1, 2. (a) Watu wana maoni gani tofauti-tofauti kuhusu uhuru wa kuchagua? (b) Biblia inatufundisha nini kuhusu uhuru wetu wa kuchagua, na tutachunguza maswali gani?

MWANAMKE mmoja alipohitaji kufanya uamuzi wa kibinafsi, alimwambia hivi rafiki yake: “Usinilazimishe kufikiri; niambie tu kile ninachopaswa kufanya. Ni rahisi zaidi kufanya hivyo.” Mwanamke huyo alitaka kuambiwa jambo la kufanya badala ya kutumia zawadi yenye thamani kutoka kwa Muumba wake, yaani, zawadi ya uhuru wa kuchagua. Namna gani wewe? Je, unapenda kujifanyia maamuzi, au unapenda wengine wakuamulie? Una maoni gani kuhusu uhuru wa kuchagua?

² Watu wamezungumzia jambo hilo kwa miaka mingi. Baadhi ya watu wanadai kwamba hatuna uhuru wa kuchagua bali Mungu ameamua mapema mambo yote tunayofanya. Wengine wanahisi kwamba uhuru wa kweli wa kuchagua utapatikana tu tukiwa na uhuru usio na mipaka. Hata hivyo, ili kuelewa jambo hilo vizuri, ni lazima tuchunguze Neno la Mungu, yaani, Biblia. Kwa nini? Biblia inafunua kwamba Yehova alituumba tukiwa na uhuru wa kuchagua, yaani, uwezo na uhuru wa kujifanyia maamuzi kwa kutumia akili. (Soma Yoshua 24:15.) Pia, Biblia inajibu maswali kama haya: Tunapaswa kutumiaje uhuru wetu wa kuchagua ili kufanya maamuzi? Je, uhuru huo una mipaka? Kuna uhusiano gani  kati ya jinsi tunavyotumia uhuru wetu wa kuchagua na kina cha upendo wetu kwa Yehova? Tunaweza kuonyeshaje kwamba tunaheshimu maamuzi ya wengine?

3. Yehova anatuwekea mfano gani kuhusu jinsi anavyotumia uhuru wake?

³ Ni Yehova peke yake aliye na uhuru usio na mipaka, lakini anatuwekea kielelezo kwa jinsi anavyoutumia. Kwa mfano, alichagua taifa la Israeli na kuwaita kwa jina lake, kuwa “mali ya pekee.” (Kum. 7:6-8) Hakuchagua taifa hilo bila sababu nzuri. Yehova alikuwa akitimiza ahadi aliyomtolea rafiki yake Abrahamu miaka mingi mapema. (Mwa. 22:15-18) Isitoshe, sikuzote Yehova hutumia uhuru wake kwa njia inayopatana na sifa yake ya upendo na haki. Hilo linaonekana wazi tunapochunguza jinsi alivyowaadhibu Waisraeli, ambao mara kwa mara waliacha ibada ya kweli. Walipotubu kikweli, kwa hiari Yehova aliwatendea kwa upendo na kuwaonyesha rehema kama maneno yafuatayo yanavyoonyesha: “Nitaponya ukosefu wao wa uaminifu. Nitawapenda kwa kupenda kwangu mwenyewe.” (Hos. 14:4) Anatuwekea mfano mzuri sana wa kutumia uhuru wake kuwanufaisha wengine!

4, 5. (a) Ni nani aliyekuwa wa kwanza kupata zawadi ya uhuru wa kuchagua kutoka kwa Mungu, naye aliitumiaje? (b) Kila mmoja wetu anapaswa kujiuliza swali gani?

