunafurahisha zaidi ukiwa pamoja na rafiki. Unaweza kumruhusu aendeshe gari lako mnaposafiri pamoja. Huenda mkawa salama na mkafurahia safari zaidi mkiwa wawili badala ya kusafiri ukiwa peke yako. Unaweza pia kutumia usafiri wa umma ikiwa unapatikana. Kumbuka kwamba watu hawakuthamini tu kwa sababu unajua kuendesha gari. Sifa zako nzuri ndizo zinazokufanya uthaminiwe na jamaa yako, rafiki zako, na Mungu.—Mithali 12:2; Waroma 14:18.

Uwe mzee au kijana, dereva hodari au dereva mpya, unaweza kusababisha aksidenti. Fahamu kwamba kuendesha gari ni wajibu mzito. Uwe mwangalifu ili upunguze uwezekano wa kugongana na gari lingine. Kwa kufanya hivyo, utajilinda mwenyewe na wengine wengi katika safari nyingi za wakati ujao.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 12]

Hakikisha umepata “mafuta” ya kutosha kwa kulala usingizi wa kutosha usiku

[Picha katika ukurasa wa 13]

Kulala kidogo kunaweza kukawiza safari yako, lakini kunaweza kuokoa uhai

[Picha katika ukurasa wa 13]

Madereva wazee wana uzoefu mwingi lakini wana magumu ya kipekee

[Picha katika ukurasa wa 14]

Kuna faida mnaposafiri mkiwa wawili