SURA YA 6
Stefano—“Akiwa Amekubaliwa na Mungu na Akiwa Amejaa Nguvu”
Namna Stefano alitoa ushahidi kwa uhodari mbele ya Sanhedrini inatufundisha mambo ya maana
Inategemea Matendo 6:8–8:3
1-3. (a) Stefano iko mu hali gani yenye kuogopesha, lakini anatenda namna gani? (b) Tutazungumuzia maulizo gani?
STEFANO iko mbele ya tribinali mu jumba kubwa yenye inaweza kuogopesha. Pengine ile jumba iko karibu na hekalu, katika Yerusalemu. Wanaume 71 wanakaa kumuzunguka. Ile tribinali, ni kusema Sanhedrini, imekutana leo ili kumuhukumu Stefano. Waamuzi ni watu wenye kujulikana na wenye mamlaka, na wengi wao wanachukia wanafunzi wa Yesu. Zaidi ya ile, mwanaume mwenye amekutanisha pamoja wale waamuzi ni Kuhani Mukubwa Kayafa mwenye alikuwa anasimamia Sanhedrini wakati ilimuhukumu Yesu Kristo kifo, miezi fulani yenye imepita. Stefano ataogopa?
2 Uso wa Stefano uko na jambo fulani yenye kushangaza. Wakati waamuzi wanamuangalia, wanaona kama uso wake uko “kama uso wa malaika.” (Mdo. 6:15) Malaika wanatoleaka watu ujumbe wa Yehova. Kwa hiyo hawaogopake, wanakuwaka watulivu, na wanakuwaka na amani. Ni vile Stefano iko. Hata wale waamuzi wenye kumuchukia wanaona ile jambo. Ni nini njo ilimusaidia atulie vile?
3 Jibu ya ile ulizo inaweza kufundisha Wakristo leo mambo mingi. Pia tutaona juu ya nini Stefano anajikuta mu ile hali ya nguvu. Alitetea imani yake namna gani mbele ya pale? Na namna gani tunaweza kumuiga?
“Wakachochea Watu” (Mdo. 6:8-15)
4, 5. (a) Juu ya nini Stefano alikuwa mutu wa maana mu kutaniko ya Kikristo? (b) Ni mu maana gani Stefano alikuwa ‘amekubaliwa na Mungu na mwenye kujaa nguvu’?
4 Tulishaona kama Stefano alikuwa wa maana sana mu kutaniko ya Kikristo yenye ilikuwa imetoka kuanzishwa. Mu sura yenye kutangulia ya hii kitabu, tuliona kama alikuwa kati ya wanaume saba wanyenyekevu wenye walikuwa tayari kukubali mugao wenye mitume waliwapatia. Wakati tunafikiria zawadi za mingi zenye Mungu alikuwa amemupatia, tunaelewa kama alikuwa kabisa munyenyekevu. Mu Matendo 6:8, Biblia inasema kama alikuwa na uwezo wa kufanya “maajabu na alama nyingi,” sawa tu vile mitume fulani. Biblia inasema pia kama alikuwa ‘amekubaliwa na Mungu na alikuwa amejaa nguvu.’ Ile inamaanisha nini?
5 Maneno ya Kigiriki yenye inatafsiriwa “amekubaliwa na Mungu,” inaweza pia kumaanisha “fazili.” Ni wazi kama Stefano alikuwa mwema, alitendea watu muzuri, na ile ilifanya watu wapende kumukaribia. Wakati alikuwa anazungumuza aliweza kusadikisha wasikilizaji wake kama alikuwa anazungumuza kwa moyo wote, na kama kweli zenye alikuwa anawafundisha zingewaletea faida. Alikuwa amejaa nguvu kwa sababu roho ya Mungu ilikuwa inafanya kazi ndani yake, juu kwa unyenyekevu, alikuwa ameruhusu ile roho imuongoze. Kuliko kuwa na kiburi kwa sababu ya uwezo na zawadi mbalimbali zenye alikuwa nazo, alionyesha kama Yehova njo anastahili sifa na alihangaikia kwa upendo watu wenye alizungumuza nao. Haishangaze kuona kama wapinzani wake walimuona kuwa mutu hatari!