⁴ Yehova alipoanza kuumba, kwa upendo aliamua kuwapa viumbe wake wenye akili uhuru wa kuchagua. Kiumbe wa kwanza kupewa zawadi hiyo alikuwa Mwana mzaliwa wa kwanza, “mfano wa Mungu asiyeonekana.” (Kol. 1:15) Hata kabla ya kuja duniani, Yesu aliamua kuwa mshikamanifu kwa Baba yake na hakujiunga na Shetani katika uasi wake. Baadaye, Yesu alipokuwa duniani alitumia uhuru wake wa kuchagua kupinga vishawishi vya yule Adui mkuu. (Mt. 4:10) Yesu aliposali kwa bidii usiku uliotangulia kifo chake, alithibitisha kwamba alikuwa ameazimia kufanya mapenzi ya Mungu. Alisema hivi: “Baba, ikiwa unataka, niondolee kikombe hiki. Hata hivyo, acha, si mapenzi yangu, bali yako yatendeke.” (Luka 22:42) Acheni tumwige Yesu na kutumia uhuru wetu wa kuchagua kumheshimu Yehova na kufanya mapenzi yake! Je, kweli hilo linawezekana?

⁵ Ndiyo, tunaweza kuiga mfano wa Yesu kwa sababu sisi pia tumeumbwa kwa mfano na sura ya Mungu. (Mwa. 1:26) Hata hivyo, tuna mipaka. Hatuna uhuru usio na mipaka kama ule wa Yehova. Neno la Mungu linasema kwamba uhuru wetu una mipaka na tunapaswa kuheshimu mipaka ambayo Yehova anatuwekea kwa faida yetu. Pia, linasema kwamba wake wanapaswa kujitiisha kwa waume zao, nao watoto kwa wazazi wao. (Efe. 5:22; 6:1) Mipaka hiyo inaathirije namna tunavyotumia uhuru wetu wa kuchagua? Kupata uzima wa milele kunategemea jibu la swali hilo.

6. Toa mfano unaoonyesha kwa nini inafaa uhuru wetu uwe na mipaka.

⁶ Je, uhuru wa kuchagua wenye mipaka, ni uhuru wa kweli? Ndiyo! Kwa nini tuseme hivyo? Uhuru wenye mipaka unaweza kuwalinda watu. Kwa mfano, huenda tukaamua kuendesha gari hadi jiji lililo mbali. Hata hivyo, je, tungejihisi salama kusafiri kwenye barabara kuu katika eneo lisilo na sheria za barabarani, ambapo kila mtu ana uhuru wa kuendesha kwa mwendo au upande anaotaka? La, hasha. Ili wote wafurahie uhuru wa kweli, mipaka inahitajiwa. Acheni tuchunguze mifano mingine katika Biblia inayoonyesha hekima ya kutumia uhuru wa kuchagua kwa kuheshimu mipaka ambayo Yehova ameweka.

7. (a) Zawadi ya uhuru wa kuchagua ilimtofautishaje Adamu na viumbe wengine huko Edeni? (b) Eleza njia moja ambayo Adamu alitumia uhuru wake wa kuchagua.

 ⁷ Alipomuumba mwanadamu wa kwanza, Adamu, Mungu alimpa zawadi ileile aliyowapa viumbe wenye akili mbinguni, yaani, zawadi ya uhuru wa kuchagua. Zawadi hiyo ilimtofautisha Adamu na wanyama ambao huongozwa na silika. Fikiria mfano mmoja unaoonyesha jinsi Adamu alivyotumia uhuru wake wa kuchagua kwa njia nzuri. Wanyama waliumbwa kabla ya mwanadamu. Lakini Yehova alitaka mwana wake wa kwanza wa kibinadamu apate shangwe ya kuwapa wanyama hao majina. Mungu “akaanza kumletea huyo mtu ili aone atawaitaje kila mmoja wao.” Baada ya Adamu kumchunguza kila mnyama na kumpa jina linalofaa, Yehova hakuingilia kati na kubadili maamuzi hayo. Badala yake, “jina ambalo huyo mtu aliita kila nafsi hai, kila mmoja, hilo likawa jina lake.”—Mwa. 2:19.

