Kulea Watoto Wenye Mahitaji ya Pekee

NA MWANDISHI WA AMKENI! NCHINI FINLAND

Markus mwenye umri wa miaka 20 (kushoto) hawezi kula, kunywa, au kujiosha. Halali vya kutosha naye anahitaji kuangaliwa usiku kucha. Kwa kuwa yeye hujiumiza mara nyingi, anahitaji kutibiwa mara kwa mara. Lakini wazazi wa Markus wanampenda sana. Wanathamini sana sifa zake za upole, fadhili, na upendo. Wao hujivunia mwana wao licha ya ulemavu wake.

SHIRIKA la Afya Ulimwenguni linakadiria kwamba karibu asilimia 3 hivi ya watu ulimwenguni wana aina fulani ya tatizo la akili. Matatizo ya kurithiwa, majeraha wakati wa kuzaliwa, maambukizo ya ubongo yanayotokea utotoni, na ukosefu wa lishe bora, na vilevile madhara ya dawa za kulevya, vileo, au kemikali yanaweza kufanya akili ya mtu isikomae. Katika visa vingi, kisababishi cha hali hiyo hakijulikani. Wazazi wenye watoto walio na mahitaji ya pekee huhisije? Wazazi hao wanaweza kutiwaje moyo?

Wazazi Wanapopewa Habari za Kuhuzunisha

Hali ngumu huanza wazazi wanapoambiwa kwamba mtoto wao ana tatizo la akili. Sirkka anasema: “Mimi na mume wangu tulipopata habari kwamba binti yetu alikuwa na tatizo linaloitwa Down syndrome, wingu la simanzi lilitanda juu yetu.” Anne, mama ya Markus anasema: “Nilipoambiwa kwamba mwanangu angekuwa na tatizo la akili, nilijiuliza, ‘watu wengine watamwonaje?’ Lakini punde si punde niliacha kufikiria jambo hilo na nikaanza kuzingatia mahitaji yake na jinsi ambavyo ningeweza kumsaidia.” Irmgard alitenda vivyo hivyo. Anasema: “Madaktari walipotueleza kwamba binti yetu Eunike ana ulemavu, nilifikiria tu jinsi ambavyo ningemsaidia binti yangu mdogo.” Wazazi kama Sirkka, Anne, na Irmgard, wanaweza kuchukua hatua gani wanapoambiwa kwamba mtoto wao ni mlemavu?

Kituo cha Kitaifa cha Kusambaza Habari cha Watoto Walemavu cha Marekani kinashauri hivi: “Jambo la kwanza unaloweza kufanya kuhusu ulemavu wa mtoto wako ni kupata habari kuhusu ulemavu wake, huduma zinazopatikana, na mambo hususa unayoweza kufanya ili kumsaidia mtoto wako akue kimwili na kiakili kadiri iwezekanavyo.” Kutumia habari hiyo kunaweza kukusaidia ufahamu jinsi unavyoweza kumtunza mtoto wako. Ni kama tu kutia alama kwenye ramani ili kuonyesha umesafiri umbali gani na umefika wapi.

 Faraja kwa Wazazi

Licha ya dhiki ya kumlea mtoto mwenye tatizo la akili, wazazi wanaweza kupata faraja. Jinsi gani?

Kwanza, wazazi wanaweza kufarijika kujua kwamba watoto wengi wenye tatizo hilo hawateseki. Dakt. Robert Isaacson anaandika hivi katika kitabu chake The Retarded Child: “Wengi wao wanaweza kuwa na furaha, wafurahie kuwa pamoja na wengine, wafurahie muziki, michezo fulani, chakula kizuri, na marafiki.” Ingawa huenda wasitimize mengi na wasichangamane na watu kama watoto wa kawaida, mara nyingi wao huwa wenye furaha zaidi licha ya hali yao kuliko watoto wenye uwezo wa kawaida.

Pili, wazazi wanaweza kujivunia mambo ambayo watoto wao hujitahidi kutimiza. Kila mara wanapojifunza jambo jipya ni kama kupanda mlima mrefu na kutazama mandhari. Jambo hilo huwafurahisha wazazi na mtoto. Kwa mfano, Bryan ana ugonjwa unaosababisha uvimbe katika ubongo na viungo vingine na kuathiri mfumo wa neva. Pia ugonjwa huo unaweza kutokeza kifafa na kumfanya mtu awe na akili punguani. Ingawa ana akili nyingi, hawezi kuzungumza wala kudhibiti mikono yake kabisa. Hata hivyo, amejifunza hatua kwa hatua kunywa nusu kikombe cha kinywaji bila kukimwaga. Kwa sababu ya kufaulu kufanya mwili na akili yake zitende kwa upatano, Bryan anaweza kunywa maziwa ambayo anapenda sana bila msaada wowote.

Baba na mama ya Bryan huona maendeleo hayo kuwa mafanikio makubwa dhidi ya ulemavu wake. Laurie, mama yake anasema hivi: “Sisi humwona mwana wetu kama mti ambao hutokeza mbao ngumu msituni. Ingawa mti huo haukui haraka kama miti mingine, unatokeza mbao za hali ya juu. Vivyo hivyo, watoto walemavu hukua polepole. Lakini wazazi wao huwaona kama mialoni na mivule yenye thamani kubwa.”

