1, 2. (a) Tumuhụ si Elifas dingangi Bildad kerea pěndangu Mawu su kěbị apa seng nikoạ i kitẹ gunang i Sie? (b) Apa niul᷊ị i Yehuwa soal u hal᷊ẹ̌ ini?

HIWUNE su taunge tamai piạ tatělu esẹ měbẹ̌bisara dingangi Ayub, ělang i Yehuwa masatia. Sěngkatau bọu i sire, arenge Elifas tau Teman. I sie nẹ̌kiwal᷊o si Ayub, ”Kụ měnsangbe piạbe gunane su Mawu Ruata, kerẹu i kau mẹ̌koạ kapulun’E ngae? Kụ měnsangbe piạ untune si Sie, kereu pěbawiahu masukụ?” (Ayb. 22:1-3) Si Elifas sasimbahu kěbị kakiwal᷊o ene kai tala. Kụ hapịe wal᷊inẹ, arenge i Bildad bọu Suah naul᷊ị, tawẹ apa taumata nihino su těngong Mawu.—Basa Ayub 25:4.

² Elifas dingangi Bildad mapulu i Ayub mangimang apa nikoạe gunang Yehuwa ene tawẹ arěgane. I sire mapulu Ayub mẹ̌tiněna su těngong Mawu taumata tawe limembong maarěga bọu wilạ, ul᷊idẹ̌, arau lěheng. (Ayb. 4:19; 25:6) Bọu bawerang i Elifas dingangi Bildad kakělaěng i rẹ̌dua piạ kasasanạ u naung. (Ayb. 22:29) Yehuwa makawasa, i kitẹ  sěbạewe kadodọ mạeng isul᷊ung dingang’E. Mạeng i kitẹ su wongkong wul᷊udẹ̌ kụ měmanda tanaẹ, taumata kasilong kadodọ-dodọ kụ tawẹ arěgane. Katewe apa i Yehuwa kerene su tempong měmanda apa nikoạ i kitẹ gunang Kararatuang’E? Tala! Yehuwa naul᷊ị apa niwerang i Elifas, Bildad, dingangi Zofar ene kai konti. I Sie mal᷊uasẹ̌ si Ayub, kụ nẹ̌sěbạ i Ayub kai ”ěllang-Ku”. (Ayb. 42:7, 8) Hakị u ene i kitẹ mangimang, taumata tawe nasukụ ”piạbe gunane su Mawu”.

3. Apa niwerang i Elihu soal u hal᷊ẹ̌ nikoạ i kitẹ gunang Yehuwa? Apa mangal᷊ene bawerane?

³ Su tempong i sire měbẹ̌bisara piạ umbaseng arenge i Elihu dụdaringihẹ̌. Nasueng bisarane, i Elihu nakiwal᷊o si Ayub, ”Mạeng i kau nihino, apa seng nighělị u si Sie; apa seng nitarimạ’E bọu i kau?” (Ayb. 35:7, Terjemahan Dunia Baru [NW]) Apa Elihu naul᷊ị hal᷊ẹ̌ nikoạ i kitẹ gunang Yehuwa tawẹ gunane? Tala. Yehuwa tawe něgělị sasasa si Elihu kere nikoạ’E su tatělu esẹ kanini. Apa tẹ̌tiněnang i Elihu nẹ̌tatěntang. Tumuhụ si sie, i kitẹ maněmbah si Yehuwa arau tala, Yehuwa tatapẹ̌ makakoạ kěbị haghi. Yehuwa nasukụ. Tawẹ apa hal᷊ẹ̌ koateng i kitẹ kụ makakoạ si Sie makalạ, arau matoghasẹ̌. Sěběnarẹ̌e kěbị barang mapia, dingangu apa botonge koateng i kitẹ asal᷊e bọu i Sie, kụ i Sie měmẹ̌manda kerea i kitẹ měpakẹ ene.

