Je, Ulijua?
Maisha ya watumwa yalikuwa namna gani katika utawala wa Roma?
Katika Utawala wa Roma, watu wengi walifikia kuwa watumwa kisha taifa lao kushindwa katika vita ao kwa kukamatwa kinguvu. Watu waliokamatwa waliuzishwa na kwa kawaida hawakurudia tena kwao wala kuona familia zao.
Watumwa wengi walifanya kazi ngumu mupaka kufa katika nafasi za kuchimba majiwe ya bei, lakini watumwa waliofanya kazi za nyumbani ao waliotumika katika mashamba waliendelea vizuri na maisha yao. Mutumwa alilazimishwa kuvaa kwenye shingo mukufu wa chuma ao kibandiko kilichokuwa na maandishi yaliyoonyesha kwamba ikiwa mutu fulani anamurudisha kwa bwana wake kisha yeye kutoroka, mutu huyo atapewa zawadi. Wale waliojaribu kutoroka mara kwa mara, wangeandikwa kwenye paji la uso wao, mara nyingi herufi F ili kumaanisha fugitivus (mutu anayetoroka).
Kitabu cha Biblia kinachoitwa Filemoni kinazungumuzia namna mutume Paulo alivyomurudisha Onesimo, mutumwa aliyetoroka, kwa bwana wake Filemoni. Hata ikiwa Filemoni alikuwa na haki ya kisheria ya kumuazibu Onesimo vikali, Paulo alimuomba Filemoni ‘amupokee kwa fazili,’ kwa sababu ya upendo wa Kikristo na urafiki kati yao.—Filemoni 10, 11, 15-18.
Sababu gani inchi ya Foinike ilijulikana sana juu ya kutengeneza rangi ya zambarau?
Inchi ya Foinike, iliyokuwa karibu sawa na Lebanoni ya leo, ilijulikana sana juu ya kutengeneza rangi ya zambarau (violet) ya Tiro, rangi hiyo iliitwa kwa jina la muji wa Tiro. Mufalme Sulemani wa Israeli ya zamani alipamba hekalu lake kwa “sufu iliyotiwa rangi ya zambarau” iliyotengenezwa na fundi aliyetoka Tiro.—2 Mambo ya Nyakati 2:13, 14.
Rangi ya zambarau ya Tiro ndiyo ilikuwa rangi ya bei sana wakati huo, sababu kubwa ni kwamba iliomba kazi nyingi ili kuitengeneza. Kwanza, wavuvi wa samaki walikusanya kwa wingi konokono wadogo-wadogo wa baharini wanaoitwa murex *. Iliomba kutumia konokono karibu 12 000 ili kutengeneza rangi ya kutia kwenye nguo moja. Kisha, konokono hao wa baharini waliondolewa katika nyumba zao ili sehemu zao zinazotoa rangi zikamatwe. Watengenezaji wa rangi walichanganya sehemu hizo na chumvi na walianika muchanganyiko huo kwenye jua kwa muda wa siku tatu. Kisha, walitia muchanganyiko huo katika chombo chenye kufunikwa na waliutokotesha pamoja na maji ya bahari kwa siku zingine nyingi.
Kwa mamia ya miaka, kupitia biashara yao na kwa kutawala maeneo mengine, Wafoinike waliendelea kuuzisha peke yao rangi ya zambarau ya Tiro na wao tu ndio waliendelea kutengeneza rangi hiyo. Vitu fulani vilivyobaki vya kutengeneza rangi hiyo vimepatikana karibu-karibu na Bahari ya Mediterania mupaka upande wa mangaribi katika muji wa Cádiz, inchi ya Hispania.
^ Nyumba zao zina urefu wa sentimenta 5 mupaka 8.