1. Ni nini kilichozuia familia ya Adamu na Hawa isiingie katika bustani ya Edeni, na Abeli alitamani nini sana?

ABELI alitazama kundi lake la kondoo likilisha kilimani. Kisha, akiwa karibu na kondoo hao, labda alitazama mbali na kuona mwali wa moto. Alijua kwamba mahali hapo palikuwa na upanga uliowaka moto na kujizungusha-zungusha ili kufunga njia ya kuingia kwenye bustani ya Edeni. Wakati fulani wazazi wake waliishi huko, lakini sasa wao na watoto wao hawakuruhusiwa kuingia katika bustani hiyo. Wazia upepo wa jioni ukipuliza nywele za Abeli alipotazama juu na kumfikiria Muumba wake. Je, uhusiano mzuri kati ya Mungu na wanadamu ungerudishwa? Abeli alitamani uhusiano huo urudishwe.

2-4. Abeli anazungumzaje nasi leo?

² Abeli anazungumza nawe leo. Je, unamsikia? Huenda ukasema jambo kama hilo haliwezekani. Kwa sababu mwana huyo wa pili wa Adamu alikufa zamani za kale. Mabaki ya mwili wake yalioza na yamechanganyika na udongo kwa karibu miaka 6,000. Biblia inatufundisha kwamba wafu: “Hawajui lolote kamwe.” (Mhu. 9:5, 10) Vilevile, Abeli hakusema neno hata moja ambalo limeandikwa katika Biblia. Basi, anawezaje kuzungumza nasi?

³ Mtume Paulo aliongozwa na roho takatifu kusema hivi kumhusu Abeli: “Kupitia hiyo yeye, ijapokuwa alikufa, bado anasema.” (Soma Waebrania 11:4.) Abeli anazungumza kupitia nini? Kupitia imani. Abeli alikuwa mwanadamu wa kwanza kusitawisha sifa hiyo yenye kupendeza. Alikuwa na imani thabiti sana hivi kwamba mfano wake unaendelea kuishi, ukiwa kiwango imara ambacho tunaweza kuiga leo. Tukiiga imani yake na kujitahidi kuifuata, basi mfano wa Abeli utazungumza nasi waziwazi na kwa njia iliyo halisi kabisa.

⁴ Hata hivyo, tunawezaje kujifunza kutokana na Abeli na imani yake kwa sababu Biblia inasema machache sana kumhusu? Acheni tuone.

5. Maneno ya Yesu yanayomhusianisha Abeli na “kuwekwa msingi wa ulimwengu” yanamaanisha nini? (Ona pia maelezo ya chini.)

⁵ Abeli alizaliwa mwanzoni mwa historia ya wanadamu. Baadaye, Yesu alimhusianisha Abeli na “kuwekwa msingi wa ulimwengu.” (Soma Luka 11:50, 51.) Inaonekana Yesu alimaanisha ulimwengu wa watu walio na tumaini la kukombolewa kutoka katika dhambi. Ingawa Abeli alikuwa mtu wa nne kuishi duniani, inaonekana ndiye mtu wa kwanza ambaye Mungu aliona kuwa anaweza kukombolewa. * Ni wazi kwamba Abeli hakulelewa kati ya watu wenye uvutano mzuri.

6. Abeli alikuwa na wazazi wa aina gani?

⁶ Ingawa wanadamu hawakuwa wameishi kwa muda mrefu, walikabili hali yenye kuhuzunisha. Yaelekea wazazi wa Abeli, Adamu na Hawa, walikuwa wenye sura na afya bora. Lakini walikuwa wamefanya makosa makubwa, na walijua hivyo. Wakati fulani walikuwa wakamilifu, na wangeishi milele. Kisha wakamwasi Yehova Mungu na akawafukuza kwenye makao yao ya Paradiso katika bustani ya Edeni. Kwa kutanguliza tamaa yao bila kujali chochote, kutia ndani hali ya wazao wao, walipoteza ukamilifu na uzima wa milele.—Mwa. 2:15–3:24.

7, 8. Hawa alisema nini Kaini alipozaliwa, na huenda alifikiria nini?

⁷ Walipofukuzwa kwenye bustani, Adamu na Hawa walikabili  maisha magumu. Hata hivyo, mwana wao wa kwanza alipozaliwa, walimwita Kaini, au “Kitu Kilichozaliwa,” na Hawa akasema hivi: “Nimezaa mwanamume kwa msaada wa Yehova.” Huenda maneno yake yanaonyesha kwamba alikumbuka ahadi ambayo Yehova alitoa katika bustani, alipotabiri kwamba mwanamke fulani angetokeza “uzao” ambao siku moja ungemwangamiza yule mwovu ambaye aliwapotosha Adamu na Hawa. (Mwa. 3:15; 4:1) Je, Hawa aliwazia kwamba alikuwa mwanamke aliyetabiriwa na kwamba Kaini ndiye “uzao” ulioahidiwa?

