Walitafuta ile Barabara Yenye Nafasi Ndogo

MIAKA 550 hivi iliyopita, vikundi vidogo vya watu waliodai kuwa Wakristo ambao waliishi Prague, Chelčice, Vilémov, Klatovy, na majiji mengine katika ile ambayo leo inaitwa Jamhuri ya Cheki, walihama makao yao. Walienda kuishi karibu na kijiji cha Kunwald, katika bonde lililoko kaskazini-mashariki mwa Bohemia, ambako walijenga nyumba ndogo, wakalima mashamba, wakasoma Biblia zao, na kujiita Umoja wa Akina Ndugu, au Unitas Fratrum katika Kilatini.

Wahamiaji hao walikuwa wa malezi mbalimbali. Walikuwa wakulima, watu mashuhuri, wanafunzi wa chuo kikuu, maskini kwa matajiri, wanaume kwa wanawake, wajane kwa mayatima, na wote walikuwa na tamaa ileile. Waliandika hivi: “Tulisali kwa Mungu Mwenyewe na kumwomba atufunulie mapenzi Yake matukufu katika mambo yote. Tulitaka kutembea katika njia Zake.” Bila shaka, wafuasi hao ambao baadaye waliitwa Umoja wa Akina Ndugu, au Akina Ndugu wa Cheki, walitafuta ‘barabara yenye nafasi ndogo inayoongoza kwenye uzima.’ (Mathayo 7:13, 14) Utafiti wao wa makini ulifunua kweli gani za Biblia? Imani yao ilitofautianaje na imani ya watu wa enzi hizo, na tunaweza kujifunza nini kutoka kwao?

Wakataa Jeuri au Kulegeza Msimamo

Vikundi kadhaa vya kidini vilichangia kufanyizwa kwa Umoja wa Akina Ndugu katikati mwa karne ya 15. Kikundi kimoja kilikuwa cha wafuasi wa Waldo, ambacho kilianzishwa katika karne ya 12. Mwanzoni, wafuasi  wa Waldo walijitenga na Kanisa Katoliki, lililokuwa dini rasmi huko Ulaya ya Kati. Hata hivyo, baadaye walirudia mafundisho fulani ya dini ya Katoliki. Kikundi kingine chenye uvutano kilikuwa cha wafuasi wa Jan Hus. Wakaaji wengi wa Cheki walikuwa wafuasi wa kikundi hicho, ambacho kilikuwa kimegawanyika sana. Baadhi yao walizozania masuala ya kijamii huku wengine wakitumia dini kutimiza malengo yao ya kisiasa. Wafuasi hao wa Umoja wa Akina Ndugu waliathiriwa pia na vikundi vya watu walioamini ule utawala wa miaka elfu, na vilevile wasomi wa Biblia wenyeji na wa kutoka nje.

Peter Chelčický (mwaka wa 1390 hivi hadi 1460 hivi), msomi wa Biblia na mleta-mabadiliko wa Cheki, alifahamu mafundisho ya wafuasi wa Waldo na ya wale wa Hus. Aliwapinga wafuasi wa Hus kwa kuwa walijihusisha na jeuri na akakataa kushirikiana na wafuasi wa Waldo kwa sababu walilegeza msimamo wao. Alivishutumu vita kuwa si vya Kikristo. Aliona kwamba Mkristo anapaswa kuongozwa na “sheria ya Kristo” bila kujali matokeo ya kuchukua msimamo huo. (Wagalatia 6:2; Mathayo 22:37-39) Katika mwaka wa 1440, Chelčický aliandika mafundisho yake katika kitabu Net of the Faith.

Gregory wa Prague, mwenye umri mdogo ambaye aliishi wakati mmoja na msomi Chelčický, alivutiwa sana na mafundisho ya Chelčický hivi kwamba aliacha kushirikiana na wafuasi wa Hus. Katika mwaka wa 1458, Gregory alivishawishi vikundi vidogo vya wafuasi wa zamani wa Hus wahame makao yao katika maeneo mbalimbali ya Cheki. Wafuasi hao wa Hus walikuwa  miongoni mwa watu waliomfuata kwenda kwenye kijiji cha Kunwald, ambako walianzisha kikundi kipya cha kidini. Baadaye, wafuasi wa Waldo kutoka Cheki na Ujerumani walijiunga nao huko.

