Ni Nini Kinachoweza Kutusaidia Kutumia Neno la Kweli Sawasawa?

MHAKIKI wa gazeti moja alikwenda kutazama mchezo fulani wa kuigiza. Hakuupenda mchezo huo hata kidogo na baadaye aliandika hivi: “Ukipenda mambo ya upuuzi, basi nenda ukatazame mchezo huo.” Baadaye, wale waliopanga na kutangaza mchezo huo wakatoa tangazo lililotia ndani maneno fulani ambayo yule mhakiki aliandika kuhusu mchezo ule. Katika tangazo hilo walitumia maneno haya: “Basi nenda ukatazame mchezo huo”! Watangazaji hao walinukuu maneno ya yule mhakiki kwa usahihi, hata hivyo, waliyanukuu bila kuonyesha maneno yaliyotangulia, na hivyo wakapotosha kabisa maana yake.

Mfano huo unaonyesha kwamba muktadha wa maneno fulani, yaani, maneno yanayotangulia au yanayofuata, unaweza kuwa muhimu sana ili habari fulani ieleweke vizuri. Kutoonyesha muktadha wa maneno kunaweza kupotosha maana sawa na jinsi Shetani alivyopotosha maana ya Maandiko alipojaribu kumdanganya Yesu. (Mathayo 4:1-11) Kwa upande mwingine, tukifikiria muktadha wa maneno fulani tutasaidiwa kuyaelewa vizuri zaidi. Kwa hiyo, tunapochunguza mstari fulani katika Biblia, ni jambo la hekima kusoma mistari inayotangulia na inayofuata na mambo mengine yanayohusika ili tuelewe vizuri habari hiyo.

Tumia Neno la Mungu Sawasawa

Muktadha unafafanuliwa kuwa sehemu zinazotangulia au kufuata neno au maneno yaliyoandikwa au kusemwa ambazo zinabadili maana au matokeo ya neno au maneno hayo. Muktadha umefafanuliwa pia kuwa hali au mambo ya hakika yanayohusiana na tukio fulani. Ufafanuzi huo unalingana kwa kadiri fulani na ule wa Kamusi ya TUKI ya Kiingereza-Kiswahili inayofafanua muktadha kuwa “mazingira ambamo mambo hutokea.” Ni muhimu kufikiria mistari inayotangulia na kufuata andiko fulani kwa maana mtume Paulo alimwandikia Timotheo hivi: “Fanya yote uwezayo kabisa ili ujionyeshe mwenyewe kuwa mwenye kukubaliwa na Mungu,  mtenda-kazi asiye na lolote la kuaibikia, ukilitumia sawasawa neno la ile kweli.” (2 Timotheo 2:15) Ili kulitumia Neno la Mungu sawasawa, ni lazima tulielewe vizuri kisha kuwaeleza wengine kwa unyofu na kwa usahihi. Heshima kwa Yehova, Mtungaji wa Biblia, itatusukuma tujitahidi kufanya hivyo, na kufikiria muktadha kutatusaidia sana.

Hali Ilivyokuwa Barua ya Pili kwa Timotheo Ilipoandikwa

Kwa mfano, tuchunguze barua ya Pili kwa Timotheo katika Biblia. * Kwanza tunaweza kuchunguza jinsi hali ilivyokuwa wakati kitabu hicho kilipoandikwa na mambo mengine yanayohusika. Kwa mfano tungeweza kuuliza, Ni nani aliyekiandika kitabu cha Timotheo cha Pili? Kiliandikwa lini na katika hali gani? Kisha tunaweza kuuliza, Yule “Timotheo,” aliyeandikiwa habari hizo alikuwa na hali gani? Kwa nini alihitaji habari hizo alizoandikiwa? Tukielewa mambo hayo uthamini wetu kwa kitabu hicho utaongezeka na tutasaidiwa kuona jinsi kinavyoweza kutufaidi leo.

