Hamia kwenye habari

Hamia kwenye yaliyomo

Unaweza Kuepuka Ugonjwa wa Moyo wa Mfano

Unaweza Kuepuka Ugonjwa wa Moyo wa Mfano

Unaweza Kuepuka Ugonjwa wa Moyo wa Mfano

Mchezaji bora ulimwenguni, aliyekuwa stadi kabisa na aliyeonekana kuwa ana afya bora kabisa, alianguka kwa ghafula na kufa wakati wa mazoezi. Mchezaji huyo, Sergei Grinkov, alijishindia nishani ya dhahabu mara mbili katika michezo ya Olimpiki ya kuteleza barafuni, na ustadi wake ulikatizwa kwa ghafula kabla tu hajatia fora—akiwa na umri wa miaka 28 tu. Ulikuwa msiba ulioje! Ni nini kilichomwua? Ugonjwa wa moyo. Ilisemekana kwamba kifo chake kilikuwa cha ghafula kabisa kwa sababu hakukuwa na dalili yoyote iliyoonyesha kwamba alikuwa akiugua ugonjwa huo. Hata hivyo, madaktari walipompima walipata kwamba moyo wake ulikuwa umevimba nayo mishipa mikuu ya damu ilikuwa imeziba kabisa.

IJAPOKUWA huenda ikaonekana kwamba magonjwa mengi ya moyo hutokea kwa ghafula, wataalamu wa kitiba hawakubaliani na jambo hilo. Ukweli ni kwamba dalili na mambo yanayochangia ugonjwa huo kama vile kushindwa kupumua, kuwa mnene kupita kiasi, na maumivu ya kifua mara nyingi hupuuzwa. Kwa sababu hiyo, watu wanaoshikwa na ugonjwa wa moyo wasipokufa papo hapo, wengi wao hulemaa kabisa katika muda wote wa maisha yao.

Leo, wataalamu wengi wa kitiba hukubaliana kwamba ili mtu azuie ugonjwa wa moyo anapaswa kuwa mwangalifu daima kuhusu chakula anachokula, mtindo wake wa maisha na kupimwa kwa ukawaida. * Kuchukua hatua hizo pamoja na kuwa na nia ya kufanya mabadiliko yanayohitajiwa kutasaidia sana mtu asipatwe na matokeo mabaya ya ugonjwa wa moyo.

Hata hivyo, kuna jambo jingine tunalohitaji kufikiria zaidi kuhusu moyo wetu. Biblia hutuonya, “Linda moyo wako kuliko yote uyalindayo; maana ndiko zitokako chemchemi za uzima.” (Mithali 4:23) Bila shaka andiko hili linarejezea hasa moyo wa mfano. Twahitaji kuwa macho ili kulinda moyo wetu halisi, lakini ni jambo muhimu hata zaidi kuendelea kuwa macho ikiwa twataka kulinda moyo wetu wa mfano usipatwe na magonjwa yanayoweza kusababisha kifo cha kiroho.

Kuchanganua Ugonjwa wa Moyo wa Mfano

Kama ilivyo na ugonjwa halisi wa moyo, mojawapo ya njia hakika zaidi ya kuzuia ugonjwa wa moyo wa mfano ni kujua mambo yanayousababisha kisha kuchukua hatua fulani. Kwa hiyo acheni tuchunguze baadhi ya mambo ya msingi yanayochangia matatizo ya moyo halisi na wa mfano.

Chakula. Kwa ujumla, inakubalika kwamba ingawa chakula kisichofaa chaweza kuwa na ladha nzuri, hakifai sana kwa afya. Vivyo hivyo, chakula kisichofaa cha akili kinapatikana kwa urahisi na ni chenye kuvutia, hata hivyo kinadhoofisha afya ya mtu ya kiroho. Vyombo vya habari hutangaza kwa ujanja habari zinazokazia ngono haramu, dawa za kulevya, jeuri na mambo ya uchawi. Kusoma habari hizo kunahatarisha moyo wa mfano. Neno la Mungu linaonya hivi: “Kila kitu kilicho katika ulimwengu—tamaa ya mwili na tamaa ya macho na wonyesho wa mtu wa kujivunia njia yake ya kutegemeza maisha—hakitokani na Baba, bali hutokana na ulimwengu. Zaidi ya hilo, ulimwengu unapitilia mbali na ndivyo na tamaa yao, lakini yeye ambaye hufanya mapenzi ya Mungu hudumu milele.”—1 Yohana 2:16, 17.

