Kuwasaidia Watu Wenye Ugonjwa wa Wasiwasi Kupita Kiasi

“Moyo wangu hudundadunda kwa nguvu sana, jasho jembamba hunitoka na ninapumua haraka sana. Ninalemewa na woga, wasiwasi, na akili inavurugika.”—Isabella, mwenye umri wa makamo ambaye ana ugonjwa wa kuwa na hofu za ghafula.

WASIWASI unaweza kufafanuliwa kuwa “hisia ya kutotulia au hofu.” Kwa mfano, je, umewahi kuhisi woga unapokabiliwa na mbwa mkali? Mbwa akiondoka, wewe huhisije? Wasiwasi na woga pia hutoweka, sivyo? Hata hivyo, ugonjwa wa kuwa na wasiwasi ni nini hasa?

Wasiwasi unapopita kiasi na unapoendelea hata kama hakuna sababu ya kuwa na hofu, unaweza kuwa ugonjwa. Kulingana na Taasisi ya Kitaifa ya Afya ya Akili nchini Marekani (NIMH), “Wamarekani milioni 40 hivi ambao ni watu wazima walio na umri wa miaka 18 na zaidi huathiriwa na ugonjwa wa wasiwasi kupita kiasi . . . kila mwaka.” Mfikirie Isabella aliyenukuliwa mwanzoni mwa habari hii. Wasiwasi mwingi mno wa namna hiyo unaweza kumwathiri sana anayeugua.

Si hilo tu, bali pia washiriki wa familia huenda wakaathiriwa sana na tatizo hilo. Hata hivyo, kuna habari njema. Jarida moja la NIMH linasema hivi: “Sasa kuna matibabu ya ugonjwa wa kuwa na wasiwasi kupita kiasi, na utafiti unafanywa ili kuvumbua mbinu mpya za matibabu zinazoweza kusaidia watu wengi walio na ugonjwa huo waishi maisha mazuri na yenye kuridhisha.”

Watu wa familia na marafiki wanaweza kumsaidia mtu aliye na ugonjwa wa kuwa na wasiwasi kupita kiasi. Jinsi gani?

 Jinsi ya Kusaidia

Wategemeze: Monica, ambaye anaugua ugonjwa wa kuwa na wasiwasi kupita kiasi na ugonjwa wa mfadhaiko unaosababishwa na tukio lenye kutisha, anaeleza hali ngumu anayokabili: “Watu wengi hushindwa kuelewa matatizo yangu ya kihisia.”

Kwa sababu hiyo, watu walio na ugonjwa wa kuwa na wasiwasi kupita kiasi mara nyingi huogopa kwamba huenda wengine wakadhani wanaficha matatizo waliyo nayo. Hilo linaweza kuwafanya wahisi wana hatia, jambo ambalo linavuruga kabisa hisia zao. Hivyo basi, ni muhimu sana kwa washiriki wa familia na marafiki kuwategemeza.

Fanya utafiti kuhusu ugonjwa huo: Dokezo hili linaweza kuwafaa hasa wale wanaoshirikiana kwa ukaribu na watu walio na magonjwa hayo. Anaweza kuwa mtu wa familia au rafiki wa karibu.

Farijianeni: Paulo, mmishonari wa karne ya kwanza aliwasihi marafiki walioishi katika mji wa Wagiriki ulioitwa Thesalonike ‘waendelee kufarijiana na kujengana.’ (1 Wathesalonike 5:11) Tunaweza kufanya hivyo kwa kutumia maneno mazuri na sauti inayofaa. Ni lazima tuonyeshe kwamba tunawajali sana rafiki zetu, na tunapaswa kuepuka maneno yenye kuwaudhi.

Wafikirie marafiki watatu bandia wa Ayubu, ambaye kitabu kimoja cha Biblia kiliitwa kwa jina lake. Kama unakumbuka, wanaume hao walimsingizia Ayubu kwamba alikuwa anaficha dhambi, na mateso aliyopata yalikuwa matokeo ya kuficha dhambi zake.

Kwa hiyo, jali hisia za anayeugua. Msikilize kwa makini. Jaribu kuona mambo kwa njia ambayo mgonjwa anayaona, wala si vile unavyofikiria. Usikate kauli upesi unapomsikiliza. Hivyo ndivyo marafiki bandia wa Ayubu walivyofanya, na matokeo ni kwamba waliitwa “wafariji wasumbufu.” Walimfanya ahisi vibaya zaidi!—Ayubu 16:2.