6-8. (a) Wapinzani walimushitaki Stefano mambo gani ya uongo, na juu ya nini? (b) Juu ya nini mufano wa Stefano ni wa maana kwa Wakristo leo?
6 Wanaume fulani walijaribu kubishana na Stefano, lakini “hawakuweza kumushinda kwa sababu ya hekima yake na roho yenye ilimuongoza kusema.” a Kwa hiyo, walikasirika na “wakashawishi watu kwa uficho” washitaki ule mufuasi wa Kristo mwenye hakukuwa na kosa. Pia “wakachochea” wazee na waandishi. Kwa hiyo Stefano akapelekwa kinguvu mbele ya Sanhedrini. (Mdo. 6:9-12) Wapinzani wake walimushitaki mambo mbili ya uongo: Walisema kama alikuwa anamutukana Mungu na Musa. Walimaanisha nini?
7 Wakati wale wenye walimushitaki Stefano mambo ya uongo walisema kama alimutukana Mungu, walimaanisha kama alisema mubaya juu ya “mahali hapa patakatifu,” ni kusema, hekalu ya Yerusalemu. (Mdo. 6:13) Wakati walisema kama alimutukana Musa, walimaanisha kama alisema mubaya juu ya Sheria ya Musa na kubadilisha desturi zenye Musa aliwafundisha. Ile ilikuwa mashitaka mazito kwa Wayahudi wenye, ile wakati, walikazia sana hekalu, Sheria ya Musa, na desturi za mingi zenye walikuwa wameongeza ku ile Sheria. Kwa hiyo, ile mashitaka ilimaanisha kama Stefano alikuwa mutu hatari, mwenye alistahili kifo!
8 Jambo ya kuhuzunisha ni kama, mara mingi watu wa dini wanatumiaka njia za vile ili kuletea watu wa Mungu matatizo. Mupaka leo, mara kwa mara, wapinzani wa kidini wamechochea watu wenye mamlaka kutesa Mashahidi wa Yehova. Tunapaswa kutenda namna gani wakati tunashitakiwa mambo ya uongo? Habari ya Stefano itatufundisha mambo mingi.
Kutoa Ushahidi kwa Uhodari Kuhusu “Mungu wa Utukufu” (Mdo. 7:1-53)
9, 10. Watu fulani wamechambua namna gani hotuba yenye Stefano alifanya mbele ya Sanhedrini, na tunapaswa kukumbuka nini?
9 Kama vile tuliona ku mwanzo wa hii sura, uso wa Stefano ulikuwa wenye kutulia kama wa malaika wakati alikuwa anasikia mambo yenye alishitakiwa. Sasa Kayafa anamugeukia na kusema hivi: “Je, mambo hayo ni kweli?” (Mdo. 7:1) Ilikuwa sasa wakati wa Stefano wa kuzungumuza. Na haiko maneno njo alikosa!
10 Watu fulani wamechambua hotuba ya Stefano kwa kusema kama alitoa hotuba ya murefu bila hata kujibia mambo yenye alishitakiwa. Lakini kusema kweli, Stefano alituachia mufano muzuri kuhusu namna ya ‘kutetea’ habari njema. (1 Pe. 3:15) Kumbuka kuwa, Stefano alishitakiwa kama alimutukana Mungu kwa kusema mubaya juu ya hekalu, na kama alimutukana Musa kwa kusema mubaya juu ya Sheria. Jibu ya Stefano ni kifupi ya vipindi tatu vya historia ya Israeli, na anakazia mambo fulani ya mu vile vipindi. Tuzungumuzie basi kila kipindi.