Mistari ya kwanza ya barua ya Pili kwa Timotheo inaonyesha kwamba ndiye mtume Paulo alimwandikia Timotheo barua hiyo. Mistari mingine inaonyesha kwamba Paulo alipokiandika, alikuwa gerezani kwa sababu ya kuhubiri habari njema. Wengi walikuwa wamemwacha Paulo naye aliamini kwamba kifo chake kilikaribia. (2 Timotheo 1:15, 16; 2:8-10; 4:6-8) Kwa hiyo, haina budi aliandika barua hiyo mwaka wa 65 W.K. hivi, alipokuwa gerezani mara ya pili huko Roma. Yaelekea Nero alimhukumia kifo muda mfupi baadaye.

Hivyo ndivyo hali ilivyokuwa wakati barua ya Pili kwa Timotheo ilipoandikwa. Hata hivyo, ni jambo la kupendeza kuona kwamba Paulo hakumwandikia Timotheo ili alalamikie matatizo yake mwenyewe. Badala yake alionya juu ya magumu ambayo Timotheo angekabili siku zijazo, na kumtia moyo rafiki yake aepuke mambo yanayokengeusha, aendelee “kujipatia nguvu,” na kuwaelezea wengine maagizo ya Paulo. Kisha, wao wangeweza kuwasaidia hata wengine. (2 Timotheo 2:1-7) Paulo alionyesha mfano mzuri sana wa kuwajali wengine hata alipokabili magumu. Na ushauri wake unatufaa sana sisi leo!

Paulo anamwita Timotheo “mtoto mpendwa.” (2 Timotheo 1:2) Kijana huyo anatajwa mara nyingi katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo kama mwandamani mwaminifu wa Paulo. (Matendo 16:1-5; Waroma 16:21; 1 Wakorintho 4:17) Timotheo alikuwa na umri wa chini ya miaka 40 Paulo alipomwandikia barua hiyo. Bado alionwa kuwa kijana. (1 Timotheo 4:12) Hata hivyo, tayari alikuwa ametumikia kwa uaminifu ‘kama mtumwa pamoja na Paulo’ kwa miaka 14 hivi. (Wafilipi 2:19-22) Ijapokuwa Timotheo hakuwa na umri mkubwa sana, Paulo alimkabidhi daraka la kuwashauri wazee wengine “wasipigane kuhusiana na maneno” bali wakazie mambo muhimu kama vile imani na uvumilivu. (2 Timotheo 2:14) Timotheo alikuwa pia na mamlaka ya kuweka wazee na watumishi wa huduma kutanikoni. (1 Timotheo 5:22) Hata hivyo, huenda alisitasita kutumia mamlaka yake.—2 Timotheo 1:6, 7.

Mzee huyo wa kutaniko asiyekuwa na umri mkubwa alikabili hali mbalimbali ngumu sana. Kwa mfano, watu wawili, Himenayo na Fileto, walikuwa ‘wakipindua imani ya wengine,’ huku wakifundisha kwamba ‘ufufuo tayari ulikuwa umetukia.’ (2 Timotheo 2:17, 18) Yaelekea, waliamini kwamba hakukuwa na ufufuo mwingine ila ufufuo wa kiroho na kwamba Wakristo walikuwa wameshafufuliwa kwa njia hiyo. Huenda hawakufikiria muktadha waliponukuu maneno ya Paulo kwamba Wakristo walikuwa wafu katika dhambi zao lakini wakafanywa kuwa hai kwa njia ya roho ya Mungu. (Waefeso 2:1-6) Paulo alionya kwamba uasi-imani wa aina hiyo ungezidi. Aliandika hivi: “Kwa maana kutakuwako kipindi cha wakati ambapo hawatachukuliana na fundisho lenye afya, . . . nao watageuzia mbali masikio yao kuacha kweli, lakini watageuzwa kando kwenye hadithi zisizo za kweli.” (2 Timotheo  4:3, 4) Onyo hilo ambalo Paulo alitoa kabla ya uasi kutokea lilionyesha kwamba ilimbidi Timotheo kutii ushauri wa mtume huyo kwa haraka.