Kumbuka kuwasikiliza kwa makini wanaougua. Waruhusu waeleze kwa uhuru jinsi wanavyohisi. Kufanya hivyo kunaweza kukusaidia uelewe vizuri magumu wanayopitia. Fikiria thawabu utakayopata! Unaweza kuwasaidia wanaougua waishi maisha mazuri na yenye kusudi.

 [Sanduku/​Picha katika ukurasa wa 27]

Aina Mbalimbali za Magonjwa ya Wasiwasi Unaopita Kiasi

Ni muhimu kutambua magonjwa ya kuwa na wasiwasi kupita kiasi, hasa ikiwa waathiriwa ni watu wa familia au marafiki wa karibu. Fikiria aina tano za magonjwa ya aina hiyo.

Ugonjwa wa Hofu za Ghafula Unamkumbuka Isabella aliyetajwa kwenye utangulizi wa makala hii? Tatizo lake si kwamba eti anashikwa na hofu tu. Anasema, “Hata wakati ambapo sijashikwa na hofu ya ghafula, mimi huwa na wasiwasi nikisubiri kwamba nitapatwa na mshtuko mwingine.” Matokeo ni kwamba waathiriwa hujaribu kuepuka mahali ambapo walipatwa na mshtuko. Wengine huingiwa na hofu kiasi cha kwamba hawawezi kutoka nyumbani ama wanaweza tu kukabiliana na hali zenye kutisha iwapo kuna mtu wanayemwamini. Isabella alieleza hivi: “Kuwa peke yako tu kunaweza kusababisha mshtuko. Ninajihisi nikiwa salama mamangu akiwapo; ninaogopa sana kama hayuko karibu.”

Ugonjwa wa Kushindwa Kudhibiti Mawazo na Misukumo Mtu anayeogopa sana viini vya maradhi au uchafu anaweza kuanza kuwa na tabia ya kuosha mikono yake kila wakati. Renan anasema hivi kuhusu hali nyingine inayofanana na hiyo: “Akili yangu huvurugika ninapoanza kufikiria makosa niliyofanya zamani, ninaanza kuyachambua-chambua kwa kila njia.” Matokeo ni kwamba kila wakati mtu huwafichulia wengine makosa aliyofanya zamani. Renan hutaka kila mara ahakikishiwe kuwa hana hatia. Hata hivyo, matibabu yamemsaidia kudhibiti tatizo hilo. *

Mfadhaiko Unaosababishwa na Tukio Lenye Kutisha (PTSD) Hivi karibuni, maneno hayo yametumiwa kufafanua dalili ya matatizo kadhaa ya kiakili ambayo mtu anaweza kuwa nayo baada ya kupatwa na tukio lenye kutisha lililomuumiza kimwili au ambalo karibu limuumize. Watu wenye tatizo la PTSD wanaweza kushtuka kwa urahisi, kuudhika upesi, kutokuwa na hisia zozote, kupoteza hamu ya kufanya mambo waliyofurahia kufanya zamani, na kutojali hisia za wengine—hasa wale ambao zamani walikuwa marafiki. Wengine huwa wakali, hata kuzua vurugu, na kujaribu kuepuka hali zinazowakumbusha tukio lililowatisha.

Tatizo la Kuwaogopa Watu Hii ni hali inayowapata watu ambao huhangaika kupita kiasi na kuwa na haya isiyo ya kawaida katika hali za kawaida maishani. Watu fulani wana tatizo kubwa la kuhofu kila mara kwamba watu wengine wanawachunguza na kuwachambua-chambua. Wanaweza kuhangaika kwa siku au majuma kadhaa kabla ya kuhudhuria tukio fulani. Wasiwasi wao unaweza kuwa mwingi sana hivi kwamba unaweza kuathiri kazi wanayofanya, masomo, au shughuli nyingine za kawaida na kufanya iwe vigumu kwao kupata na kudumisha marafiki.

Ugonjwa wa Kuwa na Wasiwasi Kupita Kiasi Monica aliyetajwa hapo awali ana tatizo hili. Anaweza kushinda siku nzima akiwa na “wasiwasi kupita kiasi” kuhusu jambo dogo sana au hata bila sababu yoyote. Wagonjwa hutarajia msiba utokee na wanahangaishwa mno na hali ya afya, pesa, matatizo ya familia, au magumu wanayopata kazini. Kufikiria tu jinsi siku itakavyokuwa kunaweza kuzua wasiwasi. *

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 26]

“Endeleeni kufarijiana”