Unaweza Kuboresha Kumbukumbu Lako!

“Kumbukumbu huboresha maisha yetu. Kama hatungeweza kukumbuka mambo, kila siku ingekuwa kama mwanzo mpya, hata hatungejijua tunapojitazama kwenye kioo. Mambo na matukio ya kila siku hayangehusiana na wakati uliopita na wakati ujao, hatungejifunza kutokana na mambo yaliyopita au kutarajia wakati ujao.”—“MYSTERIES OF THE MIND.”

KWA nini baada ya miezi kadhaa ndege fulani wanaweza kukumbuka mahali walipohifadhi mbegu kwa ajili ya majira ya baridi kali na kuchakuro anakumbuka mahali alipozika kokwa, lakini wanadamu wanaweza kusahau mahali walipoacha funguo saa moja iliyopita? Naam, wengi wetu hulalamika kwamba tunasahau sana. Hata hivyo, ingawa ubongo wa mwanadamu si mkamilifu, una uwezo mkubwa wa kujifunza na kukumbuka. Tunapaswa kutumia vizuri uwezo huo.

Uwezo Mkubwa Ajabu

Ubongo wa mwanadamu una uzito wa kilo 1.4 hivi na ukubwa unaokaribia wa balungi, hata hivyo, una chembe za neva bilioni 100 hivi, zote zikiwa na mtandao tata sana. Kwa kweli, chembe moja ya neva inaweza kuungana na chembe nyingine 100,000. Mtandao huo unafanya ubongo uwe na uwezo wa kupitisha na kuhifadhi habari nyingi sana. Bila shaka, jambo ngumu ni mtu kukumbuka habari hiyo inapohitajika. Watu fulani kutia ndani wengi walio na elimu kidogo wana kumbukumbu nzuri.

Kwa mfano, huko Afrika Magharibi, watu fulani wasiojua kusoma na kuandika wanaoitwa griot ambao hurekodi matukio ya kikabila wanaweza kutaja majina ya watu wengi wa vizazi vingi vilivyopita walioishi katika vijiji vyao. Mwandishi Mmarekani Alex Haley, ambaye kitabu chake kinachoitwa Roots kilishinda tuzo ya Pulitzer, alisaidiwa na watu hao wanaoitwa griot kuchunguza nasaba yake huko Gambia kurudi nyuma vizazi sita. Haley alisema: “Ninatambua kwamba nina deni kubwa la griot wa Afrika ambako leo kwa kufaa inasemekana kwamba griot anapokufa ni kana kwamba maktaba nzima imeteketea.”

Fikiria pia kuhusu kiongozi mashuhuri wa kwaya Mwitaliano anayeitwa Arturo Toscanini ambaye aligunduliwa ana kipawa hicho alipokuwa na umri wa miaka 19 alipoombwa aongoze kwaya kwa niaba ya kiongozi mwingine. Ingawa hangeweza kuona vizuri, aliongoza opera yote inayoitwa Aida kwa kutumia kumbukumbu lake!

 Huenda mambo hayo yakatushangaza. Hata hivyo, watu wengi wana uwezo wa kukumbuka mambo mengi kuliko yale wanayofikiri wanaweza. Je, ungependa kuboresha kumbukumbu lako?

Kuboresha Kumbukumbu Lako

Hatua tatu zinahusika katika kukumbuka: kuchanganua, kuhifadhi, na kutumia. Ubongo wako huchanganua habari unapoitambua. Kisha habari hiyo inaweza kuhifadhiwa ili itumiwe wakati ujao. Mtu anaposahau, moja kati ya hatua hizo tatu huwa imekatizwa.

