“KWELI ni nini?” Hilo ni ulizo Pontio Pilato, aliyekuwa gavana Muroma wa Yuda wakati wa mitume, alimuuliza Yesu. Wakati huo, Yesu alikuwa anasambishwa mbele ya gavana huyo. (Yohana 18:38) Ni wazi kwamba Pilato hakuwa anatafuta kweli. Tofauti na hilo, ulizo lake lilifunua kuwa alikuwa na mashaka. Inaonekana kwamba, Pilato aliona kweli kuwa ni jambo lolote lenye mutu anaweza kuchagua ao alifundishwa kuamini; hakuna njia iliyoonyesha kabisa ikiwa kweli ni nini. Watu wengi leo wanaona pia hivyo.

Watu waliokuwa wanaenda kanisani kati ya mwaka wa 1501 na 1600 katika Ulaya hawakujua kweli ni gani yenye walipaswa kuamini. Kwa sababu tangu utoto walifundishwa kuamini ukubwa wa papa na mafundisho mengine ya kanisa, walipambana na mawazo mapya yaliyoenezwa na Marekebisho Makubwa ya Kidini yaliyokuwa yanasambaa katika Ulaya wakati huo. Walipaswa kuamini nini? Wangetambua kweli namna gani?

Katika kipindi hicho, kulikuwa wanaume watatu, kati ya wengine wengi, waliokusudia kutafuta kabisa kweli. * Walifanya nini ili kutofautisha kweli na uongo? Na walipata mambo gani? Acheni tuone.

Wolfgang Capito alikuwa kijana mwanaume aliyekuwa na imani kali ya kidini. Capito alijifunza kiganga, sheria, teolojia, akawa padiri wa parokia katika mwaka wa 1512 na kisha akaanza kutumika na askofu mukuu wa Mainz.

Kwanza, Capito alijaribu kupunguza bidii ya viongozi wa Marekebisho Makubwa ya Kidini waliokuwa wakihubiri habari iliyokuwa tofauti na mafundisho ya Kikatoliki. Lakini, bila kukawia, Capito pia akaanza kutetea marekebisho hayo. Alifanya nini? Mwanahistoria James Matthew Kittelson aliandika kwamba, wakati Capito alipambana na mafundisho tofauti-tofauti, aliamini kwamba “kitabu kizuri cha kuwasaidia wachunguze mafundisho yao ilikuwa Biblia, kwa sababu ndiyo tu iliyokuwa hakika.” Kwa hiyo, Capito alifikia kuamua kuwa fundisho la kanisa kwamba mukate na divai vinageuka kimuujiza na kuwa mwili na damu halisi ya Kristo pamoja na fundisho la kuwaabudu watakatifu hayakupatana na Maandiko. (Soma kisanduku “ Kuona Ikiwa Mambo Hayo Ndivyo Yalivyo.”) Katika mwaka wa 1523, Capito aliacha cheo kikuu alichokuwa nacho kwa askofu, na kuhamia katika muji wa Strasbourg, ambako kulikuwa makao makubwa ya watu waliotafuta marekebisho ya kidini.

Katika muji wa Strasbourg, nyumba ya Capito iligeuka kuwa nafasi kwenye wapinzani wa kidini walikutana na kuzungumuzia mambo mengi yanayohusu dini na mafundisho ya Biblia. Hata ikiwa viongozi fulani wa Marekebisho Makubwa ya Kidini waliendelea kutetea fundisho la Utatu,  kulingana na kitabu kimoja, maandishi ya Capito yalionyesha “kutojiingiza sana katika fundisho la Utatu.” (The Radical Reformation) Sababu gani? Capito alipendezwa sana na namna mwanateolojia Muhispania Michael Servetus alitumia maandiko ya Biblia ili kupinga Utatu. *

Kukataa Utatu kungeleta matokeo mabaya, kwa hiyo Capito alikuwa muangalifu juu ya kuonyesha waziwazi mawazo yake. Lakini, maandishi yake yalionyesha kwamba alikuwa ameshakia kwa uficho fundisho la Utatu hata mbele akutane na Servetus. Baadaye padiri mumoja Mukatoliki aliandika kwamba Capito pamoja na wale waliomuunga mukono “waliendelea kuzungumuzia mambo yasiyoeleweka zaidi ya kidini kwa uwezo wao wa kipekee, na katika siri;—[na] wakatupilia fumbo la Utatu Mutakatifu.” Miaka mia moja kisha hapo, jina la Capito lilikuwa la kwanza kati ya waandikaji wenye kujulikana sana waliopinga Utatu.