Mtu ambaye amezoea kula chakula kisichofaa hawezi kupendezwa na chakula kinachojenga afya kama vile matunda na mboga. Vivyo hivyo, huenda mtu ambaye amezoea kulisha akili na moyo wake habari za kilimwengu asipendezwe na chakula cha kiroho kinachofaa na kinachojenga. Huenda akaishi kwa kutegemea tu “maziwa” ya Neno la Mungu kwa muda fulani. (Waebrania 5:13) Hatimaye, atashindwa kusitawisha ukomavu wa kiroho unaohitajiwa ili kushughulikia madaraka yake ya kiroho katika kutaniko la Kikristo na katika huduma. (Mathayo 24:14; 28:19; Waebrania 10:24, 25) Wengine ambao wako katika hali hiyo wamejiachilia na kufifia kiroho hadi kuwa Mashahidi wasiotenda!

Hatari nyingine ni kwamba huenda mtu akawa tofauti kabisa na jinsi anavyoonekana kwa nje. Kutimiza wajibu wa Kikristo kijuujuu tu kwaweza kuficha ugonjwa ulio katika moyo wa mfano ambao huzidi kuwa mbaya kwa kufuatia mno vitu vya kimwili au vitumbuizo vinavyokazia ukosefu wa adili, jeuri, au mambo ya uchawi. Huenda chakula hicho kisichofaa kiroho kikaonekana kuwa hakina madhara yoyote, lakini kinaweza kudhuru moyo wa mfano sawa na vile chakula kisichofaa kinavyoweza kufanya mishipa mikuu iwe migumu na kudhuru moyo halisi. Yesu alitoa onyo dhidi ya kuruhusu tamaa zisizofaa ziingie moyoni. Alisema hivi: “Kila mtu ambaye hufuliza kumtazama mwanamke ili kuwa na harara kwa ajili yake tayari amefanya uzinzi pamoja naye moyoni mwake.” (Mathayo 5:28) Naam, chakula cha kiroho kisichofaa chaweza kusababisha ugonjwa wa moyo wa mfano. Hata hivyo, kuna mambo mengine ya kuhangaikiwa.

Kufanya mazoezi. Inajulikana kwamba maisha ya kukaa tu bila kufanya mazoezi yanaweza kusababisha ugonjwa wa moyo. Vivyo hivyo, kutojishughulisha na mambo ya kiroho maishani kwaweza kusababisha madhara. Kwa mfano, huenda mtu akashiriki huduma ya Kikristo kwa kiasi fulani pasipo kuvuruga starehe zake, na kujitahidi kidogo au kutojitahidi kwa vyovyote kuwa “mtenda-kazi asiye na lolote la kuaibikia, [a]kilitumia sawasawa neno la ile kweli.” (2 Timotheo 2:15) Au, huenda mtu akahudhuria mikutano ya Kikristo lakini akakosa kujitayarisha na kushiriki. Huenda asiwe na miradi yoyote ya kiroho au hamu ya mambo ya kiroho. Kutojishughulisha na mambo ya kiroho hatimaye hudhoofisha kabisa imani ambayo mtu alikuwa nayo. (Yakobo 2:26) Mtume Paulo alikuwa ameona hatari hiyo alipowaandikia Wakristo Waebrania, ambao yaelekea baadhi yao walikuwa wameacha kujishughulisha na mambo ya kiroho. Ona onyo alilotoa kuhusu jinsi mtu anavyoweza kuwa sugu kiroho. “Jihadharini, akina ndugu, kwa kuhofu kusije kamwe kukasitawi katika yeyote kati yenu moyo mwovu unaokosa imani kwa kujiondoa kwa Mungu aliye hai; lakini fulizeni kuhimizana kwa bidii mtu na mwenzake kila siku, maadamu yaweza kuitwa ‘Leo,’ kwa kuhofu yeyote kati yenu asije akafanywa kuwa mgumu kwa nguvu ya udanganyifu ya dhambi.”—Waebrania 3:12, 13.

