TAUMATA mapulu mal᷊uasẹ̌. Katewe su ěllo pěngěnsuenge ini, kěbị taumata nakahombang ”kasasusa l᷊awọ”. (2 Tim. 3:1) Pirang katau nikailangengu karal᷊uasi sire ual᷊ingu nakahombang barang tawẹ adile, nasakị, nikailangengu hal᷊ẹ̌, arau taumata ikẹ̌kěndagi sire nate. Sěnggạ lai nikailangengu karal᷊uasẹ̌ ual᷊ingu piạ barang nakaghěnggang arau nakasusah naung i sire. Manga ělang i Yehuwa lai pẹ̌sěnsul᷊ẹ mạkadodọ naung kụ karal᷊uasi sire měnětạ mạilang. Mạeng ene nariadi si kau, kerea tadeạu i kau saụ makapěndang karal᷊uasẹ̌?

Gunang sumimbahẹ̌ kakiwal᷊o ini, i kitẹ harusẹ̌ masingkạ kal᷊imona apa mangal᷊ene karal᷊uasẹ̌ dingangu kerea taumata wal᷊inẹ tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌ maning tụtatěngo haghing sigěsạ. Bọu ene, i kitẹ měngěndung kerea tadeạu tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌ dingangu měnamba karal᷊uasẹ̌ ene.

Karal᷊uasẹ̌ bal᷊inẹbe kětạeng pěndang mal᷊uasẹ̌ biasa. Contone, taumata wukang aramanung masaụ luměge. Katewe, su tempong i sie nasadarẹ̌, i sie měngědo luměge dingangu saụ makatahěndung masalane. Pěndang mal᷊uasẹ̌ kerene kětạeng sementara kụ ene bal᷊inẹbe karal᷊uasẹ̌ tutune.​—Baw. 14:13.

Karal᷊uasẹ̌ ene kai pěndang matoghasẹ̌ su ral᷊ungu naung su tempong nakaěbạ arau nakatarimạ barang mapia. Piạ karal᷊uasẹ̌ mangal᷊ene tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌ su tempong mapia arau ral᷊akị. (1 Tes. 1:6) Hakị u ene, i kitẹ botonge tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌ maning piạ u nakasusah naung i kitẹ. Contone, manga rasulẹ̌ nirarihang ual᷊ingu něhabarẹ̌ soal i Yesus. Katewe, i sire ”němpěněntangu Pěnggaghutaěngu Agama e kạpahul᷊uase su Mawu Ruata e seng něngěnnau i sire e hinone wue makahombang lahinakang ual᷊ingu i Yesus”. (MMR. 5:41) I sire mal᷊uasẹ̌ bal᷊inẹbe ual᷊ingu nirarihang katewe ual᷊ingu tatapẹ̌ masatia su Mawu.

Karal᷊uasẹ̌ bal᷊inẹ sipatẹ̌ seng těbe piạ si kitẹ dongkeng nalahirẹ̌ arau mariadi sẹ̌sane. Kawe nụe? Ual᷊ingu karal᷊uasẹ̌ tutune kai bageang bọu buang rohkẹ̌ u Mawu. Rohkẹ̌ u Mawu makatul᷊ung si kitẹ makoạ ”taumata wuhu”, hakị u ene si kitẹ botonge piạ sipatẹ̌ mapaelẹ̌, kere karal᷊uasẹ̌. (Ef. 4:24; Gal. 5:22) Mạeng i kitẹ mal᷊uasẹ̌, i kitẹ sarung matoghasẹ̌ tumatěngo kasasigěsạ.

Yehuwa mapulu dunia ini mapenẹu barang mapia bal᷊inẹbe barang dal᷊akị kere kẹ̌kasilong i kitẹ orasẹ̌ ini. Katewe, maning taumata měkẹ̌koạ barang dal᷊akị, Yehuwa tawe kinailangengu karal᷊uas’E. Alkitapẹ̌ naul᷊ị, ”Bal᷊en’E napenẹu kawasa ringangu ral᷊uasẹ̌.” (1 Kar. 16:27) Bọu ene lai, Yehuwa mal᷊uasẹ̌ nakasilo barang mapia kẹ̌koatengu manga ělang’E.​—Baw. 27:11.

I kitẹ lai botonge mẹ̌těno si Yehuwa, carane ute tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌ maning apa lẹ̌harapeng i kitẹ tawe nariadi. I kitẹ tawe harusẹ̌ guměnggang. Katewe, pẹ̌tahěndungke barang mapia seng nikapěndangeng i kitẹ orasẹ̌ ini dingangu pakasabarẹ̌ měngampal᷊ẹ̌ barang  mapia sarung mariadi su tempo mahi. *—Pěmanda catatan kaki.