11, 12. (a) Namna gani Stefano alitumia muzuri mufano wa Abrahamu? (b) Juu ya nini Stefano alitaya Yosefu mu hotuba yake?
11 Wakati wa wazee wa ukoo. (Mdo. 7:1-16) Stefano anaanza kwa kuzungumuzia Abrahamu, mwenye Wayahudi waliheshimia sana kwa sababu ya imani yake. Kwa kuanza na ile habari ya maana yenye wote wanakubaliana, Stefano alikazia kama Yehova, “Mungu wa utukufu,” alijifunua kwa mara ya kwanza kwa Abrahamu katika Mesopotamia. (Mdo. 7:2) Abrahamu alikuwa mukaaji mugeni mu Inchi ya Ahadi. Hakukuwa na hekalu ao Sheria ya Musa. Sasa, juu ya nini mutu akazie kama uaminifu kwa Mungu unategemea hekalu ao sheria fulani?
12 Yosefu, muzao wa Abrahamu, aliheshimiwa sana na watu wenye walikuwa wanamusikiliza Stefano. Lakini, Stefano aliwakumbusha kama ni ndugu za Yosefu, ni kusema, baba wa makabila ya Israeli, njo walitesa ule mwanaume mwenye haki na kumuuzisha katika utumwa. Hata vile, Yehova alimutumia juu ya kuokoa Israeli wakati wa njaa. Bila shaka, Stefano aliona namna hali ya Yosefu na ya Yesu Kristo ilifanana, lakini alijizuia kuonyesha vile waziwazi ili wasikilizaji wake waendelee kumusikiliza kwa muda murefu kadiri iliwezekana.
13. Namna gani mazungumuzo kuhusu Musa ilijibia mashitaka yenye Stefano alishitakiwa, na ile ilimusaidia azungumuzie tungo gani?
13 Wakati wa Musa. (Mdo. 7:17-43) Stefano alisema mambo mingi kuhusu Musa. Juu alikuwa na hekima, alijua kama wanaume wengi wenye walifanyiza Sanhedrini walikuwa Wasadukayo, wenye walikatala vitabu vingine vyote vya Biblia isipokuwa tu vitabu vyenye Musa aliandika. Kumbuka pia kama, Stefano alishitakiwa kuwa alimutukana Musa. Maneno ya Stefano ilijibia ile mashitaka moja kwa moja, juu alionyesha kama aliheshimia sana Musa na Sheria. (Mdo. 7:38) Alionyesha kama, Musa pia alikataliwa na watu wenye alijaribu kuokoa. Walimukatala wakati alikuwa na miaka 40. Na miaka 40 kisha, mara kwa mara walipinga uongozi wake. b Kwa kufanya vile, Stefano alizungumuzia hii tungo ya maana: Mara kwa mara watu wa Mungu walikatala wale wenye Yehova aliweka ili wawaongoze.
14. Stefano alitumia mufano wa Musa ili kukazia jambo gani ya maana?
14 Stefano anakumbusha wasikilizaji wake kama, Musa alitabiri kuwa nabii mwenye kuwa sawa yeye angetokea katika Israeli. Ule nabii angekuwa nani, na wangemupokea namna gani? Stefano anaachia kwanza pale, atajibia ile ulizo ku mwisho. Kisha anazungumuzia jambo ingine ya maana: Musa alikuwa amejifunza kama fasi yoyote inaweza kufanywa kuwa takatifu, sawa vile ilikuwa kuhusu fasi kwenye kulikuwa ule muti mudogo wenye kuwaka moto, kwenye Yehova alizungumuza naye. Kwa hiyo, Yehova anapenda wamuabudu fasi moya tu, ao mu jengo moya tu sawa vile hekalu ya Yerusalemu? Acha tuone.
15, 16. (a) Juu ya nini Stefano alizungumuzia tabenakulo? (b) Namna gani Stefano alitumia hekalu ya Sulemani mu mazungumuzo yake?