Faida ya Barua ya Pili kwa Timotheo Leo

Mambo ambayo yamezungumziwa kufikia hapa yanaonyesha kwamba Paulo aliandika barua ya Pili kwa Timotheo angalau kwa sababu zinazofuata: (1) Alijua kwamba angeuawa karibuni, na alitaka kumtayarisha Timotheo kwa wakati ambapo hangekuwapo tena ili kumsaidia. (2) Alitaka kumsaidia Timotheo awe tayari kulinda makutaniko yaliyokuwa chini ya uongozi wake yasiathiriwe na uasi na uvutano mwingine wenye kudhuru. (3) Alitaka kumtia Timotheo moyo awe na bidii katika utumishi kwa Yehova na kutegemea ujuzi sahihi wa Maandiko yaliyoongozwa na roho ya Mungu alipopinga vikali mafundisho ya uwongo.

Kuelewa hali hizo hutusaidia kufaidika zaidi tunaposoma barua ya Pili kwa Timotheo. Leo, pia, kuna waasi-imani kama Himenayo na Fileto, wanaoendeleza maoni yao wenyewe na wanaotaka kuharibu imani yetu. Isitoshe, tunaishi katika zile “nyakati za hatari zilizo ngumu kushughulika nazo,” ambazo Paulo alitabiri zingekuja. Wengi wamejionea hali hii ambayo Paulo alitabiri ingetokea: “Wote wanaotamani kuishi kwa ujitoaji-kimungu katika ushirika na Kristo Yesu watanyanyaswa pia.” (2 Timotheo 3:1, 12) Tunawezaje kusimama imara? Kama Timotheo, ni lazima tutii ushauri wa wale ambao wamemtumikia Yehova kwa miaka mingi. Na kwa fadhili zisizostahiliwa za Yehova tunaweza kuendelea “kujipatia nguvu” kwa kujifunza kibinafsi, kusali, na kushirikiana na Wakristo wenzetu. Zaidi ya hayo, sisi tunaweza kutii himizo hili la Paulo: “Fuliza kushika kiolezo cha maneno yenye afya,” huku tukiendelea kutegemea nguvu ya ujuzi sahihi.—2 Timotheo 1:13.

“Kiolezo cha Maneno Yenye Afya”

“Maneno yenye afya” ambayo Paulo alitaja yalimaanisha nini? Alitumia usemi huo kuhusu mafundisho ya kweli ya Kikristo. Katika barua yake ya kwanza kwa Timotheo, Paulo alieleza kwamba “maneno yenye afya” hasa ni “yale ya Bwana wetu Yesu Kristo.” (1 Timotheo 6:3) Mtu anayefuata maneno hayo yenye faida atakuwa na akili timamu, upendo, na huruma kwa wengine. Kwa kuwa huduma ya Yesu na mafundisho yake yanapatana na mafundisho mengine yote ya Biblia, usemi huo “maneno yenye afya” unaweza pia kutia ndani mafundisho yote ya Biblia.

Kwa Timotheo, na kwa wazee wote Wakristo, maneno hayo yenye afya yalikuwa ‘amana bora’ iliyohitaji kulindwa. (2 Timotheo 1:13, 14) Timotheo alipaswa ‘kulihubiri neno, kulifanya kwa hima katika majira yenye kufaa, katika majira yenye taabu, kukaripia, kukemea, kuhimiza kwa bidii, kwa ustahimilivu wote na usanifu wa kufundisha.’ (2 Timotheo 4:2) Tunapotambua kwamba mafundisho ya uasi-imani yalikuwa yakienea katika siku za Timotheo, tunaelewa kwa nini Paulo alikazia uharaka wa kufundisha maneno yenye afya. Tunaona pia kwamba Timotheo alihitaji kulinda kundi kwa ‘kukaripia, kukemea, kuhimiza’ kwa ustahimilivu, huku akifundisha kwa ustadi.