8. Adamu alitumiaje vibaya uhuru wake wa kuchagua, na matokeo yamekuwaje?

⁸ Inasikitisha kwamba Adamu hakuridhika na mgawo aliopewa na Mungu wa kulima na kutunza paradiso ya kidunia. Hakuridhika na uhuru mwingi aliokuwa nao wa kutimiza mgawo huu aliopewa na Mungu: “Zaeni, muwe wengi, mjaze dunia na kuitiisha, na mtawale samaki . . . , na viumbe vinavyoruka . . . , na kila kiumbe hai kinachotambaa juu ya dunia.” (Mwa. 1:28) Badala yake, aliamua kuvuka mipaka aliyowekewa na Mungu kwa kula tunda alilokatazwa. Kwa sababu Adamu alitumia vibaya uhuru wake wa kuchagua, wazao wake wameteseka na kuumia kwa maelfu ya miaka. (Rom. 5:12) Kujua matokeo ya maamuzi ya Adamu kunapaswa kutuchochea tutumie vizuri uhuru wetu na kuheshimu mipaka tuliyowekewa na Yehova.

9. Yehova aliwapa watu wake Israeli uchaguzi gani, nao waliamuaje?

⁹ Wazao wa Adamu na Hawa walirithi kutokamilika na kifo kutoka kwa wazazi wao walioasi. Hata hivyo, bado waliendelea kuwa na zawadi ya uhuru wa kuchagua. Hilo linaonekana wazi katika njia ambayo Mungu alishughulika na taifa la Israeli. Kupitia mtumishi wake Musa, Yehova aliwaambia watu waamue kukubali au kukataa pendeleo la kuwa mali Yake ya pekee. (Kut. 19:3-6) Waliamuaje? Waliamua kwa hiari kutimiza matakwa ya kuwa watu wanaoitwa kwa jina la Mungu na wakasema hivi kwa pamoja: “Yote ambayo Yehova amesema tuko tayari kuyafanya.” (Kut. 19:8) Inasikitisha kwamba baada ya muda, taifa hilo lilitumia vibaya uhuru wake wa kuchagua na kuvunja ahadi hiyo. Acheni kielelezo hicho kiwe onyo kwetu na sikuzote tuthamini zawadi yetu ya uhuru wa kuchagua kwa kushikamana kwa ukaribu na Yehova na kutii matakwa yake ya uadilifu.—1 Kor. 10:11.

10. Ni mifano gani inayoonyesha kwamba wanadamu wasio wakamilifu wanaweza kutumia uhuru wao wa kuchagua kumheshimu Mungu? (Tazama picha mwanzoni mwa makala hii.)

¹⁰ Katika andiko la Waebrania sura ya 11, tunapata majina ya watumishi 16 wa Mungu ambao waliamua kutumia uhuru wao wa kuchagua kwa kuheshimu mipaka waliyowekewa na Yehova. Kwa sababu hiyo, walipata baraka nyingi na tumaini hakika la wakati ujao. Kwa mfano, Noa alikuwa na imani yenye nguvu na aliamua kutii maagizo ya Mungu na kujenga safina ili ahifadhi familia yake na vizazi vijavyo vya wanadamu. (Ebr. 11:7) Kwa hiari, Abrahamu na Sara walikubali kuongozwa hadi kwenye nchi ya ahadi. Hata baada ya kuanza safari hiyo ndefu, walikuwa na “nafasi ya kurudi” kwenye jiji lenye ufanisi la Uru. Hata hivyo, walikaza macho yao ya imani kwenye “utimizo wa zile ahadi” za Mungu za wakati ujao; walikuwa “wanajitahidi kufikia mahali palipo bora.” (Ebr. 11:8, 13, 15, 16) Musa alikataa hazina za Misri, “akachagua kutendewa vibaya pamoja na watu wa Mungu badala ya kufurahia dhambi kwa muda.” (Ebr. 11:24-26) Acheni tuige imani ya watumishi  hao wa zamani kwa kuthamini uhuru wetu wa kuchagua na kuutumia kufanya mapenzi ya Mungu.

