KAWE NỤE i papạku sěbạe pědu si siạ? Iạ mẹ̌běke. Ia nalahirẹ̌ tanggalẹ̌ 29 Juli 1929 kụ naguwạ su sěmbaụ kampong su provinsi Bulacan, Filipina. Keluargang i kami měbẹ̌biahẹ̌ sederhana, kụ doiti kami mahal᷊i. Su tempong iạ mangudạ, tentara Jepang diměnta su Filipina, kụ pẹ̌sasekẹ něnětạ nariadi. Katewe, ual᷊ingu kampong i kami nahae, pẹ̌sasekẹ tawe nahumpạ sarang kampong i kami. Si kami tawẹ apa radio, televisi, arau koran. Hakị u ene, i kami nakaringihẹ̌ pẹ̌sasekẹ ene kětạeng bọu taumata wal᷊inẹ.

I kami ual᷊u tahatuari. Su tempong umurẹ̌ku ual᷊u taung, iạ nětanạ su wal᷊eng i opa dingangi omaku. Maning i sire Katolik, i opaku puluang mẹ̌bawěke soal u agama dingangu měnarimạ bukẹ̌ rohani gẹ̌gělịkangu manga hapịe. Iạ nakatahěn­dung i opa něnodẹ Alkitapẹ̌ dingangu manga bukẹ̌ su werang Tagalog nělahẹ těntirong agama palsu. Iạ puluang mẹ̌basa Alkitapẹ̌, napal᷊iung ěpạ Injilẹ̌. Ene nakakoạ si siạ mapulu tumol᷊e si Yesus.​—⁠Yoh. 10:⁠27.

Tentara Jepang siměbang bọu Filipina su taung 1945. Ěndịu su tempo ene matimadẹ̌ku něngal᷊ạ si siạ. I opaku lai setuju, hakị u ene iạ napul᷊ẹ.

Su wul᷊ang Desember 1945, Sahiding Yehuwa bọu soa Angat diměnta něnginjilẹ̌ su kampong i kami. Sěngkatau Sahiding Yehuwa seng maghurang nakoạ sarang bal᷊eng i kami kụ něnodẹ apa niul᷊ị u Alkitapẹ̌ soal u ’ěllo pěngěnsuenge’. (2 Tim. 3:​1-5) I sie něgausẹ̌ si kami tumol᷊e pěngangěndungang Alkitapẹ̌ su kampong sěmběka. Iạ natamai, maning matimadẹ̌ku tawe natamai. Aramanung piạ 20 su kataune diměnta kụ pirang katau nẹ̌kiwal᷊o soal u Alkitapẹ̌.

Iạ tawe tumanịu nakaěna apa nipẹ̌bisarang i sire, hakị u ene iạ mapulu mapul᷊ẹ. Katewe, su tempong i sire nẹ̌kantarị kakantarịu Kararatuang, iạ tawe nisěhụ napul᷊ẹ, ual᷊ingu iạ sěbạe mapulu  kakantarị ene. Su apang bọu nẹ̌kantarị dingangu nẹ̌doa, i kami gẹ̌gausang tumol᷊e pěngangibadang su Misa su soa Angat.

Ibadane nikoạ su wal᷊eng keluarga Cruz. Piạ harusẹ̌ dumal᷊eng ěndịu karaune ual᷊ung kilo sarang tampạ ene. Aramanung 50 su kataune diměnta. Iạ naherang ual᷊ingu sarang manga rariọ lai simimbahẹ̌ kakiwal᷊o soal u Alkitapẹ̌, maning ene tawe gampang. Su apang iạ seng pirang sul᷊ẹ diměnta něngibadah, Damian Santos, sěngkatau perintis seng maghurang, kụ kangerẹ i sie kai walikota, němaringang si siạ pětikị su wal᷊ene. Su kanandụu hěbi ene, i kami nẹ̌bawěke soal u Alkitapẹ̌.

Kangerẹ, taumata botonge sahaniang mạeng seng masingkạ těntiro dasarẹ̌ bọu Alkitapẹ̌. Hakị u ene, su apang iạ seng pirang sul᷊ẹ něngibadah, saudara-saudara nẹ̌kiwal᷊o si siạ dingangu su taumata wal᷊inẹ, ”Apa i kamene mapulu sahaniang?” Iạ simimbahẹ̌, ”Mapulu.” Iạ mapulu makoạ ělangi Kristus. (Kol. 3:​24) Su tanggalẹ̌ 15 Februari 1946, iạ dingangu saudara wal᷊inẹ, nisahani su sal᷊ụ maraning tampạ ene.