Timotheo alipaswa kuwahubiria nani? Mistari inayofuata inaonyesha kwamba Timotheo aliyekuwa mzee angehubiri katika kutaniko la Kikristo. Kwa sababu ya vishawishi vya wapinzani, Timotheo alishauriwa kudumisha usawaziko wa kiroho na kuhubiri neno la Mungu kwa ujasiri, wala si falsafa za wanadamu, maoni yake mwenyewe, au makisio yasiyo na maana. Ni kweli kwamba jambo hilo lingeweza  kusababisha upinzani kutoka kwa wale ambao huenda walikuwa na mielekeo mibaya. (2 Timotheo 1:6-8; 2:1-3, 23-26; 3:14, 15) Hata hivyo, kwa kufuata ushauri wa Paulo, Timotheo angekuwa akizuia uasi usienee, kama Paulo alivyofanya.—Matendo 20:25-32.

Je, maneno ya Paulo juu ya kuhubiri yanahusu pia kazi ya kuhubiri nje ya kutaniko? Naam, mistari inayofuata inaonyesha jambo hilo. Paulo anaongeza: “Wewe tunza akili zako katika mambo yote, vumilia uovu, fanya kazi ya mweneza-evanjeli, timiza kikamili huduma yako.” (2 Timotheo 4:5) Kuhubiri habari njema ya wokovu kwa wasioamini ni sehemu muhimu ya huduma ya Kikristo. (Mathayo 24:14; 28:19, 20) Na kama neno la Mungu linavyohubiriwa kutanikoni “katika majira yenye taabu,” ndivyo tunavyoendelea kuwahubiria wale wasio washiriki wa kutaniko hata katika hali ngumu.—1 Wathesalonike 1:6.

Msingi wa mahubiri na mafundisho yetu yote ni Neno la Mungu. Tunaiamini Biblia kabisa. Paulo alimwambia Timotheo hivi: “Andiko lote limepuliziwa na Mungu na ni lenye manufaa kwa kufundisha, kwa kukaripia, kwa kunyoosha mambo, kwa kutia nidhamu katika uadilifu.” (2 Timotheo 3:16) Maneno hayo hutumiwa mara nyingi kuonyesha kwamba Biblia ni Neno la Mungu. Hilo linafaa, lakini Paulo aliyaandika kwa kusudi gani?

Paulo alimwandikia mzee wa kutaniko ambaye alikuwa na daraka la ‘kukaripia, kunyoosha mambo, kutia nidhamu katika uadilifu,’ kutanikoni. Kwa hiyo, alimkumbusha Timotheo kutegemea hekima ya Neno la Mungu, ambayo Timotheo alikuwa amefundishwa tangu utotoni. Nyakati nyingine, inawabidi wazee kuwakaripia wenye makosa, kama vile Timotheo alivyofanya. Wanapofanya hivyo, wanapaswa kutegemea Biblia sikuzote. Isitoshe, Maandiko yanapotumiwa ili kumkaripia mtu, kwa kweli mtu huyo anakaripiwa na Mungu, kwa maana yaliandikwa chini ya uongozi wa roho ya Mungu. Yeyote anayekataa makaripio yenye msingi katika Biblia anakataa ushauri unaotoka kwa Yehova mwenyewe, kwani ushauri huo si mawazo ya wanadamu tu.

Kuna hekima nyingi sana kutoka kwa Mungu katika barua ya Pili kwa Timotheo. Na ushauri wake unatunufaisha zaidi tunapoelewa hali iliyokuwapo kilipoandikwa na mambo mengine yanayohusika. Katika makala hii, tumezungumzia tu mambo machache mazuri ajabu yaliyomo katika barua hiyo ya Mungu. Lakini hayo machache yanaonyesha jinsi ilivyo yenye faida kubwa sana kufikiria muktadha tunaposoma Biblia. Jambo hilo litatusaidia kuhakikisha kwamba ‘tunatumia neno la kweli sawasawa.’

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 27]

Paulo alitaka kumtayarisha Timotheo ili aweze kulinda makutaniko

[Picha katika ukurasa wa 30]

Paulo alimkumbusha Timotheo kutegemea hekima ya Neno la Mungu