1, 2. (a) Apa nikoạ u taumata tadeạu makaěbạ kawawebasẹ̌? (b) Katewe, apa hasile?

ORASẸ̌ ini, lawọ taumata su dunia napẹ̌sul᷊ungu hakẹ̌ dingangu kawawebasẹ̌. Pirang katau mapulu mawebasẹ̌ bọu kakanoạ tawẹ adile, prasangka, dingangu kasasusah. Sěnggạ e wue měnẹ̌nuntụ tadeạu i sire webasẹ̌ mẹ̌bisara, měmile, dingangu měbiahẹ̌ tuhụ kapulung i sire. Taumata su patikụ tampạ mapulu bebasẹ̌.

² Tadeạu makaěbạ kawawebasẹ̌, taumata někoạ kelompok gunang měmorotesẹ̌ dingangu měkoạ pẹ̌bawal᷊ui. Katewe, apa i sire nakaěbạ apa ikẹ̌kapulung i sire? Tala. Sěběnarẹ̌e, hasile sauneng nakasigěsạ dingangu nakarěntang papate. Bawerang Datu Salomo su Měnanasẹ̌ 8:9 nihino: ”Taumata e mẹ̌pẹ̌pakẹ u kawasane waugu mapakasilakạ u sěndinganenge.”

3. Apa koateng i kitẹ tadeạu kahěngang-hěngang mal᷊uasẹ̌?

³ Alkitapẹ̌ naul᷊ị apa harusẹ̌ koateng i kitẹ tadeạu kahěngang-hěngang mal᷊uasẹ̌. I Yakobus naul᷊ị, ’Torat’u Mawu nasukụ piạ kuate mapakaliwiru [arau, mapakawebasẹ̌] taumata. Kụ i saing měnẹ̌něsui [arau, měmarikěsa] toratẹ̌  ene . . . sarung al᷊amatengu Mawu su patiku munara kẹ̌koatenge.’ (Yak. 1:25) Toratẹ̌ nasukụ asal᷊e bọu i Yehuwa, kụ i Sie masingkạ kahěngang kebutuhan i kitẹ tadeạu měbiahẹ̌ mal᷊uasẹ̌. I Yehuwa něgělị si Adam dingangi Hawa kawawebasẹ̌ tutune dingangu kěbị kebutuhan i sire tadeạu mal᷊uasẹ̌.

4. Kawawebasẹ̌ kerea nikapěndangeng i Adam dẹ̌duang Hawa? (Pěmanda gambarẹ̌ humotong su pěngangěndungang ini.)

⁴ Su Pěndariadi pasalẹ̌ 1 dingangu 2, i kitẹ nakasingkạ i Adam dingangi Hawa nakaěbạ kawawebasẹ̌ tawe nikapěndangengu taumata orasẹ̌ ini. Kěbị kebutuhan i rẹ̌dua seng nisadia, i rẹ̌dua tawe matakụ u apa-apa, kụ tawe u měkoạ barang tawẹ adile si rẹ̌dua. I rẹ̌dua tawe ghuměnggang soal u kaěng, hal᷊ẹ̌, sakị, arau papate. (Pěnd. 1:27-29; 2:8, 9, 15) Katewe, apa kawawebasi rẹ̌dua tawẹ apa kětạkenge? Mahịe i kitẹ měmanda.

5. Nẹ̌tatěntang dingangu tiněnang taumata, apa harusẹ̌ piạ tadeạu i kitẹ makaěbạ kawawebasẹ̌?

⁵ Lawọ taumata mẹ̌pikirẹ̌ piạ kawawebasẹ̌ tutune mangal᷊ene i sire botonge měkoạ kěbị kapulung i sire, kụ tawe harusẹ̌ makapěndang tětal᷊e. The World Book Encyclopedia naul᷊ị kawawebasẹ̌ ene kai ”kesanggupan gunang měmile dingangu měkoạ apa seng nipile”. Katewe, su bukẹ̌ ene lai niul᷊ị taumata makapěndang kawawebasẹ̌ mạeng pěměrenta měgělị batasẹ̌ dingangu cara maadilẹ̌, perlu, dingangu masuẹ̌ su akal᷊ẹ̌. Ene mangal᷊ene harusẹ̌ piạ batasẹ̌ tadeạu kěbị taumata makapěndang kawawebasẹ̌. Katewe, i sai piạ hakẹ̌ e gunang měmutusẹ̌ batasẹ̌ maadilẹ̌, perlu, dingangu masuẹ̌ su akal᷊ẹ̌?