Historia Yao

Kuanzia mwaka wa 1464 hadi 1467, kikundi hicho kipya lakini chenye kukua kilifanya mikutano kadhaa ya kidini katika eneo la Kunwald na kukubali maazimio kadhaa yaliyokitambulisha kikundi chao kipya cha kidini. Maazimio hayo yote yaliandikwa kwa makini katika vitabu kadhaa ambavyo sasa vinaitwa Acta Unitatis Fratrum (Matendo ya Umoja wa Akina Ndugu), ambavyo bado viko. Vitabu hivyo vina historia ambayo inaeleza waziwazi imani ya kikundi hicho. Vina barua, nakala za hotuba, na hata habari kamili kuhusu mizozano yao.

Vitabu hivyo vinasema hivi kuhusu imani ya kikundi hicho cha Umoja wa Akina Ndugu: “Tumeazimia kuendesha shughuli zetu kwa kuisoma Biblia tena kwa kufuata vielelezo vya Bwana wetu na mitume watakatifu, kwa kutafakari, kuonyesha unyenyekevu na ustahimilivu, kuwapenda maadui wetu, kuwafanyia na kuwatakia mema, na kuwaombea.” Maandishi hayo yanaonyesha kwamba mwanzoni kikundi hicho kilikuwa kikihubiri. Walienda wawili-wawili, nao wanawake walikuwa mishonari wenye matokeo  sana katika eneo hilo. Walijiepusha na vyeo vya kisiasa, wakakataa kula viapo, na kujiepusha na shughuli za kijeshi au kubeba silaha.

Wagawanyika

Hata hivyo, baada ya miaka kadhaa wafuasi wa kikundi cha Umoja wa Akina Ndugu waliacha kuishi kupatana na jina lao. Mgawanyiko huo ulitokana na mizozano kuhusu jinsi walivyopaswa kufuata imani yao kihalisi. Katika mwaka wa 1494, kikundi hicho kiligawanyika kuwa vikundi viwili—Kikundi Kikuu na Kikundi Kidogo. Ingawa wafuasi wa Kikundi Kikuu walilegeza msimamo wao wa kwanza kuhusu imani yao, wafuasi wa Kikundi Kidogo walihubiri kwamba wafuasi wa Umoja wa Akina Ndugu walipaswa kubaki imara katika kupinga siasa na ulimwengu.—Ona sanduku “Ni Nini Kilichowapata Wafuasi wa Kikundi Kikuu?”

Kwa mfano, mfuasi mmoja wa Kikundi Kidogo aliandika: “Watu wanaotembea katika njia mbili hawana uhakika kwamba wataendelea kuwa na uhusiano na Mungu, kwa kuwa wao huwa tayari kujitoa na kujitiisha Kwake mara chache na katika mambo madogo-madogo tu, huku wakitenda wapendavyo katika mambo makubwa. . . .  Tunatamani kuwa miongoni mwa watu walio na akili timamu na dhamiri nzuri, ambao humfuata Bwana Kristo kila siku kwenye barabara yenye nafasi ndogo huku wakibeba misalaba yao.”

Wafuasi wa Kikundi Kidogo walikuwa na maoni kwamba roho takatifu ni nguvu ya utendaji ya Mungu, “kidole” chake. Walielewa kwamba Yesu akiwa mwanadamu mkamilifu alitoa uhai wake wa kibinadamu kuwa fidia ili kulipia kilichopotezwa na Adamu mtenda-dhambi. Hawakumwabudu Maria, mama ya Yesu. Walifundisha kwamba waamini wangeweza kuwa makasisi bila kiapo cha kubaki waseja. Waliwatia moyo washiriki wote wa kutaniko wahubiri hadharani, nao waliwafukuza watenda-dhambi wasiotubu. Walijitenga kabisa na shughuli za kijeshi na kisiasa. (Ona sanduku “Imani ya Wafuasi wa Kikundi Kidogo.”) Kwa kuwa wafuasi wa Kikundi Kidogo walishikamana na maazimio yaliyo katika vitabu vyao, walijiona kuwa warithi wa kweli wa kile kikundi cha kwanza cha Umoja wa Akina Ndugu.