⁸ Ikiwa ndivyo, alikuwa amekosea sana. Zaidi ya hayo, ikiwa yeye na Adamu walimwambia Kaini mambo hayo alipokuwa mvulana, kwa kweli walimfanya awe na kiburi. Baada ya muda, Hawa alizaa mwana wa pili, lakini hatusomi maneno ya kumsifu. Walimwita Abeli, jina linalomaanisha “Pumzi,” au “Ubatili.” (Mwa. 4:2) Je, jina hilo linamaanisha kwamba hawakutazamia mengi kutoka kwa Abeli, yaani, walikuwa na matumaini mengi kwa Kaini? Huenda ikawa hivyo.

9. Leo wazazi wanajifunza nini kutoka kwa wazazi wetu wa kwanza?

⁹ Leo wazazi wanajifunza mengi kutoka kwa wazazi hao wa kwanza. Kupitia maneno na matendo yenu, je, mnafanya watoto wenu wakuze kiburi, kujitakia makuu, na ubinafsi? Au, mnawafundisha kumpenda Yehova Mungu na kusitawisha urafiki pamoja naye? Inasikitisha kwamba wazazi wa kwanza walishindwa kufanya hivyo. Ingawa hivyo, wazao wao walikuwa na tumaini.

10, 11. Kaini na Abeli walifanya kazi gani, na Abeli alisitawisha sifa gani?

¹⁰ Wavulana hao walipoendelea kukua, inaelekea Adamu aliwazoeza kufanya kazi ambazo zingesaidia familia. Kaini alikuwa mkulima, naye Abeli alichunga wanyama.

¹¹ Hata hivyo, Abeli alifanya jambo muhimu zaidi. Kwa miaka mingi, alisitawisha imani, sifa muhimu ambayo baadaye Paulo aliandika kuihusu. Fikiria jambo hilo! Abeli hangemwiga mwanadamu yeyote. Basi, alisitawishaje imani katika Yehova Mungu? Hebu ona mambo matatu ambayo inaelekea yalimsaidia kusitawisha imani.

12, 13. Huenda kuchunguza uumbaji wa Yehova kulimsaidiaje Abeli kusitawisha imani?

¹² Uumbaji wa Yehova. Ni kweli kwamba Yehova alikuwa amelaani udongo, na akaufanya utokeze miiba na mibaruti ambayo iliathiri kilimo. Lakini bado dunia ilitokeza mazao kwa wingi na hivyo kuwezesha familia ya Adamu kupata chakula. Na wanyama  hawakuwa wamelaaniwa, kutia ndani ndege na samaki; wala milima, maziwa, mito, na bahari; wala mbingu, mawingu, jua, mwezi, na nyota. Kila mahali alipotazama, Abeli aliona upendo mwingi, hekima, na wema wa Yehova Mungu, ambaye alikuwa ameumba vitu vyote. (Soma Waroma 1:20.) Bila shaka, imani ya Abeli iliimarishwa alipotafakari mambo hayo kwa uthamini.

¹³ Abeli alitenga wakati wa kufikiria mambo ya kiroho. Mwazie akichunga wanyama wake. Mchungaji alihitaji kutembea sana. Aliwaongoza wanyama kwenye vilima, mabonde, kuvuka mito, kila mara akitafuta majani mabichi zaidi, chemchemi bora za kunywesha wanyama, na mahali salama pa kupumzika. Kati ya viumbe wote wa Mungu, inaonekana kondoo ndio waliohitaji kuchungwa, ni kana kwamba walipaswa kuongozwa na kulindwa na mwanadamu. Je, Abeli aliona kwamba yeye pia alihitaji kuongozwa, kulindwa, na kutunzwa na Mtu mwenye hekima na uwezo kuliko wanadamu? Bila shaka, alitaja mambo kama hayo katika sala, na hivyo imani yake ikazidi kuimarika.

14, 15. Ahadi za Yehova zilimsaidiaje Abeli awe na mengi ya kutafakari?

¹⁴ Ahadi za Yehova. Inawezekana Adamu na Hawa waliwasimulia wana wao kuhusu mambo yaliyotukia katika bustani ya Edeni na yakafanya wafukuzwe. Hivyo, Abeli alikuwa na mambo mengi ya kutafakari.