6. (a) Kawe nụe kětạeng i Yehuwa piạ kawawebasẹ̌ tawẹ apa kětạkenge? (b) Taumata botonge makaěbạ kawawebasẹ̌ kerea, kụ kawe nụe?

⁶ Penting mẹ̌tahěndung kětạeng Mawu Yehuwa piạ kawawebasẹ̌ tawẹ apa kětạkenge. Kawe nụe? Ual᷊ingu i Sie něndiadi kěbị haghi dingangu i Sie kai Měngangawasa alam semesta kụ mawantugẹ̌. (1 Tim. 1:17; Pěl. 4:11) Datu Daud něpakẹ bawera mapapia gunang mělahẹ kedudukan i Yehuwa. (Basa 1 Kararatuang 29:11, 12.) Katewe, nẹ̌tatěntang dingangi Yehuwa, kawawebasu manga diadikang su sorga dingangu su dunia piạ kětạkenge. Ini kai kawawebasẹ̌ relatif. Yehuwa mapulu i kitẹ makaěna kětạeng i Sie piạ hakẹ̌ e gunang měkoạ batasẹ̌ maadilẹ̌, perlu, dingangu masuẹ̌ su akal᷊ẹ̌. Dongkeng humotong, Yehuwa seng něgělị batasẹ̌ gunang diadikang’E.

7. Piram baụ hal᷊ẹ̌ apa harusẹ̌ koateng, kụ sěběnarẹ̌e ene makal᷊uasẹ̌ si kitẹ?

⁷ Maning i Adam dẹ̌duang Hawa nakapěndang lawọ kawawebasẹ̌, ene mang piạ batase. Piram baụ batase ute kai hal᷊ẹ̌ dasarẹ̌. Contone, tadeạu tatapẹ̌ měbiahẹ̌, i rẹ̌dua harusẹ̌ sumindạ, kumaěng, dingangu mětikị. Apa ini mangal᷊ene i rẹ̌dua tawe webasẹ̌? Tala. Sěběnarẹ̌e, Yehuwa seng něngatorẹ̌ mạeng měkoạ manga hal᷊ẹ̌ ene, i rẹ̌dua sarung mal᷊uasẹ̌. (Mzm. 104:14, 15; Měn. 3:12, 13) I kitẹ kěbị tantu mapulu sumindạ mạeng udara wurěsi, kumaěng kaěng ikẹ̌kapuluang i kitẹ, dingangu mětikị mal᷊ěnabẹ̌. I kitẹ tawe nakapěndang seng nikailangengu kawawebasẹ̌ su tempong někoạ hal᷊ẹ̌ ene. Sěběnarẹ̌e i Adam dẹ̌duang Hawa lai harusẹ̌ piạ pěndang kerene.

8. Parenta mal᷊ahẹ apa nighělị i Yehuwa si Adam dingangi Hawa, kụ kawe nụe?

 ⁸ Yehuwa něgělị parenta mal᷊ahẹ si Adam dingangi Hawa. I Sie něngoro si rẹ̌dua tadeạu piạ anạ, měmenẹ dunia ini, dingangu měngurusẹ̌ dunia ini. (Pěnd. 1:28) Apa parenta ene nakailang kawawebasi rẹ̌dua? Tantu tala! Ini kai kesempatan si rẹ̌dua gunang měkoạ dunia ini firdaus, bal᷊eng i rẹ̌dua dingangu manga anạ i rẹ̌dua sarang karěngụe. Ini kai kapulung Mawu. (Yes. 45:18) Orasẹ̌ ini, taumata bal᷊inẹbe tawe timuhụ su Mawu mạeng i sire měmile tawe mẹ̌kawing arau piạ ana. Katewe, piạ u tatapẹ̌ nẹ̌kawing dingangu nědeạ ana maning i sire masingkạ ene makasigěsạ. (1 Kor. 7:36-38) Kawe nụe? Ual᷊ingu i sire něharapẹ̌ sarung makaěbạ karal᷊uasẹ̌. (Mzm. 127:3) Manga i Adam dingangi Hawa timuhụ si Yehuwa, pẹ̌kakawing dingangu keluargang i rẹ̌dua sarung mal᷊uasẹ̌ sarang karěngụe.