Walisema Waziwazi na Waliteswa

Wafuasi wa Kikundi Kidogo walishutumu dini nyingine waziwazi, kutia ndani wafuasi wa Kikundi Kikuu. Waliandika hivi kuhusu dini hizo: “Mnafundisha kwamba ni lazima kubatiza watoto wachanga wasio na imani, na kwa kufanya hivyo mnafuata desturi ya askofu anayeitwa Dionysius, ambaye kwa kuchochewa na watu fulani wasio na hekima alikazia ubatizo wa watoto wachanga . . . Karibu walimu wote na wanatheolojia mashuhuri, Luther, Melanchthon, Bucerus, Korvín, Jiles̆, Bullinger na wafuasi wa Kikundi Kikuu wanaamini fundisho hilo, . . . wote wanavutwa na fundisho hilo.”

Kwa hiyo, haishangazi kwamba wafuasi wa Kikundi Kidogo waliteswa. Mnamo mwaka wa 1524, mmoja wa viongozi wao, Jan Kalenec, alipigwa mijeledi na kuteketezwa kwa moto. Baadaye, washiriki watatu wa Kikundi Kidogo walichomwa moto kwenye mti wa mateso. Yaonekana Kikundi Kidogo kilififia mwaka wa 1550 hivi baada ya kifo cha kiongozi wao wa mwisho.

Hata hivyo, wafuasi wa Kikundi Kidogo walikuwa na uvutano juu ya dini za Ulaya zilizokuweko katika enzi ya kati. Ni kweli kwamba, kwa kuwa “ujuzi wa kweli” haukuwa mwingi katika siku za Kikundi Kidogo, wafuasi wa kikundi hicho hawakuweza kuondoa giza la kiroho lililokuwako kwa muda mrefu. (Danieli 12:4) Hata hivyo, leo Wakristo wanapaswa kutambua tamaa yao kubwa ya kutafuta na kufuata barabara yenye nafasi ndogo japo upinzani.

[Blabu katika ukurasa wa 13]

Inasemekana kwamba vitabu 50 kati ya vitabu 60 vya Bohemia (Cheki) vilivyochapishwa kati ya mwaka wa 1500 hadi 1510 viliandikwa na wafuasi wa Umoja wa Akina Ndugu

[Sanduku katika ukurasa wa 11]

Ni Nini Kilichowapata Wafuasi wa Kikundi Kikuu?

Ni nini kilichowapata wafuasi wa Kikundi Kikuu? Baada ya Kikundi Kidogo kutoweka, Kikundi Kikuu kiliendelea na shughuli zake za kidini, na bado kiliitwa Umoja wa Akina Ndugu. Baada ya muda, kikundi hicho kilibadili imani yake ya kwanza. Mwishoni mwa karne ya 16, kikundi hicho kiliungana na watu walioitwa Utraquists, * ambao hasa walikuwa Walutheri. Lakini wafuasi wa Umoja wa Akina Ndugu waliendelea kutafsiri na kuchapisha Biblia na pia vitabu vingine vya kidini. Jambo la kupendeza ni kwamba, kurasa za utangulizi za vichapo vyao vya kwanza zilikuwa na Tetragramatoni, yaani, zile herufi nne za Kiebrania ambazo zinawakilisha jina la Mungu.