15 Tabenakulo na hekalu. (Mdo. 7:44-50) Stefano alikumbusha tribinali kama mbele Yerusalemu kukuwe hekalu, Mungu aliambiaka Musa ajenge tabenakulo kwa ajili ya ibada. Ilikuwa jengo ya hema yenye ingeweza kuhamishwa. Kati ya watu wenye walikuwa wanamusikiliza Stefano, nani njo angeweza kusema kama tabenakulo ilikuwa ya hali ya chini ikilinganishwa na hekalu? Juu hata Musa ni mule njo alikuwa anaabudu Yehova.
16 Kisha, wakati Sulemani alijenga hekalu katika Yerusalemu, aliongozwa na roho ya Mungu ili kusema jambo fulani ya maana sana mu sala yake. Stefano alirudilia hii maneno ya Sulemani, “Mwenye Kuwa Juu Zaidi hakae katika nyumba zenye zilifanywa kwa mikono.” (Mdo. 7:48; 2 Ny. 6:18) Yehova anaweza kutumia hekalu ili kutimiza kusudi yake, lakini anaweza pia kuitimiza bila hekalu. Kwa hiyo, waabudu wake hawapaswe kuwaza kama ibada ya kweli inategemea jengo fulani yenye ilijengwa na mikono ya wanadamu. Kisha, Stefano akakazia ile wazo mu umalizio wake kwa kutaya hii maneno yenye nguvu yenye kuwa mu kitabu ya Isaya: “Mbingu ni kiti changu cha ufalme, na dunia ni kiti cha miguu yangu. Mutanijengea nyumba ya namna gani? Yehova anasema. Ao mahali pangu pa kupumuzikia pako wapi? Mukono wangu ulifanya vitu hivi vyote, haiko vile?”—Mdo. 7:49, 50; Isa. 66:1, 2.
17. (a) Namna gani hii hotuba ya Stefano ilionyesha wazi muelekeo wa wasikilizaji wake? (b) Namna gani ile hotuba ilijibia mashitaka yenye alishitakiwa?
17 Kufikia hapa, wakati unachunguza muzuri hotuba yenye Stefano alifanya mbele ya Sanhedrini, hauone kama kwa ufundi alionyesha wazi muelekeo mubaya wa watu wenye walimushitaki? Alionyesha kama Yehova anakuwaka tayari kujipatanisha na hali na anaweza kutimiza kusudi yake mu njia tofauti-tofauti. Wale wenye walikuwa nakazia sana hekalu ya Yerusalemu na desturi zenye zilitegemea Sheria ya Musa, hawakukuwa wameelewa kusudi ya kweli ya Sheria na hekalu! Kupitia hotuba yake, ni sawa vile Stefano aliwauliza hii ulizo ya maana: Njia ya muzuri zaidi ya kuonyesha kama munaheshimia Sheria na hekalu, haiko kwa kumutii Yehova? Bila shaka, maneno ya Stefano ilionyesha kama hana kosa kwa sababu alikuwa anamutii kabisa Yehova.
18. Tunapaswa kumuiga Stefano mu njia gani?
18 Hotuba ya Stefano inaweza kutufundisha nini? Alijua muzuri Maandiko. Vilevile, siye pia tunapaswa kujifunza Neno ya Mungu kwa bidii kama tunapenda kutumia “sawasawa neno la kweli.” (2 Ti. 2:15) Pia, mufano wa Stefano unatufundisha kama tunapaswa kuzungumuza na watu kwa upole na kwa busara. Watu wenye walikuwa wanamusikiliza walikuwa na chuki sana! Lakini, kwa muda murefu kadiri aliweza, Stefano alizungumuzia mambo yenye wote walikubaliana, juu wale watu waliona ile mambo kuwa ya maana sana. Pia, alizungumuza nao kwa heshima kwa kuita wanaume wazee “baba.” (Mdo. 7:2) Na siye pia tunapaswa kuzungumuzia kweli za Biblia kwa “upole na heshima kubwa.”—1 Pe. 3:15.