Capito aliamini kwamba kweli inapatikana katika Biblia. Aliandika hivi: “Acheni Biblia na sheria ya Kristo viendelee sikuzote kuwa na mamulaka katika teolojia.” Kulingana na Kittelson, musomi wa filozofia, Capito “alikazia kwamba sababu kubwa iliyofanya wasomi wa teolojia washindwe ilikuwa ni kuzarau kwao Maandiko.”

Martin Cellarius (anayejulikana pia kwa jina la Martin Borrhaus), kijana mwanaume aliyekaa katika nyumba ya Capito mwaka wa 1526, alikuwa pia na tamaa hiyo kubwa ya kujifunza kweli kutoka katika Neno la Mungu.

Cellarius alizaliwa katika mwaka wa 1499, alikuwa mwanafunzi mwenye bidii wa teolojia na filozofia. Alikubali kazi ya kufundisha katika muji wa Wittenberg, Ujerumani. Kwa kuwa watu wa Wittenberg ndio walianzisha Marekebisho Makubwa ya Kidini, bila kukawia, Cellarius alikutana na Martin Luther na wengine waliopenda kurekebisha mafundisho ya kidini. Namna gani Cellarius angeweza kutofautisha mawazo tu ya wanadamu na kweli ya Maandiko?

Kulingana na kitabu kimoja, Cellarius aliamini kwamba kuelewa vizuri kunatokana “na kusoma Maandiko kwa bidii, na kulinganisha mara kwa mara Andiko moja na Andiko lingine, na kunatokana na sala inayosindikizwa na toba.” (Teaching the Reformation) Cellarius alipata nini katika uchunguzi wake wa Biblia?

Katika Mwezi wa 7, 1527, Cellarius alichapisha mambo aliyopata katika kitabu kinachozungumuza juu ya kazi za Mungu (On the Works of God). Aliandika kwamba sakramenti za kanisa, kama vile kubadilika kwa mukate kuwa mwili na damu ya Yesu, zilikuwa tu za mufano. Kulingana na Profesa Robin Barnes, kitabu cha Cellarius “kilitoa maelezo ya unabii wa maandiko ulioonyesha kipindi kinachokuja cha musiba na mateso ya ujumla ambayo yangefuatwa na marekebisho ya ulimwenguni pote na utimizo.”—2 Petro 3:10-13.

Jambo lenye kuvutia sana ni maelezo mafupi ya Cellarius kuhusu Yesu Kristo ni nani. Hata ikiwa Cellarius hakupinga Utatu waziwazi, alimutofautisha “Baba wa Mbinguni” na “Mwana wake Yesu Kristo” na akaandika kwamba Yesu alikuwa mumoja kati ya miungu na wana wengi wa Mungu mweza-yote.—Yohana 10:34, 35.

Robert Wallace katika kitabu chake (Antitrinitarian Biography) cha mwaka wa 1850, alionyesha kwamba maandishi ya Cellarius hayakufuata fundisho la Utatu la orthodoksi lililoenea kati ya mwaka wa 1501 na 1600. * Watu wengi wenye elimu walifikia uamuzi wa kwamba Cellarius anapaswa kuwa alikataa Utatu. Ametajwa kuwa chombo kimoja kati ya vyombo vyenye Mungu alitumia “ili kufundisha ujuzi juu ya Mungu wa kweli na juu ya Kristo.”

Katika mwaka wa 1527 hivi, mwanateolojia Johannes Campanus, aliyeonwa kuwa mumoja kati ya watu wenye elimu sana wa siku hizo, alienda pia kukaa katika muji wa Wittenberg. Hata ikiwa alikuwa kati ya watu walioanzisha marekebisho ya kidini, Campanus hakutosheka na mafundisho ya Martin Luther. Sababu gani?