11. (a) Moja kati ya baraka kuu zinazotokana na uhuru wa kuchagua ni ipi? (b) Ni nini kinachokuchochea kutumia uhuru wa kuchagua kwa njia inayofaa?

¹¹ Ingawa huenda ikawa rahisi kumwomba mtu mwingine atufanyie maamuzi, kufanya hivyo kutatunyima baraka kuu ya kutumia uhuru wa kuchagua. Baraka hiyo inatajwa katika andiko la Kumbukumbu la Torati 30:19, 20. (Soma.) Mstari wa 19 unaeleza uchaguzi ambao Mungu aliwapa Waisraeli. Katika mstari wa 20 tunajifunza kwamba Yehova aliwapa fursa ya pekee ya kumwonyesha kile kilichokuwa mioyoni mwao. Sisi pia tunaweza kuchagua kumwabudu Yehova. Jambo kuu linalopaswa kutuchochea ni kutumia zawadi ya Mungu ya uhuru wa kuchagua kuonyesha kwamba tunampenda na kumletea heshima na utukufu!

12. Tunapaswa kuepuka nini tunapotumia zawadi yetu ya uhuru wa kuchagua?

¹² Wazia kwamba umempa rafiki yako zawadi yenye thamani. Ungevunjika moyo sana kusikia kwamba alitupa zawadi yako kwenye jaa la takataka au aliitumia kumwumiza mtu mwingine! Sasa fikiria jinsi Yehova anavyohisi anapoona watu wengi wakitumia vibaya uhuru wao kwa kufanya maamuzi mabaya au yanayowaumiza wengine. Kwa kweli, kama Biblia ilivyotabiri, katika “siku za mwisho” watu wangekuwa “wasio na shukrani.” (2 Tim. 3:1, 2) Kamwe tusitumie vibaya zawadi hiyo yenye thamani kutoka kwa Yehova au kuipuuza. Lakini tunaweza kuepukaje kutumia vibaya zawadi yetu ya uhuru wa kuchagua?

13. Taja njia moja tunayoweza kuepuka kutumia vibaya uhuru wetu wa Kikristo.

¹³ Sisi sote tuna uhuru wa kuchagua marafiki, mitindo ya mavazi na mapambo, na burudani. Hata hivyo, uhuru wetu unaweza kuwa “kifuniko cha ubaya” ikiwa tutaamua kuwa watumwa wa tamaa zetu za kimwili au kufuata mitindo ya ulimwengu ambayo haimpendezi Mungu. (Soma 1 Petro 2:16.) Badala ya kutumia uhuru wetu “kuuchochea mwili,” tungependa kuazimia kufanya maamuzi yatakayotusaidia kutii himizo hili: “Fanyeni mambo yote kwa utukufu wa Mungu.”—Gal. 5:13; 1 Kor. 10:31.

14. Kuna uhusiano gani kati ya kumtegemea Yehova na uhuru wetu wa kuchagua?

 ¹⁴ Njia nyingine ya kulinda zawadi yetu ya uhuru wa kuchagua ni kumtegemea Yehova na kumruhusu atuongoze kutumia uhuru wetu ndani ya mipaka ambayo ameweka kwa faida yetu. Ni yeye peke yake ‘anayetufundisha ili tujifaidi wenyewe, Yeye anayetufanya twende katika njia tunayopaswa kutembea ndani yake.’ (Isa. 48:17) Kwa unyenyekevu, tunapaswa kutambua ukweli wa maneno haya yaliyoongozwa na roho: “Njia ya mtu wa udongo haimo katika uwezo wake. Mwanadamu anayetembea hana uwezo wa kuongoza hatua yake.” (Yer. 10:23) Kamwe tusiangukie mtego wa kutegemea uelewaji wetu wenyewe kama Adamu na Waisraeli waasi walivyofanya. Badala yake, na ‘tumtegemee Yehova kwa moyo wetu wote.’—Met. 3:5.