Iạ masingkạ tau Sahani harusẹ̌ marading měnginjilẹ̌ kere i Yesus. I papạku naul᷊ị iạ bědang tumanịu mangudạ, kụ nisahani bal᷊inẹ mangal᷊ene harusẹ̌ měnginjilẹ̌. Iạ naul᷊ị Mawu mapulu i kitẹ měmahiạ habarẹ̌ mapia Kararatuang u Mawu. (Mat. 24:14) Iạ lai naul᷊ị iạ harusẹ̌ měkoạ apa seng niriandiku su Mawu. Su tempo ene i papạku nẹ̌bera bawera su bageang humotong kanini. I sie mapulu iạ měngědo měnginjilẹ̌. Ini kahumotongange iạ něněntang kěbị haghi, arau někoạ pengorbanan, gunang měkoạ kapulung Yehuwa.

Keluarga Cruz němaringang si siạ mětanạ dingangi sire su Angat. I sire lai němahansang si siạ dingangi Nora, anạ i sire, tadeạu makoạ perintis dongkeng mangudạ. I kandua něnětạ nakoạ perintis tanggalẹ̌ 1 November 1947. Nora nakoạ perintis su soa wal᷊inẹ, mạeng iạ su Angat.

Su apang seng nakoạ perintis karěngụe dua taung, i Earl Stewart, sěngkatau saudara bọu Betel, nẹ̌bawa nasẹ̌ su tampạ piạ lawọ taumata su Angat, kụ 500 su kataune dimaringihẹ̌. I sie nẹ̌bisara su werang Inggris, bọu ene iạ nẹ̌běke ringkasan nasẹ̌ ene su werang Tagalog. Ini nasẹ̌ humotong bọu lawọ nasẹ̌ seng takụ niterjemah. Kawe nụe iạ botonge někoạ ene? Maning iạ nẹ̌sikol᷊ah kětạeng pitu taung, guru-guru hanesẹ̌ mẹ̌bisara su werang Inggris. Bọu ene lai, bawasang i kitẹ su werang Tagalog mahal᷊i, hakị u ene iạ kasauange měngěndung měpakẹ bawasang su werang Inggris. Kěbị ini nakatul᷊ung si siạ nakaěna werang Inggris, kụ botonge menerjemah.

Saudara Stewart naul᷊ị su sidang setempat, manga utusan injil sarung tumol᷊e kebaktian su New York, AS. Ene kai kebaktian Pertambahan Teokratis taung 1950. Hakị u ene, kantor cabang mědẹ̌deạ sěngkatau arau duang katau perintis gunang mẹ̌tulung su Betel. Iạ nakaěbạ undangan ene. Iạ saụ něněntang kěbị haghi, ene kai anạu sěmbaụ dingangu tampạ ikẹ̌kapuluangku, gunang měhal᷊ẹ̌ su Betel.

Iạ nahumpạ su Betel su tanggalẹ̌ 19 Juni 1950. Su tempo ene, Betel kai sěmbaụ bal᷊e gěguwạ kụ seng marěngụ dingangu nilikutangu manga kalu gaghaghuwạ. Guwạu ěntanane satu hektarẹ̌. Aramanung piạ 12 saudara lajang mělẹ̌hal᷊ẹ̌ sene. Mạeng mal᷊ukadẹ̌, iạ měhal᷊ẹ̌ su rapuhang. Bọu ene, ěndịu pukul᷊ẹ̌ sio, iạ měnistrikẹ̌ su laundry. Mạeng ěllo rangẹ, iạ lai měkoạ hal᷊ẹ̌ mẹ̌sul᷊ung. Maning manga utusan injil seng napul᷊ẹ bọu kebaktian internasional, iạ tatapẹ̌ su Betel. Iạ někoạ ha­ghing hal᷊ẹ̌ nighělị si siạ. Iạ měmikung majalah gunang dingọtang, měngurusẹ̌ pesanan majalah, dingangu měndiagạ lobi.