9. Kawe nụe parentang Mawu su Pěndariadi 2:17 ene adilẹ̌, perlu, dingangu masuẹ̌ su akal᷊ẹ̌?

⁹ Yehuwa lai něgělị parenta wal᷊inẹ si Adam dingangi Hawa. Kụ i Sie mal᷊ahẹ naul᷊ị apa sarung mariadi mạeng i rẹ̌dua tawe tumuhụ. I Sie naul᷊ị, ”Wọu kalu makakasingkạu mapia ringangu ral᷊akisẹ̌. Buane tangu kumbahangbe kanengang, batụu kamageng i kau kumaěng, ute i kau e sarung mate su ěllo ene.” (Pěnd. 2:17) Apa parenta ene tawẹ adile, tawe perlu, dingangu tawe masuẹ̌ su akal᷊ẹ̌? Apa ini nakailang kawawebasi Adam dẹ̌duang Hawa? Tala. Lawọ pakar Alkitapẹ̌ naul᷊ị parentang Mawu ene kai sěbạe mapelesa dingangu masuẹ̌ su akal᷊ẹ̌. Sěngkatau wọu i sire naul᷊ị parenta ene něněntiro si kitẹ ”kětạeng Mawu masingkạ sude mapia . . . gunang taumata dingangu kětạeng Mawu masingkạ sude dal᷊akị . . . gunang i sire. Tadeạu makapěndang ’mapia’, taumata harusẹ̌ mangimang dingangu tumuhụ su Mawu. Mạeng i sire tawe tumuhụ, i sire sarung balaěng gunang pěmutusẹ̌ hala sude mapia . . . dingangu sude dal᷊akị”. Ene tumanịu masigěsạ koatengu taumata.

10. Kawe nụe hakẹ̌ měmile ene nẹ̌tatěntang dingangu hakẹ̌ gunang měmutusẹ̌ sude mapia dingangu sude ral᷊akị?

¹⁰ Aramanung piạ u nẹ̌pikirẹ̌ i Yehuwa tawe něgělị kawawebasẹ̌ ikẹ̌kapulung i Adam. Katewe, taumata kerene tawe sadarẹ̌ hakẹ̌ měmile ene nẹ̌tatěntang dingangu hakẹ̌ gunang měmutusẹ̌ sude mapia dingangu sude ral᷊akị. I Adam dingangi Hawa nighělikangu kawawebasẹ̌ gunang měmile apa i sire tumuhụ su Mawu arau tala. Katewe, kětạeng i Yehuwa piạ hakẹ̌ gunang měmutusẹ̌ sude mapia dingangu ral᷊akị. ”Kalu makakasingkạu mapia ringangu ral᷊akisẹ̌” kai nakoạ tatiala si Adam dingangi Hawa soal u hal᷊ẹ̌ ene. (Pěnd. 2:9) I kitẹ tawe sěntiniạ masingkạ hasilu pileng i kitẹ, kụ i kitẹ lai tantu tawe makasingkạ apa hasile mang sěntiniạ mapia. Hakị u ene i kitẹ hanesẹ̌ makasilo taumata měkoạ putusang timonane mapia, katewe hasilu  putusang ene ute sigěsạ, arau hombang. (Baw. 14:12) Nal᷊ahẹ, taumata piạ kětạkenge soal u apa wotonge koateng i sire. Su tempong něgělị parenta si Adam dingangi Hawa tadeạu abe kaěng buang kalu, Yehuwa něněntiro i rẹ̌dua harusẹ̌ tumuhụ si Sie tadeạu makaěbạ kawawebasẹ̌ tutune. Katewe, apa nikoạ i Adam dingangi Hawa?