15. Tunajifunza nini kutokana na kanuni inayopatikana kwenye andiko la Wagalatia 6:5?

¹⁵ Njia moja tunayoweza kuonyesha kwamba tunatambua mipaka ya uhuru wetu ni kuheshimu uhuru wa wengine wa kujifanyia maamuzi maishani. Kwa nini? Kwa kuwa sisi sote tuna zawadi ya uhuru wa kuchagua, hakuna Wakristo wawili wanaoweza kufanya uamuzi unaofanana kabisa sikuzote. Hilo linahusisha mambo kama vile mwenendo na ibada yetu. Kumbuka kanuni inayopatikana katika andiko la Wagalatia 6:5. (Soma.) Tunapotambua kwamba ni lazima kila Mkristo “[aubebe] mzigo wake mwenyewe,” tutaheshimu haki ya wengine ya kutumia zawadi yao ya uhuru wa kuchagua.

16, 17. (a) Ni nini kilichofanya Wakorintho wabishane kuhusu uhuru wa kuchagua? (b) Paulo alitatuaje suala hilo, na hilo linatufundisha nini kuhusu haki za wengine?

¹⁶ Fikiria mfano mmoja katika Biblia unaoonyesha umuhimu wa kuheshimu uhuru wa ndugu zetu wa kujiamulia mambo yanayohusisha dhamiri. Wakristo huko Korintho waligawanyika kwa sababu ya suala la kula nyama ambazo huenda zilikuwa zimetolewa dhabihu kwa sanamu, na baadaye zikapelekwa sokoni kuuzwa. Watu fulani walifikiri hivi: ‘Kwa kuwa sanamu si kitu, tunaweza kula nyama hiyo kwa dhamiri safi.’ Hata hivyo, wengine ambao waliabudu sanamu hapo awali walihisi kwamba kula nyama hiyo ni tendo la ibada. (1 Kor. 8:4, 7) Hilo lilikuwa suala nyeti ambalo lilitishia umoja wa kutaniko. Paulo aliwasaidiaje Wakristo Wakorintho wawe na maoni kama ya Mungu kuhusu jambo hilo?

¹⁷ Kwanza, Paulo aliwakumbusha Wakristo wote kwamba chakula hakingewapendekeza kwa Mungu. (1 Kor. 8:8) Kisha, akawaonya wasiruhusu “uhuru” wao wa kuchagua uwe “kikwazo kwa wale [waliokuwa] dhaifu.” (1 Kor. 8:9, Biblia Habari Njema) Baadaye, akawaagiza wale walio na dhamiri dhaifu wasiwahukumu wale walioamua kula nyama hiyo. (1 Kor. 10:25, 29, 30) Kwa hiyo, katika suala hilo muhimu lililohusiana na ibada, kila Mkristo alihitaji kufanya uamuzi unaopatana na dhamiri yake. Hivyo, je, hatupaswi kuheshimu haki ya ndugu yetu ya kujifanyia maamuzi ya kibinafsi kuhusu mambo madogo zaidi?—1 Kor. 10:32, 33.

18. Utaonyeshaje kwamba unathamini zawadi yako ya uhuru wa kuchagua?

¹⁸ Yehova ametupatia zawadi ya uhuru wa kuchagua ambayo hutokeza uhuru wa kweli. (2 Kor. 3:17) Tunathamini zawadi hiyo kwa sababu inaturuhusu kufanya maamuzi yanayomwonyesha Yehova kina cha upendo wetu kwake. Acheni tuendelee kuthamini zawadi hiyo yenye thamani kwa kuitumia katika njia inayomheshimu Mungu na kwa kuheshimu jinsi wengine wanavyoamua kutumia zawadi hiyo.