Simulizi la Maisha

Nashukuru kwa Kumbukumbu Yenye Thamani!

KAMA ILIVYOSIMULIWA NA DRUSILLA CAINE

Ulikuwa mwaka wa 1933 na nilikuwa nimetoka tu kuolewa na Zanoah Caine ambaye, kama mimi, alikuwa kolpota—mweneza-injili wa wakati wote. Nikiwa na furaha tele, nilijiandaa kujiunga na mume wangu katika mgawo wake, lakini ili kufanya hivyo, nilihitaji baiskeli—bidhaa ghali ambayo sikuwa na uwezo wa kuinunua, kwa kuwa hali zilikuwa ngumu wakati wa mshuko wa kiuchumi. Ningefanya nini?

WALIPOSIKIA juu ya tatizo langu, ndugu za mume wangu walitafuta sehemu kuukuu za baiskeli kwenye marundo ya takataka na kunitengenezea baiskeli! Punde tu nilipojua kuiendesha, mimi na Zanoah tuliendesha baiskeli zetu kupitia majimbo ya Uingereza ya Worcester na Hereford, huku tukiwatolea ushahidi watu wote tuliokutana nao.

Sikujua kwamba hatua hii sahili iliyochochewa na imani ingeongoza kwenye maisha yaliyojaa kumbukumbu nyingi. Hata hivyo, wazazi wangu wapendwa ndio walioniwekea msingi wa kiroho.

Miaka Migumu ya Ile Vita Kuu

Nilizaliwa Desemba 1909. Muda mfupi baadaye, mamangu alipata nakala ya kitabu The Divine Plan of the Ages, na katika mwaka wa 1914 wazazi wangu wakanipeleka kutazama ile sinema “Drama ya Picha ya Uumbaji” (“Photo-Drama of Creation”), huko Oldham, Lancashire. (Kitabu hicho na sinema hiyo ilikuwa imetolewa na wale ambao sasa wanaitwa Mashahidi wa Yehova.) Japo nilikuwa mchanga ninakumbuka vizuri jinsi nilivyorukaruka kwa furaha tulipokuwa tunarudi nyumbani kwa sababu ya yale niliyokuwa nimetazama! Wakati huo Frank Heeley alianzisha  kikundi cha funzo la Biblia katika mji wa Rochdale tulikoishi. Kuhudhuria funzo hilo kulisaidia familia yetu kuelewa Maandiko.

Hali ya utulivu katika familia yetu ilivurugwa mwaka huohuo wakati Vita Kuu ilipoanza—Vita ya Kwanza ya Ulimwengu, kama tunavyoiita leo. Baba yangu aliitwa jeshini lakini akachukua msimamo wa kutokuwamo. Mahakamani, watu walieleza kwamba alikuwa “mtu mzuri” nazo barua kadhaa zilizotoka kwa “waungwana fulani zikasema kwamba waliamini alikataa kwa unyofu kujiunga na jeshi,” likaripoti gazeti fulani la mahali hapo.

Hata hivyo, badala ya kuruhusiwa asijiunge na jeshi, babangu aliruhusiwa tu ‘kutojiunga na wale waliokuwa wanapigana.’ Papo hapo yeye, mimi, na mamangu tukaanza kudhihakiwa. Hatimaye, walichunguza aina ya kazi ambayo angeweza kufanya, ndipo akapewa kazi ya ukulima, lakini wakulima fulani walitumia hali hiyo kujinufaisha kwa kutomlipa au kumlipa mshahara kidogo sana. Ili kutegemeza familia, mamangu alifanya kazi ngumu ya kufua katika chumba cha kufulia nguo cha mtu binafsi kwa mapato kidogo sana. Hata hivyo, sasa ninaona jinsi kukabiliana na hali hizo ngumu kulivyoniimarisha wakati wa ujana wangu na kunisaidia kuthamini zaidi mambo ya kiroho yaliyo muhimu.

