Hati-Kunjo za Bahari ya Chumvi—Kwa Nini Upendezwe Nazo?

Kabla ya kugunduliwa kwa Hati-Kunjo za Bahari ya Chumvi, hati za kale zaidi za Maandiko ya Kiebrania zilikuwa za karne ya tisa na ya kumi hivi W.K. Kwa kuwa kuandikwa kwa Maandiko ya Kiebrania kulimalizika zaidi ya miaka elfu moja mapema, je, hati hizo zingeweza kutegemeka kama Neno la Mungu lisilopotoshwa? Profesa Julio Trebolle Barrera, mshiriki wa kikundi cha kimataifa cha wahariri wa Hati-Kunjo za Bahari ya Chumvi, asema hivi: “Hati-Kunjo ya Isaya [ya Qumran] yatoa uthibitisho usiokanushika kwamba kunakiliwa kwa mikono kwa maandishi ya Biblia kwa zaidi ya miaka elfu moja na wanakili Wayahudi kumefanywa kwa usahihi na umakini mwingi.”

HATI-KUNJO ambayo Barrera ataja yatia ndani kitabu chote cha Isaya. Hadi leo, kati ya zaidi ya hati 200 za Biblia zilizopatikana Qumran, sehemu za kila kitabu cha Maandiko ya Kiebrania zimetambulishwa isipokuwa kitabu cha Esta. Mbali na Hati-Kunjo ya Isaya vitabu vile vingine, vina maandishi yanayopungua asilimia kumi ya maandishi ya kitabu kizima chochote kile. Vitabu vya Biblia vya Qumran vilivyopendwa zaidi vilikuwa Zaburi (nakala 36), Kumbukumbu la Torati (nakala 29), na Isaya (nakala 21). Pia vitabu hivyo ndivyo ambavyo vimenukuliwa mara nyingi zaidi katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo.

Ijapokuwa hati-kunjo hizo zathibitisha kwamba hakuna mabadiliko katika mambo muhimu ya Biblia, zaonyesha pia kwa kadiri fulani kwamba kulikuwa na matoleo mbalimbali ya maandishi ya Biblia ya Kiebrania yaliyotumiwa na Wayahudi wakati wa kipindi cha Hekalu la Pili, na kila toleo lilikuwa na mabadiliko madogo. Hati-kunjo zote hazilingani kabisa na maandishi ya Wamasora kwa upande wa uandikaji na utumiaji wa maneno. Nyingine zinalingana zaidi na maandishi ya Septuagint ya Kigiriki. Hapo awali, wasomi walidhani kwamba tofauti zilizoko katika Septuagint huenda zilitokea kimakosa au hata huenda mtafsiri aliingiza mawazo mapya kimakusudi. Sasa hati-kunjo hizo zafunua kwamba nyingi za tofauti hizo zilitokana na mabadiliko mbalimbali katika maandishi ya Kiebrania. Yamkini hiyo ndiyo sababu wakati mwingine Wakristo wa mapema walitumia maneno tofauti na yale ya maandishi ya Wamasora waliponukuu Maandiko ya Kiebrania.—Kutoka 1:5; Matendo 7:14.

Kwa hiyo, ugunduzi huo wa hati-kunjo za Biblia na vipande vya hati-kunjo ni msingi mzuri wa kujifunza jinsi Biblia ya Kiebrania ilivyotafsiriwa na kunakiliwa. Hati-Kunjo za Bahari ya Chumvi zimethibitisha faida ya Septuagint na pia Pentateuki ya Samaria katika kazi ya kulinganisha maandishi. Hizo ni chanzo kingine kinachosaidia watafsiri wa Biblia kufikiria jinsi ya kuendeleza ubora wa maandishi ya Wamasora. Visa kadhaa vinathibitisha kwamba uamuzi wa Halmashauri ya Tafsiri ya Biblia ya Ulimwengu Mpya wa kurudisha jina la Yehova mahali lilipokuwa limeondolewa katika maandishi ya Wamasora unafaa.

Hati-kunjo zinazofafanua kanuni na itikadi za farakano la Qumran zaonyesha wazi kwamba ku likuwako na namna mbalimbali ya dini ya Kiyahudi wakati wa Yesu. Farakano la Qumran lilikuwa na mapokeo tofauti na yale ya Mafarisayo na Masadukayo. Yaelekea tofauti hizo ndizo zilizosababisha farakano hilo kujitenga jangwani. Walidhani kimakosa kwamba farakano lao ndilo lililotimiza Isaya 40:3, lisemalo juu ya sauti jangwani inayonyosha njia ya Yehova. Vipande vya hati-kunjo kadhaa vyataja Mesiya, ambaye kuja kwake waandishi waliamini kumewadia. Jambo hilo lapendeza hasa kwa sababu Luka asema kwamba “watu walikuwa wakitarajia” kuja kwa Mesiya.—Luka 3:15.

Hati-Kunjo za Bahari ya Chumvi zatusaidia kuelewa kwa kiasi fulani hali mbalimbali za maisha ya Wayahudi katika kipindi ambacho Yesu alihubiri. Zina habari ziwezazo kutumiwa kulinganisha Kiebrania cha kale na maandishi ya Biblia. Hata hivyo, maandishi mengi ya Hati-Kunjo za Bahari ya Chumvi bado yahitaji kuchunguzwa zaidi. Kwa hiyo, huenda bado ujuzi zaidi utapatikana. Ndiyo, ugunduzi mkubwa zaidi wa kiakiolojia wa karne ya 20 waendelea kusisimua wasomi na pia wanafunzi wa Biblia tunaposonga mbele katika karne ya 21.

[Hisani ya Picha katika ukurasa wa 7]

Uchimbuzi wa Qumran: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.; hati-kunjo: Courtesy of Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem