Unaweza Kukabiliana na Mfadhaiko!

“KATIKA miaka ya majuzi, watu wamejitahidi juu chini kusawazisha kazi, familia, na shughuli nyingine.” Hivyo ndivyo kitabu kilichochapishwa hivi majuzi kuhusu maisha ya familia kinavyosema. Naam, leo tunakumbwa na mfadhaiko. Hilo haliwashangazi watu wanaojifunza Biblia kwa sababu Biblia ilitabiri kwamba kipindi chetu cha wakati kingekuwa “nyakati za hatari zilizo ngumu kushughulika nazo.”—2 Timotheo 3:1-5.

Jesús, ambaye ni baba ya watoto watatu, anasema hivi: “Ni kawaida kufadhaika. Hivyo, unapaswa kujua jinsi ya kukabiliana na mfadhaiko.” Bila shaka, si rahisi kukabiliana na mfadhaiko. Hata hivyo, kuna mapendekezo na kanuni za Biblia unazoweza kutumia ili kukabiliana na mfadhaiko.

Kukabiliana na Mfadhaiko Unaosababishwa na Kazi

Je, unakumbwa na mfadhaiko kwa sababu ya hali fulani kazini? Unaweza kufadhaika zaidi ukiendelea kuumia kimyakimya. Katika Methali 15:22, Biblia husema kwamba “mipango huvunjika mahali ambapo hapana mazungumzo ya siri.”

Watafiti kuhusu mfadhaiko unaosababishwa na kazi wanapendekeza “uzungumze na mwajiri wako: waajiri hawawezi kusaidia wasipojua kwamba kuna tatizo.” Hilo halimaanishi kuongea kwa ukali. Mhubiri 10:4 husema kwamba “utulivu wenyewe hutuliza dhambi kubwa.” Uwe mtulivu na uepuke kuzozana na mwajiri. Unaweza kumsadikisha mwajiri wako kwamba mfadhaiko ukipungua mnaweza kuwa na matokeo bora kazini.

Unaweza kuchukua hatua hiyo unaposhughulikia matatizo mengine kazini, kama vile kukosana na wafanyakazi wenzako. Tafuta njia zinazofaa za kushughulikia matatizo. Hata unaweza kufanya utafiti ikihitajiwa. Makala kadhaa ambazo zimechapishwa katika gazeti la Amkeni! zinaweza kukusaidia. * Ikiwa ni vigumu kurekebisha hali, huenda ikafaa kutafuta kazi nyingine.

Kupunguza Mfadhaiko Unaosababishwa na Hali za Uchumi

Biblia pia ina mashauri ambayo yanaweza kukusaidia kushughulika na hali ngumu za uchumi. Yesu Kristo alitoa shauri hili: “Acheni kuhangaika juu ya nafsi zenu kuhusu kile mtakachokula au kile mtakachokunywa, au juu ya miili yenu kuhusu kile mtakachovaa.” (Mathayo 6:25) Unawezaje kufanya hivyo? Kwa kusitawisha uhakika kwamba Yehova Mungu atakuandalia mahitaji yako ya msingi. (Mathayo 6:33) Ahadi hiyo ya Mungu si maneno matupu. Ahadi hiyo huwategemeza Wakristo wengi sana leo.

Bila shaka, unahitaji “hekima inayotumika” unapotumia pesa. (Methali 2:7;  Mhubiri 7:12) Biblia inatukumbusha hivi: “Hatukuleta chochote katika ulimwengu, wala hatuwezi kuchukua chochote nje. Kwa hiyo, tukiwa na chakula na kitu cha kujifunika, tutaridhika na vitu hivyo.” (1 Timotheo 6:7, 8) Kujifunza kuridhika na vitu vichache ni jambo linalofaa na linalofaidi. Mkumbuke Leandro, ambaye alipata msiba na kulazimika kutumia kiti cha magurudumu. Yeye na mke wake walijitahidi kuepuka kutumia pesa vibaya. Leandro anaeleza hivi: “Sisi hujitahidi kupunguza gharama. Kwa mfano, ikiwa taa haitumiki, sisi huizima ili kupunguza gharama za umeme. Tunapohitaji kutumia gari, sisi hupanga mapema mahali tutakapoenda na kufanya shughuli nyingi pamoja ili kupunguza gharama za mafuta.”