¹⁵ Yehova alisema udongo ungelaaniwa. Abeli aliona waziwazi miiba na mibaruti ambayo ilitimiza laana hiyo. Pia, Yehova alitabiri Hawa angehisi maumivu wakati wa mimba na kuzaa kwa uchungu. Bila shaka, Abeli alijua kwamba maneno hayo yalitimia ndugu na dada zake wadogo walipokuwa wakizaliwa. Yehova alitambua kimbele kwamba Hawa angetamani kupita kiasi kupendwa na kutunzwa na mumewe, na hivyo kutawaliwa naye. Abeli alijionea jambo hilo likitukia. Katika mambo hayo yote, Abeli aliona kwamba maneno ya Yehova yanategemeka kabisa. Hivyo, Abeli alikuwa na sababu thabiti za kuamini ahadi ya Mungu kuhusu “uzao” ambao siku moja ungerekebisha makosa yaliyoanzia huko Edeni.—Mwa. 3:15-19.

16, 17. Huenda Abeli alijifunza nini kutoka kwa makerubi wa Yehova?

 ¹⁶ Watumishi wa Yehova. Abeli hangemwiga mwanadamu yeyote, lakini mbali na wanadamu, wakati huo kulikuwa pia na viumbe wengine wenye akili duniani. Adamu na Hawa walipofukuzwa kwenye bustani, Yehova alihakikisha kwamba wao pamoja na wazao wao hawangeingia kwenye Paradiso hiyo. Ili kulinda mwingilio wa bustani hiyo, Yehova aliweka makerubi, yaani, malaika wenye cheo cha juu, pamoja na upanga uliowaka na kujizungusha-zungusha.—Soma Mwanzo 3:24.

¹⁷ Wazia ilivyokuwa Abeli alipowaona makerubi hao akiwa mvulana. Wakiwa na miili ya kibinadamu, bila shaka walikuwa wenye nguvu sana. Vilevile, ule “upanga” uliokuwa ukiwaka, na kujizungusha-zungusha, ulikuwa wenye kutisha. Abeli alipoendelea kukua, je, aliwahi kuona makerubi hao wakichoka na kuondoka mahali hapo? Hapana. Usiku na mchana, miaka nenda miaka rudi, viumbe hao wenye akili na nguvu nyingi waliendelea kusimama mahali hapo. Hivyo, Abeli akajifunza kwamba Yehova Mungu ana watumishi waadilifu, na washikamanifu. Kwa kutazama makerubi hao, Abeli aliona ushikamanifu na utii kwa Yehova ambao hakuuona katika familia yake. Bila shaka, mfano huo wa malaika uliimarisha imani yake.

18. Ni mambo gani yanayoweza kutusaidia kujenga imani?

¹⁸ Kwa kutafakari mambo yote ambayo Yehova alikuwa amefunua kujihusu kupitia uumbaji, ahadi zake, na utii wa malaika Wake, imani ya Abeli iliendelea kuimarika. Tunajifunza mengi kutokana na mfano wake, sivyo? Hasa vijana wanajifunza kwamba wanaweza kusitawisha imani ya kweli katika Yehova Mungu, hata  washiriki wa familia yao wasipokuwa washikamanifu. Leo, tuna msingi mzuri wa kutusaidia kujenga imani kwa sababu tuna Biblia nzima, tunajionea maajabu ya uumbaji, na vilevile tuna mifano mingi ya wanadamu waaminifu.

19. Baada ya muda, Abeli alielewa ukweli gani muhimu?

¹⁹ Imani ya Abeli katika Yehova ilipoendelea kukua, alitamani kuionyesha kwa matendo. Lakini, mwanadamu angempa nini Muumba wa ulimwengu mzima? Kwa kweli, Mungu hakuhitaji zawadi au msaada wowote kutoka kwa wanadamu. Baada ya muda, Abeli alielewa ukweli huu muhimu: Ikiwa angemtolea Yehova kitu bora zaidi alichokuwa nacho, kwa nia inayofaa, Baba yake wa mbinguni mwenye upendo angekubali.

20, 21. Kaini na Abeli walimtolea Yehova nini, na Mungu aliitikiaje?

²⁰ Abeli akajitayarisha kutoa kondoo kutoka katika kundi lake. Alichagua walio bora zaidi, yaani, wazaliwa wa kwanza, na vipande alivyoona kuwa bora kabisa. Wakati uleule, Kaini pia alitafuta baraka na kibali cha Yehova, hivyo akatayarisha toleo kutoka kwa mimea yake. Lakini nia yake haikuwa sawa na ya Abeli. Tofauti kati yao ilionekana wazi ndugu hao walipoleta matoleo yao.