Campanus alipinga mawazo ya kwamba mukate na divai vinabadilika kimuujiza kuwa mwili na damu halisi ya Kristo wakati wa Misa na mawazo ya kwamba mukate na divai “vinaunganishwa” na mwili wa Kristo wakati wa Chakula cha Mangaribi cha Bwana. Kulingana na muandikaji André Séguenny, Campanus aliamini kwamba “Mukate kama vile kitu halisi unabaki tu mukate sikuzote, lakini kama vile sakramenti, unafananisha kwa njia ya mufano mwili wa Kristo.” Kwenye mukutano wa Marburg Colloquy katika mwaka wa 1529, walizungumuzia mambo hayo, Campanus hakuruhusiwa kusema mambo aliyojifunza kutoka katika Maandiko. Kisha, viongozi wenzake wa Marekebisho Makubwa ya Kidini katika muji wa Wittenberg walimuepuka.

Viongozi wa Marekebisho Makubwa ya Kidini walikasirishwa zaidi sana na imani ya Campanus juu ya Baba, Mwana, na roho takatifu. Katika kitabu chake Restitution cha mwaka wa 1532, Campanus alifundisha kwamba Yesu na Baba yake ni watu wawili tofauti. Alifasiria kwamba, Baba na Mwana “ni kitu kimoja,” kama vile tu bibi na bwana wanasemekana kuwa ‘mwili mumoja’—wanaungana, lakini wanabaki watu wawili. (Yohana 10:30; Mathayo 19:5) Campanus alitambua kwamba Maandiko yanatumia mufano huohuo ili kuonyesha kuwa Baba ana mamulaka juu ya Mwana: ‘Kichwa cha mwanamuke ni mwanaume; nacho kichwa cha Kristo ni Mungu.’—1 Wakorintho 11:3.

Alisema nini juu ya roho takatifu? Tena, Campanus alitumia Biblia. Aliandika hivi: “Hakuna andiko hata moja linalounga mukono kwamba Roho Takatifu ni mutu wa tatu . . . Roho ya Mungu inachukuliwa katika maana ya utendaji, kwa sababu Anatayarisha na kutenda kila kitu kupitia nguvu na utendaji wake wa kiroho.”—Mwanzo 1:2.

Luther alimuita Campanus muasi na tena mupinzani wa Mwana wa Mungu. Kiongozi mwengine wa Marekebisho Makubwa ya Kidini aliomba wamuue Campanus. Lakini, Campanus hakuvunjika moyo. Kulingana na kitabu kimoja, “Campanus alikuwa na uhakika kwamba Kanisa lilishindwa kwa sababu ya kupoteza uelewaji wa kwanza wa kimitume na uelewaji wa kibiblia juu ya uungu wa Mungu na ukichwa wa mwanaume.” (The Radical Reformation)

Campanus hakukusudia hata kidogo kuunda kikundi cha kidini. Alisema kwamba alitafuta ukweli bila mafanikio “kati ya mazehebu na waasi-imani wote.” Kwa hiyo, alitumaini kwamba kupitia marekebisho, Kanisa Katoliki lingerudilia mafundisho ya kweli ya Kikristo. Lakini, mwishowe, viongozi wa dini ya Katoliki walimufunga Campanus, na inawezekana  alipitisha zaidi ya miaka 20 katika gereza. Wanahistoria wanaamini kwamba alikufa katika mwaka wa 1575 hivi.

Kujifunza Biblia kwa bidii kulisaidia Capito, Cellarius, Campanus, na wengine kutofautisha kweli na makosa. Wanaume hao waliotafuta kweli walipata mambo mengi, lakini mambo fulani kati ya hayo hayakupatana kabisa-kabisa na Biblia. Hata hivyo, wanaume hao walitafuta Maandiko kwa unyenyekevu na walipendezwa na kweli waliyojifunza.

Mutume Paulo aliwashauri Wakristo wenzake hivi: ‘Muhakikishe mambo yote; mushike sana yaliyo mazuri.’ (1 Wathesalonike 5:21) Ili kukusaidia kutafuta kweli, Mashahidi wa Yehova walichapisha kitabu chenye kichwa Biblia Inafundisha Kabisa Nini?, hicho ni kichwa chenye kufaa kabisa.