19. Namna gani Stefano aliambia Sanhedrini ujumbe wa hukumu wa Yehova bila kuogopa?
19 Lakini, hatujizuie kuambia wengine kweli za Biblia juu ya kuogopa kama tutawakwaza; wala haturegeze uzito wa hukumu ya Yehova. Stefano ni mufano muzuri kwetu. Bila shaka, aliona kama ushuhuda wote wenye alikuwa ametoa mbele ya Sanhedrini haukugusa wale waamuzi wenye mioyo migumu. Kwa hiyo, kwa kuongozwa na roho takatifu, alimalizia hotuba yake kwa kuonyesha bila woga kama walikuwa tu sawa vile baba zao wenye walimukatala Yosefu, Musa, na manabii wote. (Mdo. 7:51-53) Wale waamuzi wa Sanhedrini walikuwa hata wamemuua Masiya, mwenye Musa na hata manabii wengine walitabiri kama atakuya. Kwa kweli, walikuwa wamevunja Sheria ya Musa mu njia kubwa zaidi yenye kuwa nguvu kuwazia!
“Bwana Yesu, Pokea Roho Yangu” (Mdo. 7:54–8:3)
20, 21. Sanhedrini ilitenda namna gani kisha kusikia maneno ya Stefano, na namna gani Yehova alimutia nguvu?
20 Maneno ya kweli yenye Stefano alisema ilikasirisha sana wale waamuzi. Hawakuweza kujizuia, na wakaanza kumusagia Stefano meno. Inawezekana ule mwanaume muaminifu alielewa kama hawatamusikilia huruma sawa vile hawakusikilia huruma Yesu, Bwana wake.
21 Iliomba Stefano akuwe na uhodari ili kupambana na mambo yenye ingemupata, na bila shaka alitiwa moyo na maono yenye Yehova alimupatia kwa upendo. Stefano aliona utukufu wa Mungu, na aliona Yesu anasimama ku mukono wa kuume wa Mungu! Wakati Stefano alikuwa anazungumuzia ile maono, wale waamuzi walitia mikono ku masikio yao. Juu ya nini? Mbele ya pale, Yesu aliambia ileile tribinali kama alikuwa Masiya, na kama karibuni angekuwa ku mukono wa kuume wa Baba yake. (Mk. 14:62) Maono ya Stefano ilionyesha kama maneno ya Yesu ilikuwa ya kweli. Kwa kweli, Sanhedrini ilikuwa imemusaliti na kumuua Masiya! Sasa wote wakakubaliana na wakafanya haraka sana ili Stefano auawe kwa kupigwa majiwe. c
22, 23. Ni mu njia gani kifo ya Stefano ilifanana na ya Bwana wake Yesu, na juu ya nini leo Wakristo wanaweza kumutumainia Yehova sawa vile Stefano alifanya?
22 Stefano alikufa mu njia yenye kufanana na ya Bwana wake Yesu. Alikufa akiwa na amani ya moyo. Alimutumainia Yehova na alimuomba asamehe wale wenye walimuua. Alisema hivi: “Bwana Yesu, pokea roho yangu.” Pengine alisema vile juu alikuwa angali anaona katika maono Mwana wa binadamu iko pamoya na Yehova. Bila shaka, Stefano alijua hii maneno ya Yesu yenye kutia moyo: “Mimi ndiye ufufuo na uzima.” (Yoh. 11:25) Mwishowe, Stefano akasali moja kwa moja kwa Mungu kwa sauti kubwa. Alisali hivi: “Yehova, usiwahesabie zambi hii.” Kisha kusema vile akakufa.—Mdo. 7:59, 60.