²¹ Huenda wana hao wawili wa Adamu walitumia madhabahu na moto kutoa matoleo yao, labda mbele ya makerubi, ambao wakati huo ndio tu waliokuwa wawakilishi wa Yehova duniani. Yehova akajibu! Tunasoma: “Yehova alikuwa akimtazama Abeli na toleo lake kwa kibali.” (Mwa. 4:4) Biblia haisemi jinsi Mungu alivyoonyesha kibali chake.

22, 23. Kwa nini Yehova alikubali dhabihu ya Abeli?

²² Kwa nini Mungu alimwonyesha Abeli kibali? Je, alipendezwa na toleo lake? Abeli alimtoa kiumbe aliye hai, na akamwaga damu yake yenye thamani. Je, Abeli alitambua thamani ya dhabihu kama hiyo? Karne nyingi baada ya wakati wa Abeli, Mungu alitumia dhabihu ya kondoo asiye na kasoro kuwakilisha dhabihu ya Mwana wake mkamilifu, “Mwana-Kondoo wa Mungu,” ambaye damu yake isiyo na hatia ingemwagwa. (Yoh. 1:29; Kut. 12:5-7) Hata hivyo, Abeli hakujua wala kuelewa mambo hayo yote.

²³ Hili ndilo jambo tunalojua kwa hakika: Abeli alitoa kitu bora zaidi kati ya vitu alivyokuwa navyo. Yehova alimtazama kwa kibali mwanamume huyo na pia toleo lake. Abeli alitenda kwa kuchochewa na upendo na imani ya kweli katika Yehova.

24. (a) Kwa nini tunaweza kusema kwamba toleo la Kaini halikuwa na kasoro? (b) Ni nini kinachoonyesha kwamba watu wengi leo wana mwelekeo kama wa Kaini?

²⁴ Mambo yalikuwa tofauti kwa Kaini. Yehova “hakumtazama  Kaini na toleo lake kwa kibali chochote.” (Mwa. 4:5) Si kwamba toleo la Kaini lilikuwa na kasoro, kwa sababu baadaye Sheria ya Mungu iliruhusu matoleo ya mazao ya shambani. (Law. 6:14, 15) Lakini kumhusu Kaini Biblia inasema “matendo yake mwenyewe yalikuwa maovu.” (Soma 1 Yohana 3:12.) Kama watu wengi leo, Kaini alidhani kujionyesha tu kwamba amejitoa kwa Mungu kwa nje kulitosha. Baada ya muda mfupi, ilionekana wazi kupitia matendo yake kwamba hakuwa na imani wala hakumpenda Yehova.

25, 26. Yehova alimpa Kaini onyo gani, lakini Kaini alifanya nini?

²⁵ Kaini alipoona kwamba hakupata kibali cha Yehova, je, alijifunza kutokana na mfano wa Abeli? Hapana. Alipandwa na hasira kumwelekea ndugu yake. Yehova aliona kilichokuwa moyoni mwa Kaini na akazungumza naye kwa subira. Alimwonya Kaini kwamba mtazamo wake ungemwingiza kwenye dhambi nzito, na akamwambia kuwa ‘angeinuliwa’ ikiwa angebadili njia zake.—Mwa. 4:6, 7.

²⁶ Kaini alipuuza onyo la Mungu. Badala yake, alimwomba ndugu yake mdogo asiye na hatia waende shambani. Wakiwa huko, Kaini akampiga Abeli na kumuua. (Mwa. 4:8) Hivyo, Abeli akawa mwabudu wa kwanza wa Yehova kuteswa; mtu wa kwanza kufia imani. Alikufa, lakini hadithi yake haikuisha.

27. (a) Kwa nini tuna hakika kwamba Abeli atafufuliwa? (b) Tunapaswa kufanya nini ili tukutane na Abeli wakati ujao?

²⁷ Kwa njia ya mfano, damu ya Abeli ilimlilia Yehova Mungu ili atekeleze haki au kulipiza kisasi. Na Mungu alihakikisha kwamba haki ilitekelezwa, alipomwadhibu Kaini kwa sababu ya uovu wake. (Mwa. 4:9-12) Jambo muhimu zaidi ni kwamba simulizi la Abeli linazungumza nasi leo. Maisha yake—labda miaka mia moja hivi—yalikuwa mafupi kwa wanadamu wakati huo, lakini Abeli aliyatumia vizuri. Alikufa akijua kwamba alipendwa na alikuwa na kibali cha Baba yake wa mbinguni, Yehova. (Ebr. 11:4) Hivyo, tuna hakika kwamba yuko salama katika kumbukumbu la Yehova lisilo na mipaka, akingojea kufufuliwa katika paradiso duniani. (Yoh. 5:28, 29) Je, utakutana naye huko? Unaweza ikiwa utaazimia kumsikiliza Abeli anapozungumza na uige imani yake yenye nguvu.