Kuna aina kadhaa za kumbukumbu, kutia ndani kumbukumbu la hisi, kumbukumbu la muda mfupi, na la muda mrefu. Kumbukumbu la hisi linapata habari kupitia kuchochewa kwa vipokezi vya hisi kama vile kunusa, kuona, na kugusa. Kumbukumbu la muda mfupi linahifadhi habari chache kwa muda mfupi. Hivyo, tunaweza kufanya hesabu akilini, kukumbuka namba ya simu tunapotaka kuipiga, na kukumbuka sehemu ya kwanza ya sentensi tunaposoma au kusikiliza sehemu ya pili ya sentensi hiyo. Lakini kama tunavyojua, kumbukumbu la muda mfupi lina mipaka.

Ikiwa ungependa kuhifadhi habari kwa muda mrefu zaidi, habari hiyo lazima ihifadhiwe kwenye kumbukumbu lako la muda mrefu. Unawezaje kuihifadhi huko? Kanuni zifuatazo zitakusaidia.

▪ Upendezi Pendezwa na habari, na ujikumbushe kwa nini unajifunza habari hiyo. Kama unavyojua, hisia zako zikihusishwa, kumbukumbu lako linaboreshwa. Jambo hilo linaweza kusaidia sana wanafunzi wa Biblia. Wanaweza kuboresha kumbukumbu lao wanaposoma Biblia wakiwa na miradi miwili; mmoja wa kumkaribia Mungu na mwingine wa kuwafundisha wengine kumhusu Mungu.—Methali 7:3; 2 Timotheo 3:16.

▪ Kukaza fikira “Mara nyingi kusahau kunatokana na kutokaza fikira,” kinasema kitabu Mysteries of the Mind. Ni nini kinachoweza kukusaidia kukaza fikira? Pendezwa na habari na, ikiwezekana, andika habari hiyo. Kuandika mambo makuu husaidia msikilizaji kukaza fikira na pia kurudia habari hiyo baadaye.

▪ Uelewaji “Pamoja na vyote unavyojipatia, jipatie uelewaji,” linasema andiko la Methali 4:7. Ikiwa huelewi fundisho au wazo fulani, inawezekana kwamba hutalikumbuka vizuri au hata hutalikumbuka kabisa. Uelewaji husaidia mtu kuelewa jinsi sehemu mbalimbali zinavyohusiana, na kuziunganisha ili kupata habari inayopatana. Kwa mfano, mtu anayejifunza umekanika anapoelewa jinsi injini inavyofanya kazi, atakumbuka vizuri sehemu mbalimbali za injini.

▪ Kupanga habari Panga mawazo au dhana zinazohusiana. Kwa mfano, orodha ya kununua vitu itakuwa rahisi kukumbuka tukiipanga chini ya vichwa mbalimbali—nyama, mboga,  matunda, na kadhalika. Pia, gawa habari kwa kuorodhesha vitu visivyozidi tano hadi saba. Kwa kawaida unaweza kugawa namba ya simu mara mbili ili uikumbuke. Mwishowe, orodhesha vitu vyako kwa njia fulani, kama vile kufuata alfabeti.

▪ Kukariri, au kusema kwa sauti Kurudia kwa sauti kitu unachotaka kukumbuka (kwa mfano, neno au fungu la maneno ya kigeni) kutaboresha mfumo wa neva. Jinsi gani? Kwanza, kurudia neno hilo kunakulazimisha kukaza fikira. Pili, huenda mwalimu akakurekebisha au kukuambia kwamba umelisema kwa usahihi. Na tatu, kusikiliza au hata kujisikiliza kunafanya sehemu nyingine za ubongo wako zifanye kazi.

▪ Kupiga picha akilini Piga picha akilini jambo unalotaka kukumbuka. Huenda ikafaa kulichora jambo hilo. Kama vile kusema kwa sauti, kupiga picha akilini kunakusaidia kutumia sehemu mbalimbali za ubongo. Kadiri unavyotumia hisi nyingi, ndivyo habari inavyokaziwa akilini.