Mkazo. Hata hivyo, jambo jingine ambalo husababisha ugonjwa wa moyo halisi ni mkazo mwingi mno. Vivyo hivyo, mkazo, au “mahangaiko ya maisha,” yanaweza kuhatarisha moyo wa mfano, hata kufanya mtu aache kabisa kumtumikia Mungu. Onyo la Yesu linafaa kuhusiana na habari hii: “Kazieni uangalifu kwa nyinyi wenyewe kwamba mioyo yenu isiwe kamwe yenye kulemewa na kula kupita kiasi na kunywa sana na mahangaiko ya maisha, na kwa ghafula siku hiyo iwe juu yenu mara hiyo kama mtego.” (Luka 21:34, 35) Pia mkazo unaweza kuathiri sana moyo wetu wa mfano tunaposumbuliwa na dhambi ya siri kwa muda mrefu. Mfalme Daudi alipatwa na jambo lililomfanya aelewe maumivu yanayoletwa na mkazo huo wenye kudhuru aliposema hivi: “Hamna amani mifupani mwangu kwa sababu ya hatia zangu. Maana dhambi zangu zimenifunikiza kichwa, kama mzigo mzito zimenilemea mno.”—Zaburi 38:3, 4.

Kuwa na uhakika kupita kiasi. Watu wengi walioshikwa na ugonjwa wa moyo walikuwa na uhakika kabisa kuhusu afya yao kabla tu hawajashikwa na ugonjwa huo. Mara nyingi, walipuuza kabisa kupimwa au hata waliona jambo hilo kuwa si la lazima. Vivyo hivyo, huenda wengine wakahisi kwamba kwa kuwa wamekuwa Wakristo kwa muda fulani, hawawezi kupatwa na jambo lolote. Huenda wakapuuza kujipima kiroho hadi jambo baya linapotokea. Ni muhimu kukumbuka shauri zuri lililotolewa na mtume Paulo la kutokuwa na uhakika kupita kiasi: “Acheni yeye ambaye afikiri kuwa amesimama ajihadhari kwamba asianguke.” Ni jambo la hekima kutambua kwamba sisi si wakamilifu na pia tujichunguze kiroho kwa ukawaida.—1 Wakorintho 10:12; Mithali 28:14.

Usipuuze Dalili Zisizofaa

Kwa kufaa, Maandiko hukazia kwamba tudumishe moyo wetu wa mfano ukiwa katika hali nzuri. Twasoma hivi katika andiko la Yeremia 17:9, 10: “Moyo huwa mdanganyifu kuliko vitu vyote, una ugonjwa wa kufisha, nani awezaye kuujua? Mimi, BWANA, nauchunguza moyo, navijaribu viuno, hata kumpa kila mtu kiasi cha njia zake, kiasi cha matunda ya matendo yake.” Lakini mbali na kuchunguza moyo wetu, Yehova pia huandaa mpango wenye upendo ili kutusaidia tujichunguze inavyohitajiwa.

Tunapata vikumbusho vya wakati unaofaa kupitia “mtumwa mwaminifu na mwenye busara.” (Mathayo 24:45) Kwa mfano, mojawapo ya njia kuu ambazo moyo wetu wa mfano unaweza kutudanganya ni kwa kuwaza-waza mambo yasiyofaa ya kilimwengu, kuota ndoto za mchana, kutangatanga kwa akili. Mambo hayo yanaweza kudhuru hasa yanapochochea mawazo yasiyofaa. Kwa hiyo, twapaswa kuyaepuka kabisa. Tukichukia uasi-sheria kama alivyofanya Yesu, tutalinda moyo wetu dhidi ya mawazo yasiyofaa ya kilimwengu.—Waebrania 1:8, 9.

Isitoshe, wazee wenye upendo katika kutaniko la Kikristo wanaweza kutusaidia. Ingawa bila shaka tunathamini wengine wanapotuhangaikia, kila mmoja wetu ana daraka la kutunza moyo wake wa mfano. Ni juu ya kila mmoja wetu ‘kuhakikisha mambo yote,’ na ‘kufuliza kujijaribu kama yumo katika imani.’—1 Wathesalonike 5:21; 2 Wakorintho 13:5.

Linda Moyo

Kanuni ya Biblia kwamba “lolote lile mtu analopanda, hilo atavuna pia” yahusu pia afya ya moyo wetu wa mfano. (Wagalatia 6:7) Mara nyingi, mtu anapoonekana kuwa amepoa kiroho kwa ghafula huwa amejihusisha kwa siri na kwa muda mrefu katika mambo yenye kudhuru kiroho kama vile kutazama ponografia, kufuatia sana vitu vya kimwili, au kutafuta umashuhuri au cheo.

Kwa hiyo, ili kulinda moyo, ni jambo muhimu kuchunguza chakula cha kiroho tunachokula. Lisha akili na moyo wako Neno la Mungu. Epuka chakula kisichofaa akili ambacho hupatikana kwa urahisi na ni chenye kuvutia lakini hufanya moyo wa mfano ufe ganzi. Mtunga-zaburi atoa onyo kwa kutumia mfano mzuri sana wa kitiba: “Moyo wao umekufa ganzi kama mafuta.”—Zaburi 119:70, NW.