4. Kerea pěndang i Yehuwa mạeng i kitẹ mapiạ su taumata wal᷊inẹ?

⁴ Su tempong i kitẹ někoạ barang mapia su ělang i Yehuwa, i Sie měmanda hal᷊ẹ̌ ene mẹ̌sul᷊ungu nikoạ gunang i Sie. Baweran Salomo 19:17 naul᷊ị, ”Mẹ̌tul᷊ungu taumata kasiang mẹ̌sul᷊ungu mangonggọu ědang su MAWU; kụ hědọ e MAWU lai měmal᷊isẹ̌ ene.” Yehuwa měmẹ̌manda su tempong i kitẹ měnodẹ tatal᷊ěntụ su taumata wal᷊inẹ. Maning Měndariadi kěbị haghi, Yehuwa měmanda apa nikoạ i kitẹ ene mẹ̌sul᷊ungu ědang si Sie, kụ i Sie sarung měngganti ene. Yesus, Ahusu Mawu, lai nělahẹ hal᷊ẹ̌ ene.—Basa Lukas 14:13, 14.

5. Kakiwal᷊o apa sarung ěndungang i kitẹ?

⁵ Su tempong tamai, Yehuwa něgausẹ̌ nabi Yesaya tadeạu mẹ̌bawa hengetang’E. (Yes. 6:8-10) Yesaya něnarimạ hal᷊ẹ̌ ene kụ naul᷊ị, ”Ini e iạ. Dolohe iạ!” Orasẹ̌ ini lai, Yehuwa něgausẹ̌ taumata mangimang si Sie gunang měkoạ hal᷊ẹ̌’E. Lawọ ělang i Yehuwa něnodẹ i sire piạ pěndang kere i Yesaya. I sire něnarimạ hal᷊ẹ̌ gunang měkoạ kapulung Yehuwa su nẹ̌dal᷊ahaghing tampạ dingangu cara, maning tumatěngo sigěsạ. Katewe ěndịu piạ nẹ̌tiněna, ’Měkoạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa ene maarěga, katewe apa seng  takụ nikoạ ini kahěngang piạ gunane? Bal᷊inẹbe kapulung Yehuwa tatapẹ̌ mariadi maning iạ tawe měkoạ hal᷊ẹ̌’E?’ Apa i kau bọu nẹ̌tiněna kerene? Gunang sumimbahẹ̌ kakiwal᷊o ene, ndaịe i kitẹ měngěndung apa nariadi su pěbawiahu duang katau ělang i Yehuwa tempong tamai, i Debora dẹ̌duang Barak.

6. Kawe nụe kakělaěng gampang su tahapẹ̌sekẹ u Kanaan makawatạ tau Israel?

⁶ Barak kai tahapẹ̌sekẹ, arawe i Debora kai nabiah. Seng 20 su taunge i Yabin datung Kanaan ”nẹ̌tahuěllangu tau Israel”. Tahapẹ̌sekẹ u Kanaan matingkaị, hakị u ene tau Israel apang mětẹ̌tanạ su kampong matakụ suměbang bọu wal᷊eng i sire. Si Yabin piạ karetang sekẹ 900 su waụ e kụ piạ uasene mahoro, katewe tau Israel tawẹ apa aghidẹ̌ kerene gunang mẹ̌sekẹ.—Měl. 4:1-3, 13; 5:6-8. * (Pěmanda catatan kaki.)

7, 8. (a) Apa tatanatang Yehuwa si Barak? (b) Kerea tau Israel nakawatạ manga sědụ i sire? (Pěmanda gambarẹ̌ humotong su pěngangěndungang ini.)

⁷ Mạeng isul᷊ung dingangu tahapẹ̌sekẹ i Yabin, tau Israel kakělaěng lome kụ gampang ikawatạ. Katewe Yehuwa něngoro si nabiah Debora paul᷊ị si Barak, ”Komol᷊ẹ̌ko manga esẹ mapul᷊o hiwu su kataune wọu hěntong Naftali ringangu Zebulon, mase wawako i sire sol᷊ong Bul᷊ud’u Tabor. Hědo Iạ maparentang Sisera dokol᷊u sekẹ i Yabin sol᷊ong anung kamene su Sal᷊u u Kison dingangu kal᷊awọu manga sordadone ringangu manga karetang sekẹ . . . Iạ e sarung mangonggọu watạ si kamene.”—Měl. 4:4-7.

