NI ZAWADI gani unaweza kuchagua kutolea mutu wa maana sana? Wakati wa zamani vikolezo fulani vilikuwa vya maana sana kama zahabu, vilikuwa vya bei sana na kwa hiyo vilifanyiza zawadi zenye zilistahili kupewa mufalme. * Ndiyo maana kati ya zawadi zenye wanajimu (watu wenye kutabiri matukio kwa kuangalia nyota) walipatia ‘mufalme wa Wayahudi,’ zawadi mbili zilikuwa vikolezo vyenye harufu ya muzuri.—Mathayo 2:1, 2, 11.

Biblia inasema tena kama wakati malkia wa Sheba alimutembelea Mufalme Sulemani, ‘alimupatia talanta 120 za zahabu, na mafuta ya zeri kwa wingi sana, na mawe ya samani; na kulikuwa hakujapata kuwa na mafuta ya zeri kama yale ambayo malkia wa Sheba alimupatia Mufalme Sulemani.’ * (2 Mambo ya Nyakati 9:9) Wafalme pia walimutumia Sulemani mafuta ya zeri ili kumuonyesha nia yao ya muzuri.—2 Mambo ya Nyakati 9:23, 24.

Sababu gani vikolezo na vitu vingine vyenye vilitokana na vikolezo hivyo vilikuwa vya maana sana na vya bei wakati wa zamani? Kwa sababu vilikuwa na kazi nyingi za maana; kwa mufano vilitumiwa ili kupamba mwili, katika mambo ya dini, na katika mazishi. (Soma kisanduku “ Namna Vikolezo Vyenye Harufu ya Muzuri Vilitumiwa Wakati wa Zamani.”) Vikolezo vilikuwa na bei sana kwa sababu watu wengi walivinunua na kwa sababu iliomba garama kubwa ili kuvisafirisha na kuviuzisha.

Wakati wa zamani, mimea fulani ya vikolezo iliota katika Bonde la Yordani. Lakini, vikolezo vingine vilitoka katika inchi zingine. Biblia inataja aina mbalimbali za vikolezo. Kati ya vikolezo vilivyojulikana sana kuna zafarani, udi, zeri, mudalasini, ubani, na manemane. Zaidi ya hivyo, kulikuwa pia vikolezo vya chakula vilivyojulikana sana kama vile bizari, mnanaa, na dili.

Vikolezo hivyo vya kigeni vilitoka katika inchi gani? Udi, kida, na mudalasini vilipatikana katika inchi zenye kujulikana leo kuwa China, India, na Sri Lanka. Vikolezo kama vile manemane na ubani vilitoka katika miti na vichaka vyenye viliota katika maeneo ya jangwa yenye kuanzia kusini mwa Arabia mupaka Somalia katika Afrika. Na nardo ni kikolezo chenye kilitoka tu India katika milima ya Himalaya.

Ili kufika Israeli, vikolezo vingi vilipaswa kusafirishwa kupitia Arabia. Kulingana na kitabu kimoja, hilo lilikuwa kati ya sababu zenye zilifanya Arabia ikuwe “inchi pekee iliyosafirisha biashara kati ya eneo la Mashariki na eneo la Mangaribi” katika kipindi cha miaka 2000 mbele tu ya kuzaliwa kwa Yesu. (The Book of Spices) Katika eneo la Negebu kusini mwa Israeli kulipatikana miji ya zamani, ngome, na nafasi magari ya kukokotwa yalisimama; hivyo vyote vinaonyesha kuwa wafanyabiashara wa vikolezo walikuwa wanapita hapo. Ripoti moja ya shirika la UNESCO inasema kama nafasi hizo “zinaonyesha biashara yenye faida sana . . . kutoka Arabia ya kusini mupaka  Mediterania.”

Magari ya kukokotwa yenye kubeba vikolezo hivyo vyenye harufu ya muzuri yalisafiri kwa kawaida kilometre 1800 kupitia Arabia. (Ayubu 6:19) Biblia inazungumuzia wasafiri Waishmaeli waliobeba vikolezo kama vile “ubani mweusi na zeri na gome lenye utomvu” kutoka Gileadi kuenda Misri. (Mwanzo 37:25) Watoto wa Yakobo waliuzisha Yosefu, ndugu yao, kuwa mutumwa kwa wafanyabiashara hao.

Wafanyabiashara wa Arabia waliongoza karibu biashara yote ya vikolezo kwa miaka mingi. Ni wao tu ndio walikuwa wanaleta vikolezo vya kutoka Asia, kama vile kida na mudalasini. Ili kuzuia watu wa maeneo ya Mediterania wasiende wao wenyewe kununua vikolezo katika maeneo ya Mashariki ambako kulikuwa vikolezo, wafanyabiashara wa Arabia walieneza habari za kutunga juu ya hatari za kupata vikolezo. Kulingana na kitabu kimoja, nafasi kwenye vikolezo vilitoka “labda ndiyo siri ya biashara iliyochungwa muzuri sana wakati wote.” (The Book of Spices)

Wafanyabiashara wa Arabia walieneza habari gani? Herodote, mwanahistoria Mugiriki aliyeishi kati ya mwaka wa 401 na 500 mbele ya kuzaliwa kwa Yesu, alieleza juu ya ndege wa kuogopesha waliojenga nyumba zao kwa kutumia ngozi za mumea wa mudalasini katika miteremuko isiyoweza kufikiwa. Aliandika kama, ili kupata kikolezo hicho cha bei, watu walitia nyama nyingi kwenye mwanzo wa muteremuko. Ndege walibeba nyama nyingi sana katika nyumba zao na hilo lilifanya nyumba hizo ziangukie chini na kupasuka. Hivyo, watu wangeweza kukamata  ngozi hizo za mudalasini na kuziuzishia wafanyabiashara. Habari kama hizo zilienea sana. Kitabu kimoja kinasema kama “[mudalasini] uliuzishwa kwa bei kali sana kwa sababu ya hatari za kuwazia za kuupata.” (The Book of Spices)

Mwishowe, siri ya wafanyabiashara wa Arabia ilivumbuliwa na watu wengine wakaanza kuuzisha vikolezo. Katika miaka 100 ya kwanza mbele ya kuzaliwa kwa Yesu, muji wa Alexandria, katika Misri, ulifikia kuwa bandari (port) na nafasi kubwa ya biashara ya vikolezo. Wakati wanamaji walijifunza namna ya kusafiri kwa kufuata mwendo wa pepo za Bahari ya India za wakati wa mvua kali, mashua za Waroma zilisafiri kutoka bandari za Misri mupaka India. Kwa hiyo, vikolezo hivyo vya bei kali vikakuwa vingi na bei yavyo ikashuka.

Leo, hatuwezi kulinganisha bei ya vikolezo na bei ya zahabu. Na hatuwezi kuona vikolezo kuwa zawadi zenye kustahili mufalme. Lakini, watu wengi sana katika dunia wanaendelea kutumia vikolezo katika marashi (parfum) na katika madawa, na pia ili kufanya chakula chao kuwa kitamu. Kwa kweli, harufu ya muzuri ya vikolezo inafanya watu wengi wavipende sana leo, kama vile ilikuwa maelfu ya miaka iliyopita.