Wazazi wanaweza kuwasaidia watoto wao kuwa na maoni yanayofaa. Binti ya Leandro anayeitwa Carmen anasema hivi: “Nimezoea kununua vitu bila kupangia, lakini wazazi wangu wamenisaidia kutambua mahitaji ya lazima na vitu visivyo vya lazima. Mwanzoni, ilikuwa vigumu kubadili maoni yangu. Lakini nilijifunza kutofautisha vitu ninavyotaka na vitu ninavyohitaji.”

Mawasiliano Hupunguza Mfadhaiko

Ijapokuwa watu hawatarajii kupata mfadhaiko nyumbani, mara nyingi wao hukabili mfadhaiko mwingi huko. Kwa nini? Kitabu Survival Strategies for Couples kinasema hivi: “Wenzi wa ndoa . . . ambao hufadhaika kidogo au wale ambao hufadhaika sana, husema kwamba kisababishi kikuu cha matatizo ni kutowasiliana.”

Kanuni za Biblia zinaweza kuwasaidia wenzi wa ndoa kuboresha mawasiliano yao. Biblia inasema kwamba kuna “wakati wa kukaa kimya na wakati wa kusema,” na kwamba “neno linalosemwa wakati unaofaa ni jema kama nini!” (Mhubiri 3:1, 7; Methali 15:23) Ukitambua hilo, hutamweleza mwenzi wako jambo linaloweza kumwathiri kihisia wakati ambapo amechoka au amefadhaika. Je, haingefaa kusubiri hadi wakati unaofaa, yaani, wakati ambapo mwenzi wako atakuwa tayari kukusikiliza?

Bila shaka, ikiwa umekabili hali ngumu kazini, si rahisi kutulia au kuwa mwenye subira. Lakini, itakuwaje ukimkasirikia mwenzi wako na kuongea naye kwa ukali? Biblia inatukumbusha kwamba “neno linaloumiza hufanya hasira ipande.” (Methali 15:1) Kinyume cha hilo, “maneno yenye kupendeza ni sega la asali, ni matamu kwa nafsi na maponyo mifupani.” (Methali 16:24) Unahitaji kujitahidi sana ili mawasiliano yako na mwenzi wako yasiwe na ‘uchungu wenye uovu na hasira na ghadhabu na kupiga kelele na matukano.’ (Waefeso 4:31) Hata hivyo, kuna faida za kufanya hivyo. Wenzi wa ndoa wanaowasiliana wanaweza kufarijiana na kutegemezana. Methali 13:10 inasema: “Wale wanaoshauriana pamoja wana hekima.” *

Mawasiliano Baina ya Wazazi na Watoto

Ni vigumu kuwasiliana na watoto hasa wakati  mzazi anapokuwa na shughuli nyingi. Biblia huwahimiza wazazi wazungumze na watoto wao kila wanapopata nafasi, kama vile ‘wanapoketi katika nyumba na wanapotembea barabarani.’ (Kumbukumbu la Torati 6:6-8) Leandro anasema hivi: “Ni lazima mtu atafute nafasi za kuwasiliana. Ninapokuwa ndani ya gari na mwana wangu mimi hutumia nafasi hiyo kuzungumza naye.”

Ni kweli kwamba wazazi fulani huona ni vigumu kuwasiliana na watoto wao. Alejandra, ambaye ni mama ya watoto watatu, anasema: “Sikuwa nikisikiliza. Nilikasirika na kuhisi hatia kwa sababu hatukuwa na mawasiliano mazuri.” Mzazi anawezaje kufanya maendeleo? Anaweza kuanza kwa kujifunza kuwa “mwepesi kuhusu kusikia.” (Yakobo 1:19) Dakt. Bettie B. Youngs anasema: “Kusikiliza kwa makini ndiyo njia bora zaidi ya kupunguza mfadhaiko.” Unapaswa kutilia maanani jinsi unavyosikiliza. Watazame watoto unapozungumza nao. Usipuuze matatizo ya watoto wako. Watie moyo watoto wako wakueleze jinsi wanavyohisi. Waulize maswali yanayofaa. Waonyeshe kwamba unawapenda na una uhakika kwamba watafanya yaliyo sawa. (2 Wathesalonike 3:4) Sali pamoja na watoto wako.