Tatu, wazazi wengi huguswa moyo na upendo wa watoto wao. Irmgard anasema: “Eunike hupenda kulala mapema na nyakati zote yeye hubusu kila mshiriki wa familia kabla hajaenda kulala. Akilala kabla hatujarudi nyumbani, yeye huandika ujumbe mfupi na kuomba msamaha kwa kutotungojea. Yeye husema kwamba anatupenda na kwamba anatazamia kutuona asubuhi.”

Ingawa Markus hawezi kuzungumza, alijitahidi kujifunza maneno machache katika lugha ya ishara ili awaeleze wazazi wake kwamba anawapenda. Wazazi wa Tia, ambaye ni mtoto mlemavu, wanaeleza hivi kuhusu jinsi wanavyohisi: “Amefanya maisha yetu yajawe na upendo, uchangamfu, shauku, naye ametukumbatia na kutubusu mara nyingi.” Ni wazi kwamba watoto kama hao wanahitaji kuonyeshwa upendo mwingi na wazazi wao kwa maneno na matendo.

Nne, wazazi Wakristo hupata uradhi mwingi mtoto wao anapomwamini Mungu. Mfano mzuri ni Juha. Wakati wa mazishi ya baba yake, aliwashangaza watu alipoomba atoe sala. Katika sala yake fupi, Juha alisema kwamba anaamini kuwa baba yake yumo katika kumbukumbu la Mungu na kwamba Mungu atamfufua wakati unaofaa. Kisha akamwomba Mungu awasaidie washiriki wa familia yao, huku akitaja kila mmoja kwa jina.

Vivyo hivyo, tumaini la Eunike katika Mungu huwafurahisha wazazi wake. Eunike hawezi kuelewa kila jambo analojifunza. Kwa mfano, ingawa anajua watu wengi wanaotajwa katika Biblia, akili yake haiwezi kuwahusianisha na habari nyingine anayojua. Hata hivyo, anaelewa kwamba siku moja Mungu Mweza-Yote ataondoa matatizo duniani. Eunike  anatarajia kuishi katika ulimwengu mpya ulioahidiwa na Mungu ambapo ataweza kutumia akili yake kikamili.

Kuwasaidia Wajitegemee

Watoto wenye tatizo la akili huwa na tatizo hilohilo hata wanapokuwa watu wazima. Kwa hiyo, wazazi wanapaswa kusaidia watoto wenye mahitaji ya pekee wajitegemee kwa kiasi fulani. Anne, mamake Markus anasema: “Ilikuwa rahisi zaidi na ilichukua muda mfupi zaidi kumfanyia Markus kila jambo. Lakini tulijitahidi kumsaidia ajifanyie mambo mengi kadiri ambavyo angeweza.” Mamake Eunike anaongeza hivi: “Eunike ana sifa nzuri sana, lakini anaweza kuwa mwenye kichwa kigumu. Ili afanye jambo fulani ambalo hapendi, sisi humsihi afanye jambo hilo ili atupendeze. Hata baada ya kukubali kufanya kazi fulani, lazima tumfuate na kumtia moyo aikamilishe.”

Laurie, hutafuta njia za kufanya maisha ya mwana wake Bryan yawe yenye kuridhisha. Katika muda wa miaka mitatu, Laurie na mume wake wamemsaidia Bryan kujifunza kupiga chapa. Sasa Bryan hufurahi sana kuwatumia rafiki zake na familia barua-pepe. Lakini anahitaji kushikiliwa vifundo vyake anapopiga chapa. Wazazi wake wanamsaidia ajitahidi hadi aweze kupiga chapa akishikiliwa tu kwenye viwiko. Wanajua kwamba atakapofikia hatua hiyo, ataweza kupiga chapa bila kusaidiwa sana.

Hata hivyo, wazazi hawapaswi kutarajia mengi sana au kumkaza sana mtoto wao. Kila mtoto ana uwezo mbalimbali. Kitabu The Special Child kinapendekeza hivi: “Imethibitishwa kwamba jambo linalofaa zaidi ni kujaribu kudumisha usawaziko kati ya kumtia moyo mtoto ajitegemee na kumsaidia vya kutosha ili asikate tamaa.”

Chanzo Kikuu Zaidi cha Msaada

Wazazi wenye watoto walemavu wanahitaji subira na uvumilivu mwingi. Wazazi wengi huvunjika moyo matatizo yanapoongezeka. Mara nyingi wao huishiwa na nguvu kabisa. Wao hutoa machozi na nyakati nyingine hujisikitikia. Suluhisho ni nini?