Ikiwa kuna makosa ambayo umefanya kwa siri na kwa muda mrefu, jaribu sana kuyaacha yasije yakaziba mishipa yako ya mfano. Ukianza kuvutiwa na ulimwengu ambao unaonekana kuwa na mambo mengi ya kujifurahisha, tafakari shauri la hekima lililotolewa na mtume Paulo. Aliandika hivi: ‘Nisemalo ni hili, akina ndugu, wakati ubakio umepunguzwa. Tangu sasa acheni wale . . . wanaoutumia ulimwengu wawe kama wale wasioutumia kwa ukamili; kwa maana mandhari ya ulimwengu huu inabadilika.’ (1 Wakorintho 7:29-31) Na ikiwa umeanza kuvutiwa na mali, tii maneno haya ya Yobu: “Ikiwa nimeifanya dhahabu kuwa tumaini langu, na kuiambia dhahabu safi, Wewe u tegemeo langu; hilo nao lingekuwa uovu wa kuadhibiwa na waamuzi; kwani ningemwambia uongo Mungu aliye juu.”—Ayubu 31:24, 28; Zaburi 62:10; 1 Timotheo 6:9, 10.

Ikikazia uzito wa kupuuza kwa ukawaida shauri linalotegemea Biblia, Biblia huonya: “Aonywaye mara nyingi akishupaza shingo, atavunjika ghafula, wala hapati dawa.” (Mithali 29:1) Kinyume cha hilo, kwa kutunza moyo wetu wa mfano, tunaweza kufurahia amani ya akili inayotokana na kuishi maisha sahili, yenye utaratibu. Sikuzote, imependekezwa Wakristo wa kweli waishi maisha ya aina hiyo. Mtume Paulo alipuliziwa kuandika hivi: “Kwa hakika, huo ni njia ya kupata faida kubwa, ujitoaji-kimungu huu pamoja na ujitoshelevu. Kwa maana hatukuleta kitu katika ulimwengu, wala hatuwezi kupeleka kitu chochote nje. Kwa hiyo, tukiwa na riziki na cha kujifunika, tutakuwa wenye kuridhika na vitu hivi.”—1 Timotheo 6:6-8.

Naam, kujizoeza ujitoaji-kimungu kutahakikisha kwamba tuna moyo wa mfano wenye afya na nguvu. Kwa kuwa waangalifu sana kuhusu chakula cha kiroho tunachokula, hali yetu ya kiroho haitadhuriwa na njia na mawazo ya ulimwengu. Jambo la maana hata zaidi ni kwamba, moyo wetu wa mfano utachunguzwa kwa ukawaida ikiwa tutakubali maandalizi ya Yehova kupitia tengenezo lake. Tukiruhusu mioyo yetu ichunguzwe kwa uangalifu, tutaepuka matokeo yenye kusikitisha ya ugonjwa wa moyo wa mfano.

[Maelezo ya Chini]

^ fu. 4 Kwa habari zaidi, tafadhali ona mfululizo wa makala “Maradhi ya Moyo—Ni Nini Kinachoweza Kufanywa?” katika toleo la Amkeni! la Desemba 8, 1996, lililochapishwa na Mashahidi wa Yehova.

[Blabu katika ukurasa wa 10]

CHAKULA CHA KIROHO KISICHOFAA, CHAWEZA KUDHOOFISHA KABISA MOYO WA MFANO SAWA NA VILE CHAKULA KISICHOFAA KINAVYOWEZA KUFANYA MISHIPA MIKUU IWE MIGUMU NA KUDHURU MOYO HALISI

[Blabu katika ukurasa wa 10]

KUTOJISHUGHULISHA NA MAMBO YA KIROHO KWAWEZA KUSABABISHA MADHARA

[Blabu katika ukurasa wa 11]

“MAHANGAIKO YA MAISHA” YANAWEZA KUHATARISHA SANA MOYO WA MFANO

[Picha katika ukurasa wa 11]

Kupuuza afya yetu ya kiroho kwaweza kuwa na matokeo mabaya sana

[Picha katika ukurasa wa 13]

Kusitawisha mazoea mazuri ya kiroho hulinda moyo wa mfano

[Hisani ya Picha katika ukurasa wa 9]

AP Photo/David Longstreath