Katika mwaka wa 1620, ufalme wa Cheki ulilazimika kujitiisha chini ya utawala wa Kanisa Katoliki. Kwa hiyo, wafuasi wengi wa Umoja wa Akina Ndugu wa Kikundi Kikuu walihama nchini na kuendelea na shughuli zao katika nchi nyingine. Huko, wafuasi wa kikundi hicho walikuja kuitwa Kanisa la Moravia (Moravia ni sehemu ya maeneo ya Cheki), na kanisa hilo bado lipo.

[Maelezo ya Chini]

[Sanduku katika ukurasa wa 12]

Imani ya Wafuasi wa Kikundi Kidogo

Manukuu yafuatayo kutoka Acta Unitatis Fratrum ya karne ya  15 na 16 yanaonyesha baadhi ya mambo ambayo wafuasi wa Kikundi Kidogo waliamini. Maneno yaliyoandikwa na viongozi wa Kikundi Kidogo, yanaelekezwa hasa kwa Kikundi Kikuu.

Utatu: “Ukitupia jicho Biblia nzima, hutapata kwamba Mungu amegawanyika katika sehemu fulani za Utatu, watu watatu kwa majina, kama watu walivyowazia.”

Roho takatifu: “Roho takatifu ni kidole cha Mungu na zawadi kutoka kwa Mungu, au mfariji, au Nguvu za Mungu, ambazo Baba huwapa waamini kupitia fadhili za Kristo. Maandiko Matakatifu hayaonyeshi kwamba roho takatifu inapaswa kuitwa Mungu au Mtu; wala mafundisho ya mitume hayaonyeshi hivyo.”

Ukuhani: “Wanawapa kimakosa cheo cha “kuhani”; kama hamngenyoa nywele zenu na kutumia mafuta ya kuponya mngekuwa sawa tu na watu wa kawaida. Mtakatifu Petro anawataka Wakristo wote wawe makuhani, anaposema: Ninyi ni ukuhani mtakatifu, ili kutoa dhabihu za kiroho. (1 Petro 2)”

Ubatizo: “Bwana Kristo aliwaambia mitume wake hivi: Enendeni katika ulimwengu wote mkahubiri Injili kwa uumbaji wote, kwa wale ambao wangeamini. (Marko, sura ya 16) Baada ya kutimiza maneno hayo: na kubatizwa, wataokolewa. Nanyi mnafundisha kubatiza watoto wachanga ambao hawana imani.”

Msimamo wa kutokuwamo: “Jambo ambalo ndugu zenu wa zamani waliliona kuwa baya na lisilo safi, kujiunga na jeshi na kuua au kutembea barabarani mkiwa mmebeba silaha, mnayaona mambo hayo yote kuwa mazuri . . . Kwa hiyo, tunahisi kwamba ninyi pamoja na walimu wengine, hamwelewi vizuri maneno ya unabii yanayosema: Hivyo alivunja nguvu za upinde, ngao, na upanga na pigano. (Zaburi 75) Tena Biblia inasema: Hawatadhuru wala kuharibu katika mlima wangu wote mtakatifu, kwa kuwa dunia ya Bwana itajaa kumjua Mungu, na kadhalika. (Isaya, sura ya 11).”

Kuhubiri: “Sote tunajua vizuri kwamba mwanzoni, wanawake waliwasaidia watu wengi kutubu kuliko makasisi wote pamoja na askofu. Na sasa makasisi wanakaa tu katika nyumba walizojengewa na kanisa lao. Hilo ni kosa kubwa sana! Nendeni katika ulimwengu wote. Hubirieni . . . uumbaji wote.”

[Ramani katika ukurasa wa 10]

 

UJERUMANI

POLAND

JAMHURI YA CHEKI

BOHEMIA

Mto Elbe

PRAGUE

Mto Vltava

Klatovy

Chelčice

Kunwald

Vilémov

MORAVIA

Mto Danube

[Picha katika ukurasa wa 10, 11]

Kushoto: Peter Chelčický; chini: ukurasa kutoka “Net of the Faith”

[Picha katika ukurasa wa 11]

Gregory wa Prague

[Hisani ya Picha katika ukurasa wa 13]

All images: S laskavým svolením knihovny Národního muzea v Praze, C̆esko