⁸ Kụ nitětạe mědeạ taumata mapulu měgělị batangenge. Piạ 10.000 su kataune natampung su Wul᷊udu Tabor. I Barak dingangu taumatane nẹ̌sekẹ limawang sědụ i sire su Taanakh. (Basa Manga Mělahukung 4:14-16.) Apa Yehuwa nẹ̌tul᷊ung? Iya. Sěngkělěndịu tahiti maihạ nariadi, kụ tampạ u pẹ̌seketang nal᷊egẹ. Ini kal᷊auntung su tau Israel. Barak něnahusu manga sědụe karaune 24 kilometer sarang nịdatingu Haroset. Su tempong timal᷊ang karetang Sisera nal᷊ěbing su legẹ, hakị u ene i sie limintụ bọu karetane kụ timal᷊ang sarang Zaanaim, ěndịu maraning Kedes. Sene Sisera nẹ̌kěmbuni su tentang i Yael. Sisera sěbạewe nal᷊owe kụ kinahuntikilang mal᷊ěna-l᷊ěnabẹ̌. Su tempong kạpẹ̌tikịe i sie nipateng i Yael. (Měl. 4:17-21) Yehuwa něgělị kal᷊auntung su tau Israel! * (Pěmanda catatan kaki.)

9. Apa kaěndungang i kitẹ bọu Manga Mělahukung 5:20, 21 soal u pẹ̌sasekẹ limawang si Sisera?

⁹ Lawọ kasingkateng bọu Manga Mělahukung pasalẹ̌ 4, mạeng mẹ̌basa pasalẹ̌ tuhụe. Manga Mělahukung 5:20, 21 naul᷊ị, ”Manga wituing mal᷊aing nẹ̌tawakal᷊i rimokạ si Sisera, wọu tampạ pědẹ̌dal᷊indingang i sire su winangaeng.  Sal᷊ụ u Kison nělěba něngonodẹ̌ manga sědụ.” Apa manga malaekatẹ̌ nẹ̌tul᷊ung tau Israel su pẹ̌seketang, arau apa piạ tahiti watu? Alkitapẹ̌ tawe naul᷊ị. Katewe ěndịu masuẹ̌ su akal᷊ẹ̌ mạeng mẹ̌tiněna Yehuwa nẹ̌tul᷊ung manga ělang’E, kụ naparěntang tahiti maihạ su tempo ringangu tampạ nẹ̌tatahino. Ini nakakoạ 900 karetang Sisera nal᷊ěbing su legẹ. Su Manga Mělahukung 4:14, 15, Yehuwa tělung sul᷊ẹ nisěbạ něgělị kal᷊auntung su tau Israel. Hakị u ene, kal᷊auntung ene nariadi bal᷊inẹ ual᷊ingu 10.000 su kataune apang něgělị batangenge.

10, 11. Kai apa Meros ene? Kụ kawe nụe i sie nakaěbạ laane?

¹⁰ Mahịe i kitẹ měmarikěsa sěmbaụ hal᷊ẹ̌ mapaelẹ̌. Su tempong tau Israel nakauntung, i Debora dingangi Barak nẹ̌dalo si Yehuwa. I rẹ̌dua nẹ̌kantarị ’”Kaị pisị si Meros, dingangu tumanạ e,” angkuěng u Malạekat’u MAWU ”Batụu i sire tawe riměnta nẹ̌tul᷊ung, kere mol᷊onsekẹ kụ mẹ̌kẹ̌karadiahang baugu munaram MAWU.”’—Měl. 5:23

¹¹ Kai apa Meros ene? I kitẹ bědang tawe nakasingkạ mal᷊ahẹ. Katewe laane si Meros nariadi, sarang ene seng tawẹ apa běkene. Ěndịu Meros kai sěmbaụ soa kụ taumatane madiri měgělị batangeng i sire gunang mẹ̌sekẹ tumol᷊e si Barak. Su tempong i Barak nẹ̌deạ 10.000 su kataune apang mapulu měgělị batangenge gunang mẹ̌sekẹ, tau Meros ěndịu seng nakaringihẹ̌ hal᷊ẹ̌ ene. Arau Meros ene kai sěmbaụ soa nisaheng i Sisera su tempong i sie timal᷊ang bọu i Barak. Taumata su Meros botonge makasamẹ si Sisera, katewe i sire tawe někoạ ene. I sire tantu nakasilo tau matingkaị ene limiu dal᷊eng su soang i sire! Sěběnarẹ̌e i sire botonge mẹ̌tul᷊ung hal᷊ẹ̌ i Yehuwa. Maning i sire piạ tempo měkoạ ene, i sire tawe někoạ apa-apa. Apa nikoạ u tau Meros nẹ̌tatěntang dingangu kawawahaning i Yael.—Měl. 5:24-27.