11, 12. Kawe nụe putusang i Adam dingangi Hawa nakarěntang silakạ? Gělịko contoh.

¹¹ I Adam dingangi Hawa němile tawe timuhụ si Yehuwa. I Hawa němile dimaringihẹ̌ dianding Setang, ”Tiněnang kamene sarung matal᷊uahẹ̌; kụ i kamene sarung makoạ kere Ruata kụ makakasingkạ u apang mapia ringangu apan dal᷊akisẹ̌.” (Pěnd. 3:5) Apa putusang i Adam dingangi Hawa nakakoạ i rẹ̌dua limembong bebasẹ̌, kere niul᷊ị i Setang? Tala. I rẹ̌dua nakasingkạ tawe tumuhụ laahạ i Yehuwa, ene makarěntang silakạ. (Pěnd. 3:16-19) Kawe nụe? Ual᷊ingu Yehuwa tawe něgělị su taumata kawawebasẹ̌ gunang měmutusẹ̌ hala sude mapia dingangu sude ral᷊akị.​—Basa Baweran Salomo 20:24; Yeremia 10:23.

¹² Ini mẹ̌sul᷊ungu pilot nẹ̌bawa pesawatẹ̌. Tadeạu masal᷊amatẹ̌ mahumpạ su tampạ tẹ̌timonaěng, i sie harusẹ̌ tumol᷊e jalurẹ̌ seng nitantu, měpakẹ alat navigasi su pesawatẹ̌, lai mẹ̌bisara dingangu petugas lalu lintas udara. Katewe, mạeng pilot tawe tumol᷊e laahạ kụ tumělạ tuhụ kapulune, ene makasilakạ. Mẹ̌sul᷊ungu pilot ene, i Adam dingangi Hawa mapulu měkoạ kapulung i rẹ̌dua hala. I rẹ̌dua tawe něnarimạ laahạ u Mawu. Apa hasile? Silakạ! Putusang i rẹ̌dua nakarěntang dosa dingangu papate si rẹ̌dua dingangu  su manga anạ i rẹ̌dua. (Rm. 5:12) I Adam dingangi Hawa tawe nakaěbạ kawawebasẹ̌ su tempong i rẹ̌dua němutusẹ̌ hala sude mapia dingangu sude ral᷊akị. I rẹ̌dua kai nikailangengu kawawebasẹ̌ tutune seng nighělị i Yehuwa si rẹ̌dua.

13, 14. Kerea tadeạu makaěbạ kawawebasẹ̌ tutune?

¹³ Pirang katau nẹ̌pikirẹ̌ piạ kawawebasẹ̌ tawẹ apa kětạkenge ene kai kapaelange. Katewe, apa ene kahěngang? Maning piạ kawawebasẹ̌ ene makal᷊uasẹ̌, tumuhụ si kau dunia ini makoạ kerea mạeng tawẹ apa batasẹ̌? The World Book Encyclopedia naul᷊ị hukung su organisasing masyarakatẹ̌ ene rumit ual᷊ingu hukung ene harusẹ̌ měndiagạ kụ su tempo mẹ̌sul᷊ung lai harusẹ̌ měgělị batasẹ̌ su taumata. Ini tawe gampang. Hakị u ene i kitẹ nakasilo lawọ hukung nikoạ, dingangu piạ lawọ pengacara lai hakim mětẹ̌tawakal᷊i mělahẹ dingangu měkoạ ene.