▪ Kuhusianisha mambo Unapojifunza jambo jipya, lihusianishe na jambo unalojua tayari. Kuhusianisha mawazo na mambo unayokumbuka kunafanya iwe rahisi kulichanganua na kulitumia. Hiyo itakuwa ishara ya kutoa habari hizo. Kwa mfano, ili ukumbuke jina la mtu, lihusianishe na jambo lisilo la kawaida kuhusu sura yake au jambo lingine litakalokusaidia kukumbuka jina hilo. Ukitumia uhusiano wa ajabu au wenye kuchekesha, utakumbuka vizuri zaidi. Kwa ufupi, tunahitaji kufikiri kuhusu watu na vitu tunavyotaka kukumbuka.

Kitabu Searching for Memory kinasema: “Ikiwa tunaishi bila kufikiria au kupanga na hatufikirii mambo yanayotuzunguka na mambo tunayojionea, tutasahau tumetoka wapi na tumefanya nini.”

▪ Kuunganisha habari Ruhusu wakati ili habari ichanganuliwe, au ifyonzwe. Njia bora ya kufanya hivyo ni kupitia mambo uliyojifunza, unaweza kurudia kwa kumwambia mtu mwingine. Ikiwa ulijionea jambo la kupendeza au ukasoma jambo lenye kujenga katika Biblia au kichapo cha Biblia, mwambie mtu mwingine. Ukifanya hivyo, nyote wawili mtanufaika, kumbukumbu lako litaimarishwa na rafiki yako atatiwa moyo. Kurudia habari ni njia inayojulikana ya kukusaidia kuikumbuka.

Kifaa Muhimu

Wasemaji wa nyakati za kale katika nchi za Ugiriki na Roma walitoa hotuba ndefu bila kutumia maandishi yoyote. Walifanya hivyo jinsi gani? Walitumia fungu fulani la maneno kuwasaidia kukumbuka. Fungu kama hilo la maneno linaweza kutusaidia kuhifadhi habari katika kumbukumbu la muda mrefu na kuikumbuka tena inapohitajika.

Njia moja iliyotumiwa na wasemaji Wagiriki wa kale ni njia ya loci ambayo ilifafanuliwa kwa mara ya kwanza mnamo 477 K.W.K. na mshairi  Mgiriki Simonides wa Ceos. Mbinu hiyo inaunganisha kanuni za kupanga habari, kupiga picha akilini, na kuhusianisha habari hizo na vitu vinavyojulikana kama vile vitu fulani vyenye kutokeza barabarani au kwenye chumba au nyumba. Watu wanaotumia mbinu hiyo wanafanya matembezi akilini, wakihusianisha habari wanayotaka kukumbuka na vitu vyenye kutokeza. Wanapotaka kukumbuka habari fulani, wanatembea akilini tena.—Ona sanduku  “Wazia Mambo.”

Uchunguzi uliofanyiwa watu walio na kumbukumbu nzuri zaidi ulimwenguni katika Mashindano ya Kumbukumbu ya Ulimwengu yanayofanyika kila mwaka, uligundua kwamba watu hawakuwa na kumbukumbu bora zaidi kwa sababu ya kuwa na akili nyingi sana. Isitoshe, wengi walioshiriki katika mashindano hayo walikuwa na umri wa kati ya miaka 40 na 50. Siri yao ilikuwa nini? Wengi walisema kwamba walitumia fungu fulani la maneno kuwasaidia kukumbuka.

Je, unataka kukumbuka orodha ya maneno? Njia rahisi ni kutumia herufi za kwanza za neno au za fungu la maneno kutokeza neno jipya. Watu wengi wanaoishi Amerika Kaskazini wanakumbuka majina ya yale Maziwa Makuu matano—Huron, Ontario, Michigan, Erie, na Superior—kwa kutumia neno “HOMES.” Njia nyingine kama hiyo ya kukumbuka ni ile iliyotumiwa sana na Waebrania wa kale. Kwa mfano, katika zaburi nyingi, neno la kwanza katika kila mstari au kikundi cha mistari linaanza kwa herufi zinazofuatana katika alfabeti ya Kiebrania. (Ona Zaburi 25, 34, 37, 111, 112, na 119.) Mbinu hii muhimu ya kukumbuka iliwasaidia waimbaji kukumbuka mistari yote 176 ya Zaburi 119!