12. Hal᷊ẹ̌ nẹ̌tatěntang apa nitodẹ su Manga Mělahukung 5:9, 10? Kụ apa kaěndungang i kitẹ?

¹² Su Manga Mělahukung 5:9, 10, i kitẹ nakasingkạ pěndangu 10.000 su kataune apang něgělị batangenge nẹ̌tatěntang dingangu apang madiri měgělị watangenge. Debora dingangi Barak nẹ̌dalo ’manga panglimang tau Israel seng něgělị batangeng i sire’. I sire něněntani bọu apang ”mahunsake kalide mawira” tawe měngẹ̌ngarěgang hal᷊ẹ̌ u Mawu. I sire nisihing ”mạiang su wowom bawilạ permadani” kụ ’dụdal᷊eng su ral᷊eng’ mangal᷊ene i sire měbẹ̌biahẹ̌ matatapẹ̌, nẹ̌tatěntang dingangi sire apang něgělị batangenge, i sire mapulu mẹ̌tul᷊ung si Barak mẹ̌sekẹ su wul᷊udu Tabor napenẹu watu dingangu su tampạ mal᷊egẹ su Kison. Taumata apang mapulu měbiahẹ̌ mal᷊unsemahẹ̌ harusẹ̌ mẹ̌tiněna tempo seng nailang, ual᷊ingu tawe něgělị watangeng i sire gunang  hal᷊ẹ̌ i Yehuwa. Orasẹ̌ ini i kitẹ lai harusẹ̌ měmarikěsa kerea pěndang i kitẹ soal u měhal᷊ẹ̌ gunang Yehuwa.

13. Kerea suku Ruben, Dan, lai Asyer nẹ̌tatěntang bọu suku Zebulon dingangu suku Naftali?

¹³ I sire 10.000 su kataune apang něgělị batangenge nakasilo kerea i Yehuwa něnodẹ i Sie kai Měngangawasa Karangetange. I sire botonge mẹ̌běke su taumata wal᷊inẹ soal u ”pěmamatạ u MAWU”. (Měl. 5:11) Arawe suku Ruben, Dan, dingangu Asyer i sire kětạeng mětẹ̌tiněna kakakalạ i sire, binatang, kapal᷊ẹ̌, dingangu pelabuhan i sire sul᷊ungu mẹ̌tiněna hal᷊ẹ̌ i Yehuwa. (Měl. 5:15-17) Katewe tawe kěbị suku kerene. Suku Zebulon dingangu Naftali ”seng tawe nẹ̌tiněna pěbawiahẹ̌ i sire sarang mate” gunang mẹ̌tul᷊ung si Debora dingangi Barak. (Měl. 5:18, NW) Piạ ěndung mapaelẹ̌ si kitẹ bọu pěndang nẹ̌tatěntang ene.

14. Kerea i kitẹ měnodẹ i kitẹ mẹ̌tul᷊ung pěmamarentang Yehuwa orasẹ̌ ini?

¹⁴ Orasẹ̌ ini i kitẹ tawe mẹ̌sekẹ gunang mẹ̌tul᷊ung pěměrentang i Yehuwa. I kitẹ mẹ̌tul᷊ung mạeng masěmangatẹ̌ dingangu wahani měnginjilẹ̌. Orasẹ̌ ini taumata apang mapulu měgělị batangenge dẹ̌deạkeng gunang měkoạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa. Jutane anạu sěmbaụ dingangu mangangudạ něgělị batangeng i sire gunang měkoạ haghing hal᷊ẹ̌ su dinas sepenuh waktu. Contone, piạ u nakoạ perintis, něhal᷊ẹ̌ su Betel, někoạ Banalang Kararatuang, dingangu nẹ̌tul᷊ung hal᷊ẹ̌ su kebaktian. Pirang katau penatua lai mělẹ̌hal᷊ẹ̌ su Panitia Penghubung Rumah Sakit dingangu měngurusẹ̌ hal᷊ẹ̌ u kebaktian. I kitẹ mangimang Yehuwa měngarěga kapulung i kitẹ gunang měkoạ hal᷊ẹ̌’E kụ i Sie tawe miwul᷊e apa seng nikoạ i kitẹ.—Ibr. 6:10.