Mwanzo Mdogo

Muda si muda, Daniel Hughes, mwanafunzi mwenye bidii wa Biblia alijiunga nasi. Alikuwa mchimba-makaa katika kijiji cha Ruabon, ambacho kiko umbali wa kilometa 20 kutoka Oswestry, ambako tulikuwa tumehamia. Mjomba Dan, kama nilivyomwita Daniel Hughes, aliendelea kuwasiliana na familia yetu, naye sikuzote alizungumzia Maandiko alipokuja kututembelea. Hakuwa mtu wa porojo. Kikundi cha kujifunza Biblia kilianzishwa huko Oswestry mwaka wa 1920, na Mjomba Dan akanipa nakala ya kitabu The Harp of God mwaka wa 1921. Nilikipenda sana kitabu hicho kwa sababu kilifanya iwe rahisi sana kuelewa mafundisho ya Biblia.

Kisha kulikuwa na Pryce Hughes pia, * ambaye baadaye alipata kuwa mhudumu msimamizi wa ofisi ya tawi ya London ya Mashahidi wa Yehova. Aliishi na familia yake katika eneo la karibu la Bronygarth, kwenye mpaka wa Welsh. Dada yake, Cissie alikuwa rafiki mkubwa wa mama.

Ninakumbuka jinsi nilivyosisimka mwaka wa 1922 mwito ulipotolewa wa ‘kutangaza Mfalme na ufalme wake.’ Katika miaka iliyofuata, japo nilikuwa shuleni, nilishiriki kwa furaha kugawanya trakti za pekee, hasa trakti yenye kichwa Ecclesiastics Indicted mwaka wa 1924. Ninapokumbuka mwongo huo, lilikuwa pendeleo lililoje kushirikiana na ndugu na dada wengi waaminifu—miongoni mwao Maud Clark * na mwenzake Mary Grant, * Edgar Clay, * Robert Hadlington, Katy Roberts, Edwin Skinner, * pamoja na Percy Chapman na Jack Nathan, * ambao walienda kusaidia kazi huko Kanada.

Hotuba ya Biblia yenye kichwa “Mamilioni Wanaoishi Sasa Hawatakufa Kamwe” (“Millions Now Living Will Never Die”) ilikuwa ushahidi wa wakati ufaao katika eneo letu kubwa. Mei 14, 1922, Stanley Rogers, aliyekuwa wa jamaa moja na Pryce Hughes, alikuja kutoka Liverpool kutoa hotuba kijijini Chirk, kilichokuwa upande wa kaskazini wa mji wetu, na baadaye jioni hiyo wakatoa hotuba kwenye jumba la sinema liitwalo The Picture Playhouse huko Oswestry. Ningali na kikaratasi kilichochapwa kwa ajili ya kukaribisha watu kwenye hotuba hiyo. Wakati huo wote, kikundi chetu kidogo kiliendelea kuimarishwa na ziara za waangalizi watatu wasafirio ambao ni Herbert Senior, Albert Lloyd, na John Blaney.

Wakati wa Kuamua

Katika mwaka wa 1929, niliamua kubatizwa. Nilikuwa na umri wa miaka 19 na wakati huo ndipo nilipojaribiwa kwelikweli kwa mara ya kwanza. Nilijuana na mwanamume mmoja kijana ambaye babake alikuwa mwanasiasa. Tulipendana, kisha akaniomba nifunge ndoa naye. Mwaka uliotangulia, kitabu Government kilikuwa kimetolewa, hivyo nikampa nakala moja. Lakini muda si muda nikaona kwamba hakupendezwa  kwa vyovyote na serikali ya mbinguni iliyozungumziwa katika kitabu hicho. Nilijua kutokana na mambo niliyojifunza kwamba Waisraeli wa kale waliamriwa wasioane na watu wasioamini na kwamba kanuni hiyo ilitumika hata kwa Wakristo. Kwa hiyo, ingawa ilikuwa vigumu kufanya hivyo, nilikataa kufunga ndoa naye.—Kumbukumbu la Torati 7:3; 2 Wakorintho 6:14.

Niliimarishwa na maneno haya ya mtume Paulo: “Acheni tusife moyo katika kufanya lililo bora, kwa maana katika majira yapasayo tutavuna ikiwa hatuchoki kabisa.” (Wagalatia 6:9) Mjomba Dan, niliyempenda sana, pia alinitia moyo aliponiandikia hivi: “Unapopatwa na majaribu, madogo au makubwa, tumia andiko la Waroma sura ya 8, mstari wa 28,” ambalo lasema: “Basi twajua kwamba Mungu hufanya kazi zake zote zishirikiane pamoja kwa ajili ya mema ya wale wampendao Mungu, wale ambao ndio walioitwa kulingana na kusudi lake.” Haikuwa rahisi, lakini nilijua kwamba nilifanya uamuzi ufaao. Mwaka huohuo nilijiandikisha kuwa kolpota.