Ndiyo, unaweza kuzoeza na kuboresha kumbukumbu lako. Kama vile uchunguzi umeonyesha, kumbukumbu letu ni kama msuli. Kadiri tunavyotumia kumbukumbu letu, ndivyo linavyoimarika zaidi hata tunapozeeka.

[Sanduku katika ukurasa wa 27]

MAPENDEKEZO MENGINE

▪ Chochea kumbukumbu lako kwa kujifunza ufundi fulani, lugha mpya, au kucheza ala ya muziki.

▪ Kazia fikira mambo yaliyo muhimu sana.

▪ Jifunze mbinu za kutumia herufi za kwanza za neno au za fungu la maneno kutokeza neno jipya.

▪ Kunywa maji ya kutosha. Upungufu wa maji mwilini unaweza kumfanya mtu achanganyikiwe.

▪ Lala vya kutosha. Mtu anapolala ubongo wake huhifadhi habari katika kumbukumbu.

▪ Epuka mambo yanayofadhaisha unapojifunza. Mfadhaiko huchochea homoni inayoitwa cortisol inayoweza kuzuia neva kupitisha habari.

▪ Epuka kulewa na kuvuta sigareti. Pombe huathiri uwezo wa mtu wa kukumbuka mambo, na uraibu wa kileo unaweza kupunguza vitamini B inayoitwa thiamine ambayo ni muhimu ili mtu awe na kumbukumbu bora. Kuvuta sigareti hupunguza oksijeni kwenye ubongo. *

[Maelezo ya Chini]

[Sanduku/Picha katika ukurasa wa 28, 9]

 WAZIA MAMBO

Unaweza kukumbuka jinsi gani orodha ya vitu unavyotaka kununua kama vile mkate, mayai, maziwa, na siagi. Unaweza kuwazia kwamba unaona vitu hivyo ukiwa chumbani mwako.

Piga picha akilini ya mto uliotengenezwa kwa mkate ukiwa kwenye sofa

mayai yakianguliwa chini ya taa

samaki wakiogelea kwenye kidimbwi cha maziwa

siagi ikiwa imepakwa kwenye kiwambo cha televisheni

Kadiri mambo unayowazia yanavyochekesha ndivyo yatakavyokusaidia kukumbuka! Unapofika dukani, wazia vitu vilivyo chumbani mwako.

[Picha katika ukurasa wa 29]

FURAHI KWAMBA UNAWEZA KUSAHAU!

Wazia jinsi maisha yako yangekuwa ikiwa ungeweza kukumbuka kila kitu, iwe ni jambo muhimu au lisilo muhimu. Akili yako ingevurugika, au sivyo? Kwa kweli, mwanamke mmoja ambaye angekumbuka kila kitu kilichowahi kutukia katika maisha yake, “anaeleza kwa kumbukumbu lake kuwa ‘jambo lisilo na mwisho, lisilozuilika, na linalochosha kabisa’ na ‘mzigo,’” linasema gazeti New Scientist. Inafurahisha kwamba wengi wetu hatuna tatizo hilo kwa sababu wachunguzi wanaamini kwamba akili yetu ina uwezo wa kuondoa habari zisizo muhimu au zisizotumika. “Kusahau kunakofaa,” linasema gazeti New Scientist, “ni sehemu muhimu ya kuwa na kumbukumbu linalofanya kazi kikamili. Tunaposahau jambo muhimu, . . . inaonyesha kwamba mfumo huu wa kuondoa habari zisizohitajika unafanya kazi kupita kiasi.”