Su taung 1952, iạ dingangu ěnung katau anạu sěmbaụ bọu Filipina nakaěbạ undangan tumol᷊e Sekolah Gilead kělasẹ̌ ka-20ne. Iạ sěbạe mal᷊uasẹ̌! Su Amerika, i kami nakasilo dingangu nakapěn­dang lawọ hal᷊ẹ̌ buhu. Pěbawiahẹ̌ su Amerika nẹ̌tatěntang dingangu pěbawiahẹ̌ su kampongku.

Contone, i kami harusẹ̌ měngěndung měpakẹ barang elektronik dingangu haghing barang buhudeng nikasilong i kami. Cuacane lai nẹ̌tatěntang! Su sěngkamal᷊ukadẹ̌ iạ nẹ̌bangung, su rělahẹ̌ kěbị mawira. Ene kahumotongange iạ nakasilo salju. Ene sěbạe mal᷊ěnggihẹ̌, katewe tawe nararěna, iạ apidu nakapěndang matěho-těho!

Iạ sěbạe mal᷊uasẹ̌ nakatol᷊e Sekolah Gilead, hakị u ene kěbị penyesuaian tawe nakoạ masalah si siạ. Saudara-saudara něněntiro su Gilead lai guru mapia. I sire něněntiro si kami carane měngěndung dingangu měkoạ riset. Sikol᷊ah ene kahěngang-hěngang nakatoghasẹ̌ pẹ̌dal᷊ahapịku dingangi Yehuwa.

Su apang seng nalulusẹ̌, sementara iạ nakoạ perintis istimewa su Bronx, New York. Hakị u ene, iạ botonge nakatol᷊e Kebaktian Masyarakat Dunia Baru nikoạ su Bronx su wul᷊ang Juli 1953. Bọu ene, iạ saụ nakaěbạ tugasẹ̌ su Filipina.

Kantor cabang něgělị tugasẹ̌ si siạ gunang makoạ pengawas wilayah. Tugasẹ̌ ini nakakoạ si siạ limembong mẹ̌těno si Yesus, dumal᷊eng marau sarang manga soa arau kampong gunang mẹ̌tul᷊ung manga ělangi Yehuwa. (1 Ptr. 2:​21) Tampạ iạ měnginjilẹ̌ nahumpạu wilayah Luzon tengah, ene kai pulo kaguwạkenge su Filipina. Kụ lai provinsi Bulacan, Nueva Ecija, Tarlac, dingangu Zambales. Gunang makarating piram baụ kampong, iạ harusẹ̌ lumiu Manga Wongkong Sierra Madre. Tawẹ apa bus arau kereta makoạ sarang manga  kampong ene. Hakị u ene, iạ harusẹ̌ mẹ̌kiwal᷊o su sopirẹ̌ u trěk, apa iạ botonge sumake maning kumaiang su wowong manga barang. Biasane iạ botonge sumake, katewe badangku natatědụ.

Lawọ sidang takụ nitiwong bědang buhu dingangu kadodọ. Hakị u ene, anạu sěmbaụ nẹ̌tarimakasẹ su tempong iạ nẹ̌tul᷊ung si sire něngatorẹ̌ pěngangibadang dingangu měnginjilẹ̌.

Bọu ene, iạ lai nakaěbạ tugasẹ̌ su kěbị wilayah Bicol. Su tampạ ene piạ lawọ kelompok nahae. Perintis istimewa sene měngẹ̌nginjilẹ̌ su tampạ bědang tawe nitiwongu Sahiding Yehuwa. Su sěmbaụ wal᷊e, wc-ne kai kětạeng sěmbaụ lohang su ěntana kụ piạ darua kalu nakoạ tatahidange. Su tempong iạ něnahida, kalu ene napědi kụ iạ nanawo sarang lohang ene. Iạ marěngụ němurěsi wadangku dingangu nẹ̌sasadia měnginjilẹ̌ su ěllo ene.

Su tempong iạ měngẹ̌nginjilẹ̌ su wilayah ene, i Nora nakoạ perintis istimewa su Dumaguete City. Iạ něněta nẹ̌pikirẹ̌ soal i Nora, kangerẹ nakoạ perintis sěngkasio dingangku. Iạ natamai nẹ̌tiwo si sie. Bọu ene i kami nẹ̌sasuratẹ̌ kụ su taung 1956 i kami nẹ̌kawing. Misa humotong bọu nẹ̌kawing i kami nẹ̌tiwo sidang su Pulo Rapu-Rapu. I kami harusẹ̌ sumaka manga wul᷊udẹ̌ dingangu luměngang marau-rau. Katewe i kami mal᷊uasẹ̌ něhal᷊ẹ̌ sěngkasio dingangu nẹ̌tul᷊ung anạu sěmbaụ.