Kukabiliana na Magumu

Katika mwaka wa 1931 tulipata jina letu jipya, Mashahidi wa Yehova, na mwaka huohuo tukafanya kampeni kwa bidii ya kugawanya kijitabu The Kingdom, the Hope of the World. Kila mwanasiasa, kasisi, na mfanyabiashara alipewa nakala ya kijitabu hicho. Eneo langu la kuhubiri lilianzia Oswestry hadi Wrexham, umbali wa kilometa 25 hivi upande wa kaskazini. Haikuwa rahisi kuhubiri eneo hilo lote.

Kwenye mkusanyiko mmoja huko Birmingham mwaka uliofuata, mwito ulitolewa watu 24 wajitolee. Kwa hamu, watu 24 kutia ndani mimi walitoa majina yao kwa ajili ya utumishi huo mpya ingawa hawakujua ungekuwa utumishi wa aina gani. Hebu wazia jinsi tulivyoshangaa tulipotumwa wawili wawili kutoa kijitabu kilekile The Kingdom, the Hope of the World, huku tumevaa mabango, moja mbele na lingine nyuma, ambayo yalitangaza Ufalme.

Niliona aibu sana kuhubiri karibu na kanisa moja, lakini nikajituliza kwamba hakuna aliyenijua katika jiji hilo. Hata hivyo, mtu wa kwanza kuzungumza nami alikuwa rafiki yangu wa zamani nikiwa shuleni, ambaye alinitazama na kusema: “Unafanya nini hapa ukiwa umevaa mabango namna hiyo?” Jambo hilo liliondoa woga wote niliokuwa nao kwa mwanadamu!

Kupanua Eneo

Mwaka wa 1933, niliolewa na Zanoah, mwanamume mjane ambaye umri wake ulikuwa mkubwa kuliko wangu kwa miaka 25. Mke wake wa kwanza alikuwa Mwanafunzi wa Biblia mwenye bidii, naye Zanoah aliendelea na mgawo wake kwa uaminifu baada ya kifo cha mke wake. Muda si muda, tulihama kutoka Uingereza kwenda katika mgawo wetu mpya huko North Wales, umbali wa kilometa 150 hivi. Tulitumia baiskeli kubebea makatoni, masanduku na vitu vingine vyenye thamani, na tulifika salama! Tulihitaji baiskeli ili kuweza kufanya mgawo huo. Tulizitumia kila mahali, hata karibu na kilele cha mlima wa Cader Idris huko Welsh ambao una urefu wa meta 900 hivi. Ilithawabisha sana kukuta watu waliokuwa na hamu ya kusikia “habari njema za ufalme.”—Mathayo 24:14.

Hatukuwa tumekaa hapo sana wakati watu walipotuambia kwamba kuna mtu mmoja aitwaye Tom Pryce ambaye, kama sisi, alikuwa akiwahubiria. Hatimaye, tulishangaa kama nini kumpata Tom aliyekuwa akiishi kwenye mlima uitwao Long Mountain, karibu na Welshpool! Wakati  nilipoanza kutoa ushahidi huko nyuma, nilikuwa nimemwachia kitabu cha kumsaidia kujifunza Biblia kiitwacho Reconciliation. Alikisoma peke yake, akaandika barua London ili apate vichapo zaidi, na tangu wakati huo alikuwa akiwaeleza watu kwa bidii imani yake mpya. Tulifurahia kuwa pamoja kwa muda wa saa nyingi na mara nyingi sote watatu tulijifunza pamoja na kutiana moyo.

Msiba Waleta Baraka

Katika mwaka wa 1934 makolpota wote walioishi karibu na North Wales walialikwa kwenda mjini Wrexham kusaidia kugawanya kijitabu Righteous Ruler. Siku moja kabla ya kuanza kampeni hii ya pekee, kulikuwa na msiba wa kitaifa. Mlipuko uliotokea kwenye mgodi wa makaa-mawe wa Gresford, ulio umbali wa kilometa tatu kaskazini ya Wrexham, uliua wachimba-makaa 266. Watoto zaidi ya 200 waliachwa bila baba, na wanawake 160 wakaachwa wajane.