15. Kerea i kitẹ botonge měmarikěsa apa i kitẹ seng kinailangengu sěmangatẹ̌ su hal᷊ẹ̌ i Yehuwa?

 ¹⁵ I kitẹ harusẹ̌ měmarikěsa apa i kitẹ mapulu měgělị batangeng i kitẹ. Pẹ̌kiwal᷊ọe: ’Apa kapuluku taumata wal᷊inẹ e hědo pěkoạ pakal᷊awọ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa? Apa iạ limembong mapulu mědeạ arětạ sul᷊ungu měkoạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa? Arau, apa iạ mẹ̌těno pangangimang lai kawawahaning i Barak, Debora, Yael, dingangu 10.000 su kataune, kụ mẹ̌pakẹ kěbị apang piạ si siạ gunang měkoạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa? Apa iạ mětẹ̌tiněna měngal᷊ing sarang tampạ bal᷊inẹ tadeạu makaěbạ lawọ doitẹ̌ kụ měbiahẹ̌ limembong mapaelẹ̌? Apa iạ nẹ̌doa soal u ene kụ nẹ̌tiněna tětal᷊e su keluarga dingangu sidang?’ * (Pěmanda catatan kaki.)

16. Maning Yehuwa piạ kěbị haghi, apa botonge gělịkang i kitẹ si Sie?

¹⁶ Yehuwa něgělị si kitẹ tempo gunang mẹ̌tul᷊ung Kararatuang’E. Dongkeng tempong Adam dingangi Hawa, Setang mapulu taumata lumawang si Yehuwa. Hakị u ene, mạeng mẹ̌tul᷊ung pěmamarentang i Yehuwa, i kitẹ něnodẹ si Setang i kitẹ měmile si sai. Pangangimang dingangu kasasatia makakoạ si kitẹ měgělị batangeng i kitẹ si Yehuwa, kụ ene makal᷊uasẹ̌ naung’E. (Baw. 23:15, 16) Mawu botonge měpakẹ kasasatiang i kitẹ gunang sumimbahẹ̌ lahinakangu Setang. (Baw. 27:11) Hakị u ene, i kitẹ botonge měgělị si Yehuwa katatuhụ i kitẹ. Ene maarěga si Sie dingangu makal᷊uasẹ̌ naung’E.

17. Apa kaěndungang i kitẹ bọu Manga Mělahukung 5:31 soal u ěllo mahi?

¹⁷ Seng mal᷊ighạ dunia ini mapenẹu taumata měkẹ̌koạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa. I kitẹ tantu měngampal᷊ẹ̌ tempone! I kitẹ sarung piạ pěndang kere i Debora dingangi Barak kụ nẹ̌kantarị, ”Mal᷊owọko apang sědụ u MAWU, mairị kere i Sisera, arawe kal᷊awọu anạ u sěmbaụ e mahuweka mẹ̌sul᷊ungu matangěllo su winangaeng!” (Měl. 5:31) Ene mariadi su tempong i Yehuwa měminasa duniang Setang. Su Harmagedon, Yehuwa tawe měgausẹ̌ taumata měgělị batangenge gunang mẹ̌sekẹ. I kitẹ kětạeng ”pěngampal᷊ẹ̌” dingangu ”makasilo MAWU měngonggọu kal᷊auntu”. (2 Kar. 20:17) Kạpěngampal᷊e ene, i kitẹ botonge měkoạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa dingangu kawawahani lai masěmangatẹ̌.

18. Apa gunane su taumata wal᷊inẹ mạeng i kau měgělị batangengu gunang měkoạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa?

¹⁸ Debora dingangi Barak nẹ̌kantarị kakantarị u kal᷊auntung gunang mẹ̌dalo si Yehuwa bal᷊inẹ taumata. I sire nẹ̌kantarị, ’Pẹ̌daloko MAWU . . . kawanua mal᷊aing něgělị watangenge gunang mẹ̌sekẹ.’ (Měl. 5:1, 2) Kerene lai mạeng i kitẹ měkoạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa kere dẹ̌dorongang, taumata wal᷊inẹ lai sarung masěmangatẹ̌ gunang ’mẹ̌dalo si [Yehuwa]’!