¹⁴ Yesus Kristus nělahẹ kerea i kitẹ botonge makaěbạ kawawebasẹ̌ tutune. I sie naul᷊ị, ”Kereu i kamene mẹ̌biahẹ̌ tumuhụ těntiroku, ute i kamene mambeng kahěngang tumatol᷊e Siạ, tangu i kamene sarung makakiral᷊a Ruata kahěngang, kụ ual᷊ingu ene tangu i kamene ipakal᷊iwirẹ̌ [arau, ipakawebasẹ̌].” (Yoh. 8:31, 32) Hakị u ene tadeạu makaěbạ kawawebasẹ̌ tutune, i kitẹ harusẹ̌ měkoạ darua hal᷊ẹ̌. Humotong, i kitẹ harusẹ̌ měnarimạ těntiro nihino bọu i Yesus. Karuane, i kitẹ harusẹ̌ makoạ murite. Mạeng měkoạ manga hal᷊ẹ̌ ini, i kitẹ sarung makaěbạ kawawebasẹ̌ tutune. Katewe,  kawawebasẹ̌ bọu apa? Yesus naul᷊ị, ”I sai-sai měmpẹ̌kẹ̌koạ dosa e kai ěllangu rosa.” I sie lai naul᷊ị, ’Kereu Anạ mapakaliwirẹ̌ [arau, mapakawebasẹ̌] si kamene, ute i kamene mambeng [mawebasẹ̌].’​—Yoh. 8:34, 36.

15. Kerea kawawebasẹ̌ nirianding i Yesus makakoạ i kitẹ kahěngang-hěngang mawebasẹ̌?

¹⁵ Kawawebasẹ̌ nirianding i Yesus su manga murite ene kai limembong kapaelange bọu kawawebasẹ̌ kẹ̌kapuluangu taumata orasẹ̌ ini. Su tempong i Yesus naul᷊ị, ’Kereu Anạ mapakaliwirẹ̌ [arau, mapakawebasẹ̌] si kamene, ute i kamene mambeng [mawebasẹ̌],’ i sie nẹ̌bisara soal u kawawebasẹ̌ bọu perbudakan dosa, ene kai perbudakan sěbạe karal᷊akisange nikapěndangengu taumata. Dosa nakakoạ si kitẹ měkoạ barang dal᷊akị. Ene lai makasahaghe si kitẹ měkoạ barang nihino arau měkoạ kapaelange. Hasile i kitẹ stres, nasigěsạ, kụ lai mate. (Rm. 6:23) Rasul Paulus nakapěndang kerea kasigěsạe makoạ ělangu rosa. (Basa Roma 7:21-26.) I kitẹ makaěbạ kawawebasẹ̌ kere nikapěndangeng i Adam dingangi Hawa, mạeng dosa kahěngang-hěngang seng nipakailang.

16. Kerea i kitẹ botonge kahěngang-hěngang mawebasẹ̌?

¹⁶ Bawerang i Yesus ”kereu i kamene mẹ̌biahẹ̌ tumuhụ těntiroku” něnodẹ mạeng i kitẹ mapulu mawebasẹ̌, i kitẹ harusẹ̌ měkoạ piram baụ hal᷊ẹ̌. Apa ene? Ual᷊ingu i kitẹ seng nisahani, i kitẹ mẹ̌timbul᷊eng watangeng i kitẹ dingangu měnarimạ batasẹ̌ nikoạ i Yesus gunang manga murite. (Mat. 16:24, Terjemahan Dunia Baru, NW) Kere seng nirianding i Yesus, i kitẹ sarung kahěngang-hěngang mawebasẹ̌ su tempo mahi su tempong i kitẹ makatarimạ kěbị gunane tatěbusẹ̌ i Yesus.

17. (a) Kerea carane tadeạu kahěngang-hěngang mal᷊uasẹ̌? (b) Apa sarung ěndungang i kitẹ su pěngangěndungang tuhụe?

¹⁷ Tadeạu kahěngang-hěngang mal᷊uasẹ̌, i kitẹ harusẹ̌ makoạ muriti Yesus kụ tumuhụ su těntirone. Mạeng měkoạ manga hal᷊ẹ̌ ene, i kitẹ sarung kahěngang-hěngang mawebasẹ̌ bọu perbudakan dosa dingangu papate. (Basa Roma 8:1, 2, 20, 21, NW.) Su pěngangěndungang tuhụe, i kitẹ sarung měngěndung kerea mapelesa měpakẹ kawawebasi kitẹ orasẹ̌ ini. Bọu ene i kitẹ sarung makapẹ̌dalo si Yehuwa, Mawung kawawebasẹ̌ tutune, sarang karěngụe.