Tulitakiwa kuandika majina ya waliofiwa, kuwatembelea kibinafsi, na kuwaachia kijitabu. Jina la Bibi Chadwick lilikuwa mojawapo ya majina niliyopewa, naye alikuwa amefiwa na mwanaye mwenye umri wa miaka 19. Nilipomtembelea, Jack, mwanaye mwenye umri mkubwa zaidi alikuwa pia amemtembelea mamaye ili kumfariji. Kijana huyu alinitambua lakini hakuniambia. Hivyo, alikisoma kijitabu hicho kisha akatafuta kijitabu kingine, The Final War, nilichokuwa nimemwachia miaka kadhaa mapema.

Baada ya kujua nilipokuwa nikiishi, Jack na mke wake May walikuja kuchukua vichapo zaidi. Katika mwaka wa 1936 walikubali kufanya mikutano katika makao yao huko Wrexham. Miezi sita baada ya ziara ya Albert Lloyd, kutaniko lilianzishwa, na Jack Chadwick akawa mwangalizi-msimamizi. Sasa kuna makutaniko matatu huko Wrexham.

Kuishi Katika Nyumba ya Trela

Hadi wakati huo, tulitumia makao yoyote ambayo tungeweza kupata na tulihama-hama kwenda hapa na pale, lakini Zanoah akaamua kwamba wakati ulikuwa umewadia kuwa na makao yetu wenyewe, makao ambayo yangeweza kuburutwa kutoka sehemu moja kwenda nyingine. Mume wangu alikuwa seremala stadi wa ukoo wa Gypsy (wahamaji-wazururaji), naye alitengeneza trela iliyofanana na trela za wahamaji hao. Tuliiita Elizabeth, jina lililo katika Biblia ambalo lamaanisha “Mungu wa Vingi.”

Ninakumbuka hasa mahali fulani tulipoishi—kwenye shamba la matunda karibu na mto. Niliona mahali hapo pakiwa kama Paradiso! Hakuna jambo lolote lililoharibu furaha tuliyokuwa nayo miaka yote tuliyoishi katika trela hiyo, ingawa hatukuwa na vitu fulani. Wakati wa baridi, matandiko ya kitanda yaliganda kwenye kuta za trela hiyo, nao umande ukawa tatizo la daima. Pia ilitubidi kubeba maji, mara nyingine kutoka mbali, lakini tulishirikiana pamoja kutatua matatizo hayo.

Wakati mmoja wa baridi kali nilikuwa mgonjwa, chakula kilikuwa haba, na hatukuwa na pesa. Zanoah aliketi kwenye kitanda, akachukua mkono wangu, na kunisomea Zaburi 37:25: “Nalikuwa kijana nami sasa ni mzee, lakini sijamwo na mwenye haki ameachwa wala mzao wake akiomba chakula.” Alinitazama na kuniambia: “Hali yetu isipobadilika karibuni, tutaanza kuomba-omba nami ninajua kwamba Mungu hawezi kuruhusu jambo hilo litokee!” Kisha akaenda kuwatolea majirani wetu ushahidi.

Zanoah aliporudi saa sita mchana ili kunitengenezea kitu cha kunywa, alipata bahasha nyumbani. Ndani mlikuwemo dola 75 za Marekani kutoka kwa babake. Miaka kadhaa mapema, Zanoah alikuwa ameshtakiwa isivyo kweli kwamba ametumia vibaya kiasi fulani cha pesa, lakini ikathibitishwa kwamba hakuwa na hatia. Pesa hizo zilikuwa zawadi ya kuomba msamaha na zilifika wakati ufaao!

Najifunza Jambo Lenye Manufaa

Nyakati nyingine tunajifunza mambo baada ya miaka mingi kupita. Kwa mfano: Kabla ya kuacha shule mwaka wa 1927 niliwatolea ushahidi wanadarasa wenzangu na walimu wangu wote isipokuwa mmoja tu, Lavinia Fairclough. Kwa kuwa hakuna aliyetaka kujua yale niliyokusudia kufanya katika maisha yangu, na kwa kuwa uhusiano wangu na Bi. Fairclough haukuwa mzuri sana, niliamua kutomweleza. Hebu wazia jinsi nilivyoshangaa na kufurahi miaka 20 hivi baadaye wakati mamangu aliponiambia kwamba mwalimu huyo alikuwa amerudi kutembelea rafiki zake na wanafunzi wake wote wa zamani ili awaambie kwamba sasa yeye alikuwa mmoja wa Mashahidi wa Yehova!