Su apang seng nakoạ pengawas wilayah aramanung ěpạ u taung, i kami saụ nikui sarang kantor cabang. I kami něnětạ něhal᷊ẹ̌ sene wulang Januari 1960. Taunge něhal᷊ẹ̌ su Betel, iạ něngěndung lawọ bọu saudara-saudara apang piạ tanggung jawab gěguwạ su organisasing Yehuwa. I Nora lai mal᷊uasẹ̌ někoạ hal᷊ẹ̌ e su Betel.

Iạ mal᷊uasẹ̌ nakasilo kakạl᷊awọe taumata nakoạ Sahiding Yehuwa su Filipina. Humotong nakoạ sarang Betel, iạ bědang mangudạ kụ bědang tawe nẹ̌kawing. Su tempo ene aramanung piạ 10.000 penyiar su Filipina. Orasẹ̌ ini, piạ nal᷊iu bọu 200.000 penyiar dingangu hasụe anạu sěmbaụ mělẹ̌hal᷊ẹ̌ su Betel gunang mẹ̌tul᷊ung hal᷊ẹ̌ měnginjilẹ̌.

Kakạrěngụe i kami harusẹ̌ piạ Betel limembong gěguwạ. Hakị u ene, Badan Pimpinan něngoro si kami pědeạ ěntana gunang měkoạ kantor cabang limembong gěguwạ. Iạ dingangu pengawas percetakan nakoạ sarang manga wal᷊e maraning Betel, kụ nẹ̌kiwal᷊o su taumata apa piạ u mapulu mẹ̌bal᷊ụ ěntanang i sire. Su tampạ ene lawọ tau Sina, i sire madiri mẹ̌bal᷊u ěntanang sire. Hakị u piạ sěngkatau naul᷊ị, ”Tau Sina tawe měbẹ̌bal᷊ụ, i kami kai měmẹ̌měli.”

Katewe, piạ su sahěllo, piạ barang tawe nitiněnang i kami nariadi. Sěngkatau lampung i kami měngal᷊ing sarang Amerika. I sie nẹ̌kiwal᷊o apa i kami mapulu měměli ěntanane. Bọu ene lampung bal᷊inẹ lai mapulu mẹ̌bal᷊ụ ěntanane, kụ i sie němaringang hapịe pẹ̌bal᷊ụ lai ěntanang i sire. Sarang tau naulị ”Tau Sina tawe měbẹ̌bal᷊ụ”, lai nẹ̌bal᷊ụ ěntanane. Su tempo kadodọ ene, ěntanang Kantor Cabang nakoạ tělung sul᷊ẹ kaguwạe bọu humotong. Iạ mangimang ini kai kapulung Yehuwa.

Su taung 1950, iạ kangudạkenge su Betel. Orasẹ̌ ini, iạ dingangu kawingku kaghurangenge. Iạ tawe nẹ̌sasěsilẹ̌ seng timol᷊e si Yesus maning sarang apa i sie měngahạ. Maning matimadẹ̌ku něnokol᷊ẹ̌ si siạ, Yehuwa něgělị keluarga gěguwạ si siạ kụ makěndagẹ̌ si Sie. Tawẹ soale apa hal᷊ẹ̌ i kami, iạ mangimang Yehuwa něnadia kěbị kebutuhan i kami. Iạ dingangi Nora sěbạe nẹ̌tarimakasẹ ual᷊ingu kěbị barang mapia seng nighělị i Yehuwa. I kami měgausẹ̌ lai taumata wal᷊inẹ gunang měmanikạ si Yehuwa.​—⁠Mal. 3:​10.

Kangerẹ i Yesus němaringang sěngkatau měghaghěle bea arenge Matius Lewi gunang tumol᷊e si sie. Apa nikoạ i Matius Lewi? ”I Lewi měngkatewe nẹ̌buạ kụ naněntangu kěbị mase timol᷊e si Yesus.” (Luk. 5:​27, 28) Iạ lai seng něněntang kěbị haghi gunang tumol᷊e si Yesus, kụ iạ lai mělẹ̌harapẹ̌ taumata wal᷊inẹ měkoạ mẹ̌su­l᷊ung, dingangu makatarimạ lawọ al᷊amatẹ̌.