23 Kwa hiyo, Stefano akakuwa mufuasi wa kwanza wa Kristo mwenye aliuawa kwa sababu ya imani yake. (Ona kisanduku “ Stefano Alikufa Juu Alitoa Ushahidi Kuhusu Yesu.”) Jambo ya kuhuzunisha ni kama, hakukuwa wa mwisho. Mupaka leo, watumishi fulani waaminifu wa Yehova wanauawa na watu wenye kupenda sana dini yao, watu wenye kufanya mambo ya politike wenye kukosa usawaziko, na wapinzani wengine wenye hawana huruma. Lakini, siye pia tunaweza kumutumainia Yehova sawa vile Stefano alifanya. Yesu iko Mufalme sasa, na iko na uwezo mukubwa wenye Baba yake amemupatia. Hakuna kitu yenye inaweza kumuzuia kufufua wafuasi wake waaminifu.—Yoh. 5:28, 29.
24. Namna gani Sauli alisaidia kuua Stefano, na kifo ya ule mwanaume muaminifu ilikuwa na matokeo gani ya muda murefu?
24 Kijana mwanaume mwenye kuitwa Sauli alikuwa anaangalia ile mambo yote yenye ilikuwa inamufikia Stefano. Alikubali pia Stefano auawe, na hata alichunga manguo ya wale wenye walikuwa wanamupiga majiwe. Muda mufupi kisha pale, alisimamia mupango wa kutesa sana wanafunzi wa Yesu. Lakini, kifo ya Stefano ingekuwa na matokeo kwa muda murefu. Mufano wake ulitia nguvu Wakristo wengine waendelee kuwa waaminifu kwa Yehova mupaka kifo. Zaidi ya ile, Sauli, mwenye alifikia kuitwa Paulo, alihuzunika sana wakati alikumbuka namna aliunga mukono kifo ya Stefano. (Mdo. 22:20) Alikubali pia Stefano auawe, lakini alifikia kusema hivi: “Nilikuwa mutu mwenye kumutukana Mungu na mutesaji na mutu mwenye zarau.” (1 Ti. 1:13) Ni wazi kama, Paulo hakusahau hata siku moya Stefano na hotuba yake yenye nguvu, yenye alitoa ile siku. Na hata hotuba fulani za Paulo na maandishi yake fulani inarudilia mambo yenye Stefano alizungumuziaka mu hotuba yake. (Mdo. 7:48; 17:24; Ebr. 9:24) Kisha wakati, Paulo alijifunza kufuata mufano wa imani na uhodari wa Stefano, mwanaume mwenye alikuwa ‘amekubaliwa na Mungu na alikuwa amejaa nguvu.’ Ulizo ya kujiuliza ni hii: Na siye tutafuata mufano wa Stefano?
a Wamoja kati ya wale wapinzani walikuwa wa mu “Sinagogi la Watu Wenye Waliwekwa Huru.” Inawezekana wakati fulani walikuwa wamekamatwa na Waroma na sasa walikuwa wameachiliwa huru, ao pengine walikuwa watumwa na sasa walikuwa Wayahudi wageuzwa-imani. Wamoja walikuwa wametoka mu eneo ya Kilikia, kwenye Sauli wa Tarso naye alitokaka. Kitabu ya Matendo haionyeshe ikiwa Sauli naye alikuwa kati ya wale watu wa Kilikia, wenye hawakuweza kumushinda Stefano wakati walikuwa wanabishana naye.
b Hotuba ya Stefano iko na habari zenye hazipatikane fasi ingine mu Biblia, sawa vile elimu yenye Musa alipata Misri, miaka yenye alikuwa nayo wakati alikimbia kutoka Misri, na miaka yenye alifanya Midiani.
c Chini ya sheria ya Roma, inawezekana Sanhedrini haikukuwa na mamlaka ya kuamuru mutu auawe. (Yoh. 18:31) Lakini, inaonekana kama Stefano aliuawa haiko kwa sababu tribinali iliona kama iko na kosa. Lakini aliuawa na watu wenye kasirani.