Tulipokutana nilimweleza sababu iliyonifanya nisimwambie mapema kuhusu imani yangu na kazi niliyokuwa nimekusudia kufanya. Alisikiliza kwa utulivu, kisha akasema: “Katika maisha yangu yote nimekuwa nikitafuta kweli!” Jambo hilo lilikuwa somo lenye manufaa kwangu—nisisite kamwe kutoa ushahidi kwa watu wote ninaokutana nao na kutohukumu yeyote kimbele.

Vita Nyingine na Maisha ya Baadaye

Mwishoni mwa miaka ya 1930 kulikuwa na ishara za kuanza kwa vita nyingine. Ndugu yangu Dennis, ambaye umri wake ulikuwa mdogo kuliko wangu kwa miaka kumi, aliruhusiwa kutojiunga na jeshi kwa masharti ya kwamba aendelee na kazi yake. Hakuwa anapendezwa sana na kweli, kwa hiyo mimi na mume wangu tukawaomba mapainia wa eneo hilo, Rupert Bradbury na ndugu yake David, wamtembelee. Walimtembelea na kujifunza Biblia pamoja naye. Dennis alibatizwa mwaka wa 1942 na baadaye akawa painia na kuwekwa kuwa mwangalizi asafiriye mwaka wa 1957.

Binti yetu Elizabeth alizaliwa mwaka wa 1938, na ili kutosheleza mahitaji ya familia, Zanoah alipanua trela yetu. Lilikuwa jambo la hekima kutafuta makao ya kudumu wakati Eunice, binti yetu wa pili, alipozaliwa mwaka wa 1942. Kwa hiyo, Zanoah aliacha upainia kwa miaka kadhaa, kisha tukahamia nyumba ndogo karibu na Wrexham. Baadaye, tulihamia mji wa Middlewich karibu na jimbo la Cheshire. Huko mume wangu mpendwa alikufa mwaka wa 1956.

Binti zetu wawili walipata kuwa waeneza-injili wa wakati wote. Wote wameolewa na wanafurahia maisha ya ndoa. Eunice na mume wake, ambaye ni mzee wa kutaniko, bado wanatumikia wakiwa mapainia wa pekee jijini London. Mume wa Elizabeth ni mzee wa kutaniko pia, nami hufurahi kwamba hao binti zangu wawili, wajukuu na vitukuu wangu wanne huishi karibu nami katika mji wa Preston, Lancashire.

Ninashukuru kwamba ninaweza kutembea kutoka nyumbani kwangu hadi kwenye Jumba la Ufalme lililoko upande ule mwingine wa barabara. Katika miaka ya karibuni, nimekuwa nikihudhuria mikutano ya kikundi kinachozungumza Kigujarati, ambacho hukutana hapo. Haijawa rahisi kujifunza lugha hiyo kwa sababu sasa uwezo wangu wa kusikia si mzuri. Nyakati nyingine inakuwa vigumu kusikia na kuelewa matamshi fulani, kama vile walio na umri mdogo zaidi wawezavyo kufanya. Lakini hilo ni jambo gumu na lenye kusisimua.

Bado ninaweza kuhubiri kutoka nyumba hadi nyumba na kuongoza mafunzo ya Biblia nyumbani kwangu. Marafiki wanapokuja kunitembelea, ninafurahia kuwaeleza mambo niliyoona wakati uliopita. Ninashukuru sana kwa kuwa na kumbukumbu za thamani kuhusu baraka ambazo nimepata kwa kushirikiana na watu wa Yehova kwa karibu miaka 90.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 25]

Kikaratasi cha kukaribisha watu kwenye hotuba ya Biblia yenye kichwa “Millions Now Living Will Never Die,” niliyosikiliza Mei 14, 1922

[Picha katika ukurasa wa 26]

Nikiwa na Zanoah muda mfupi baada ya kuoana mwaka wa 1933

[Picha katika ukurasa wa 26]

Nikisimama kando ya “Elizabeth,” trela yetu iliyotengenezwa na mume wangu