Wazazi wanaweza kusali kwa Mungu ambaye ni “msikiaji wa sala.” (Zaburi 65:2) Yeye humpa mtu ujasiri, tumaini, na nguvu za kuvumilia. (1 Mambo ya Nyakati 29:12; Zaburi 27:14) Yeye hutufariji tunapoumia moyoni, naye anataka ‘tushangilie katika tumaini’ ambalo Biblia hutoa. (Waroma 12:12; 15:4, 5; 2 Wakorintho 1:3, 4) Wazazi wanaomwogopa Mungu wanaweza kuwa na uhakika kwamba wakati ujao, ‘vipofu watakapoona, viziwi wasikie, vilema watembee, na mabubu wapaaze sauti kwa furaha,’ mtoto wao pia atakuwa na afya kamilifu ya akili na mwili.—Isaya 35:5, 6; Zaburi 103:2, 3.

MAMBO AMBAYO WAZAZI WANAWEZA KUFANYA

▪ Jifunze kuhusu ulemavu wa mtoto wako.

▪ Jaribu kudumisha mtazamo unaofaa.

▪ Msaidie mtoto wako ajitegemee kulingana na uwezo wake.

▪ Mwombe Mungu akupe ujasiri, tumaini, na nguvu.

MAMBO AMBAYO WENGINE WANAWEZA KUFANYA

▪ Zungumza na mtoto kulingana na umri wake.

▪ Zungumza na wazazi kuhusu mtoto wao na uwapongeze.

▪ Jali hisia zao.

▪ Husisha wazazi na familia zenye watoto wenye mahitaji ya pekee katika shughuli zako.

 [Sanduku/Picha katika ukurasa wa 26]

Jinsi Wengine Wanavyoweza Kusaidia

Kama vile watazamaji huvutiwa na wakimbiaji wa mbio za masafa marefu, huenda ukashangazwa na uvumilivu wa wazazi wanaowatunza watoto wao walemavu siku baada ya siku. Kwa kawaida watazamaji waliojipanga kando ya njia huwapa wakimbiaji maji ili wapate nguvu. Je, unaweza kuwaburudisha kwa kuwatia moyo wazazi wanaomtunza mtoto mwenye mahitaji ya pekee?

Njia moja ya kufanya hivyo ni kuzungumza na mtoto wao. Mwanzoni, huenda usijihisi huru kwani mtoto anaweza kuitikia mara chache sana au hata anyamaze kabisa. Hata hivyo, kumbuka kwamba watoto wengi kama hao hufurahia kusikiliza nao huenda wakafikiria sana mambo unayosema. Katika visa fulani, huenda usijue wanachofikiria sawa na vile huwezi kujua utendaji wa miamba ya barafu ambayo imejificha chini ya maji, na huenda nyuso zao zisionyeshe hisia zao za ndani. *

Mtaalamu wa mfumo wa neva wa watoto, Dakt. Annikki Koistinen anapendekeza jinsi unavyoweza kuanzisha mazungumzo: “Huenda ukaanza kwa kuzungumza kuhusu familia yao au mambo wanayopenda kufanya. Zungumza nao kulingana na umri wao wala usizungumze kwa njia ya kitoto. Zungumzia jambo moja ukitumia sentensi fupi. Wape nafasi ya kufikiria yale unayosema.”

Zungumza pia na wazazi wao. Utawahurumia hata zaidi utakapojua magumu ya kihisia wanayokabili. Kwa mfano, Anne, mamake Markus, anatamani kumjua vizuri zaidi mwana wake mpendwa. Yeye huhuzunika kwa kuwa mwana wake hawezi kuzungumza naye na kumweleza mambo anayofikiria. Pia ana wasiwasi kwamba anaweza kufa kabla ya mwana wake na kumwacha bila mama.

Hata wazazi wajitahidi kadiri gani kumtunza mtoto mwenye tatizo la akili, mara nyingi wao huhisi kwamba wanapaswa kufanya mengi zaidi. Laurie, mamake Bryan, hujilaumu kwa kila kosa dogo analofanya anapomtunza mwana wake. Pia yeye huhisi hatia kwa kutowapa uangalifu wa kutosha watoto wale wengine. Unapopendezwa na unapowaheshimu wazazi kama hao, jambo hilo hufanya wajiheshimu na kuwaimarisha wao na watoto wao. Kupatana na hilo, Irmgard anasema: “Mimi hufurahia mazungumzo kuhusu binti yangu. Ninapendezwa na watu ambao huwa pamoja nami na Eunike kwa heri na shari.”

Pia kuna njia nyingine nyingi ambazo unaweza kusaidia. Labda unaweza kuwaalika wazazi pamoja na mtoto wao nyumbani kwako au uwaalike wajiunge na familia yako katika utendaji wenu. Pia unaweza kumtunza mtoto wao kwa saa kadhaa ili wazazi wapumzike.

[Maelezo ya Chini]

[Sanduku/Picha katika ukurasa wa 26]

Kuwajali kikweli wazazi na mtoto huwafanya wajiheshimu

[Picha katika ukurasa wa 27]

Kama Eunike, watoto wenye matatizo ya akili wanahitaji kuonyeshwa upendo kadiri wanavyokua

[Picha katika ukurasa wa 28]

Laurie amemsaidia mwana wake Bryan ajifunze kupiga chapa, na hivyo ajitegemee