Jitihada zinahitajiwa ili kuwa na mawasiliano mazuri. Lakini kufanya hivyo kunaweza kupunguza mfadhaiko katika familia yako. Mawasiliano yanaweza kukusaidia kutambua ikiwa watoto wako wanakumbwa na mfadhaiko. Unaweza kuwapa watoto wako mashauri yenye hekima ukielewa hisia na hali zao. Isitoshe, watoto wanaotiwa moyo kueleza mahangaiko yao hawatafanya mambo mabaya ili kujituliza.

Ni Muhimu Kushirikiana Kufanya Kazi za Nyumbani

Kazi za nyumbani zinaweza kusababisha mfadhaiko hasa ikiwa mume na mke wanafanya kazi ya kujiruzuku. Baadhi ya mama wanaofanya kazi hupunguza mfadhaiko kwa kurahisisha kazi za nyumbani. Huenda wakaamua kwamba hawawezi kupika vyakula vingi. Kumbuka shauri hili la Yesu kwa mwanamke aliyekuwa akitayarisha vyakula vingi: “Ingawa hivyo, mambo machache ndiyo yanayohitajiwa, au moja tu.” (Luka 10:42) Basi jipunguzie kazi. Kitabu The Single-Parent Family kinapendekeza hivi: “Tayarisha mchuzi na vyakula vingine vinavyoweza kupikwa kwa sufuria moja tu ili usiwe na vyombo vingi vya kuosha.” Naam, unaweza kupunguza mfadhaiko kwa kujipunguzia kazi nyumbani.

Hata baada ya kuchukua hatua hiyo, huenda bado ukawa na shughuli nyingi. Mama mmoja anayefanya kazi anasema: “Nilipokuwa kijana, ningeweza kufanya kila kitu. Kwa kuwa nimezeeka, siwezi tena kufanya hivyo.  Shughuli zangu nyingi maishani zimeanza kuniathiri. Hivyo, kila mshiriki wa familia huonyesha kwamba ananijali kwa kufanya kazi fulani, na hilo huzuia nisiwe na mfadhaiko mwingi.” Washiriki wote wa familia wakishirikiana, kazi za nyumbani zinaweza kufanywa bila mtu yeyote kuhisi kwamba amelemewa. Kitabu kimoja kuhusu kuwalea watoto kinasema: “Kuwapa watoto kazi za nyumbani ni mojawapo ya njia bora za kuwafanya . . . wahisi kwamba wanaweza kufanya kazi. Kufanya kazi za nyumbani kwa ukawaida huwawezesha watoto kuwa na mazoea mazuri na maoni yanayofaa kuhusu kazi.” Kufanya kazi za nyumbani mkiwa pamoja kunaweza kukupa nafasi zaidi ya kuwa pamoja na watoto wako.

Msichana anayeitwa Julieta anasema: “Mama yangu hufurahi ninapomsaidia kufanya kazi. Hilo hunifurahisha na hunifanya nihisi kuwa mwenye kutegemeka. Hilo hunifanya nithamini makao yetu. Kujifunza kufanya kazi za nyumbani kumenisaidia kujua jinsi ya kushughulikia mambo wakati ujao.” Mary Carmen anasema hivi: “Tangu tulipokuwa wachanga, wazazi wetu walitufundisha kujitunza. Hilo limetusaidia sana.”

Njia Bora za Kukabiliana na Mfadhaiko

Mfadhaiko ni jambo la kawaida maishani ambalo haliwezi kuepukwa. Hata hivyo, unaweza kujua jinsi ya kukabiliana nao. (Ona sanduku kwenye ukurasa wa 10.) Unaweza kupata msaada ukifuata kanuni za Biblia. Kwa mfano, unapofadhaishwa sana na jambo fulani, kumbuka kwamba “yuko rafiki anayeshikamana na mtu kwa ukaribu zaidi kuliko ndugu.” (Methali 18:24) Zungumza pamoja na rafiki aliyekomaa au mwenzi wako wa ndoa. Mwanasosholojia Ronald L. Pitzer anasema: “Usijinyamazie. Mweleze mtu anayejali kuhusu hisia zako na mahangaiko yako.”

Biblia pia inasema juu ya ‘kuitendea kwa kuipa thawabu nafsi yako mwenyewe.’ (Methali 11:17) Inafaa kushughulikia mahitaji yako. Biblia inasema: “Konzi moja ya pumziko ni afadhali kuliko konzi mbili za kazi ngumu na kufuatilia upepo.” (Mhubiri 4:6) Unaweza kupunguza sana mfadhaiko kwa kutenga wakati ili kushughulikia mahitaji yako, hata kwa kutumia dakika chache tu kila asubuhi kufurahia kikombe cha chai, kusoma, kusali, au kutafakari kwa amani.

Kufanya mazoezi kwa kiasi na kula chakula chenye lishe kunaweza kusaidia pia. Kitabu kimoja kuhusu kulea watoto kinasema: “Unapotumia wakati na nguvu zako kwa faida yako, ni kana kwamba unaweka akiba katika benki. . . . Ikiwa unatumia nguvu zako nyakati zote unahitaji kurudisha nguvu hizo, la sivyo utafadhaika au kuishiwa nguvu kabisa.”

Isitoshe, Biblia huwasaidia watu wasitawishe sifa zinazohitajiwa ili kukabiliana na mfadhaiko, kama vile, “tabia-pole,” subira, na fadhili. (Wagalatia 5:22, 23; 1 Timotheo 6:11) Zaidi ya hayo, Biblia inatupa tumaini kwa kuahidi ulimwengu mpya ambao hautakuwa na mambo yoyote yanayosababisha mfadhaiko! (Ufunuo 21:1-4) Basi, ni jambo la hekima kuzoea kusoma Biblia kila siku. Ikiwa unahitaji kusaidiwa kufanya hivyo, Mashahidi wa Yehova watafurahi kukusaidia bila malipo.

Hiyo haimaanishi kwamba Mkristo hawezi kupatwa na mfadhaiko. Lakini Yesu alisema kwamba inawezekana kuepuka ‘kulemewa na mahangaiko ya maisha.’ (Luka 21:34, 35) Pia, ukimwona Yehova Mungu kuwa rafiki yako, anaweza kuwa kimbilio lako! (Zaburi 62:8) Anaweza kukusaidia kukabiliana na mfadhaiko maishani.

[Maelezo ya Chini]

[Blabu katika ukurasa wa 11]

“Nilipokuwa kijana, ningeweza kufanya kila kitu. Kwa kuwa nimezeeka, siwezi tena kufanya hivyo. Shughuli zangu nyingi maishani zimeanza kuniathiri”

 [Sanduku/Picha katika ukurasa wa 10]

Jinsi ya Kupunguza Mfadhaiko

▪ Pumzika vya kutosha kila siku

▪ Kula vyakula vinavyofaa kwa ukawaida. Usile kupita kiasi

▪ Fanya mazoezi yanayofaa kwa ukawaida, kama vile kutembea haraka

▪ Ukihangaishwa na jambo fulani, mweleze rafiki yako

▪ Tumia wakati mwingi ukifurahia maisha pamoja na familia yako

▪ Gawa kazi za nyumbani

▪ Tambua mipaka yako ya kimwili na ya kihisia

▪ Weka miradi unayoweza kufikia na usitarajie ukamilifu

▪ Uwe mwenye utaratibu, panga ratiba unayoweza kutimiza

▪ Sitawisha sifa za Kikristo kama vile upole na subira

▪ Tenga wakati ili ufanye mambo yako binafsi

[Picha katika ukurasa wa 7]

Unaweza kupunguza mfadhaiko unaosababishwa na kazi kwa kuzungumza na mwajiri wako kwa heshima kuhusu matatizo yako

[Picha katika ukurasa wa 8]

Wazazi wanaweza kuzungumza na watoto wao juu ya kutumia pesa vizuri

[Picha katika ukurasa wa 8]

Ikiwa wewe ni kijana, zungumza na mtu anayeweza kukusaidia kuhusu mfadhaiko wako

[Picha katika ukurasa wa 8, 9]

Wote wanaweza kufanya kazi za nyumbani