Su Alkitapẹ̌, piạ lawọ contoh taumata tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌ maning nakahombang kasasusah. I Abraham tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌ maning piạ bahaya su pěbawiahe dingangu i sie sẹ̌sigěsạkengu taumata wal᷊inẹ. (Pěnd. 12:10-20; 14:8-16; 16:4, 5; 20:1-18; 21:8, 9) Kawe nụe i sie tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌? Ual᷊ingu i sie nẹ̌tiněna pělaharapẹ̌ měbiahẹ̌ su dunia wuhu su al᷊ungu pěmamarentang i Mesias. (Pěnd. 22:15-18; Ibr. 11:10) Yesus naul᷊ị, ’I amangu, i Abraham, měngkate mal᷊uasẹ̌ u i sie sarung makasilo ěllo-ku.’ (Yoh. 8:56) I kitẹ nẹ̌těno si Abraham mạeng i kitẹ mẹ̌tiněna karal᷊uasẹ̌ sarung kapěndangeng i kitẹ su tempo mahi.​—Rm. 8:21.

I Paulus dingangi Silas lai piạ pangangimang matoghasẹ̌ dingangu tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌ maning nakahombang lawọ kasasigěsạ. Contone, su apang bọu niwěbahẹ̌ dingangu nitaho su selẹ̌, i rẹ̌dua ’nẹ̌kal᷊iomaneng dingangu nẹ̌kantarị kakantarị u daralo su Mawu’. (MMR. 16:23-25) I sire tatapẹ̌ nẹ̌tatahang ual᷊ingu turusẹ̌ nẹ̌tiněna dianding Mawu gunang tempo mahi. Bọu ene lai, i sire masingkạ i sire nasigěsạ ual᷊ingu nakoạ muriti Kristus. Ene nakakoạ si sire mal᷊uasẹ̌. I kitẹ mẹ̌těno si Paulus dingangi Silas mạeng mẹ̌tahěndung al᷊amatẹ̌ sarung tarimạkeng mạeng i kitẹ masatia su Mawu.​—Flp. 1:12-14.

Orasẹ̌ ini lai, lawọ anạu sěmbaụ i kitẹ tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌ maning nakahombang kasasigěsạ. Contone, su wul᷊ang November 2013, Topan Super Haiyan něndusa nal᷊iu bọu 1.000 wal᷊eng Sahiding Yehuwa su Filipina. Wal᷊eng i George, su soa Tacloban, sěbạe narusa. I sie naul᷊ị, ”Maning nakahombang bencana, anạu sěmbaụ tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌. Masigěsạ mělahẹ karal᷊uasẹ̌ nikapěndangeng i kami.” Mạeng mẹ̌tiněna dingangu měngarěga apa seng nikoạ i Yehuwa gunang i kitẹ, i kitẹ tatapẹ̌ mal᷊uasẹ̌ maning nakahombang kasasigěsạ. Apa lai seng nisadiang i Yehuwa tadeạu i kitẹ mal᷊uasẹ̌?

Alasang kaguwạkenge i kitẹ mal᷊uasẹ̌, ene kai ual᷊ingu i kitẹ mědẹ̌dal᷊ahapị dingangi Yehuwa. I Sie kai Datung alam semesta. I Sie kai i Amang, Mawu, dingangu Hapị i kitẹ!​—Mzm. 71:17, 18.

I kitẹ lai makitarimakasẹ ual᷊ingu Yehuwa něgělị pěbawiahẹ̌ si kitẹ kụ i kitẹ lai botonge makapěndang karal᷊uasẹ̌ su pěbawiahẹ̌. (Měn. 3:12, 13) Ual᷊ingu i Sie napakaraning i kitẹ sarang i Sie, i kitẹ nakasingkạ apa kapulu-Ne gunang i kitẹ. (Kol. 1:9, 10) Katewe, lawọ taumata běga apa timonang pěbawiahi sire. Paulus nělahẹ pẹ̌tatěntange su tempong i sie naul᷊ị, ’”Apang deng tạ kinasilo arau reng tạ kinaringihu taumata e, dingangu reng tạ kinatiněnnang taumata e, ute seng nisadiang Duata e waugu taumata apang kụkěndagẹ̌.” Arawe Ruata e seng napakal᷊ahẹ si kitẹ ual᷊ingken Rohkẹ̌ e.’ (1 Kor. 2:9, 10) Nakasingkạ apa kapulung Yehuwa, nakakoạ si kitẹ mal᷊uasẹ̌.

Seng lawọ nikoạ i Yehuwa gunang i kitẹ. Yehuwa něnadia tatěbusẹ̌ tadeạu dosang i kitẹ ampungang. (1 Yoh. 2:12) I Sie něgělị pělaharapẹ̌ gunang měbiahẹ̌ su dunia wuhu kụ ene seng marani. (Rm. 12:12) Orasẹ̌ ini, Yehuwa něgělị lawọ hapị makatul᷊ung si kitẹ měněmbah si Sie. (Mzm. 133:1) I Sie lai něndiagạ si kitẹ bọu Setang dingangu manga malaekatẹ̌ dal᷊akị. (Mzm. 91:11) Mạeng i kitẹ turusẹ̌ mẹ̌tahěndung apa seng nikoạ i Yehuwa gunang i kitẹ, i kitẹ limembong mal᷊uasẹ̌.​—Flp. 4:4.

Mạeng i kitẹ seng mal᷊uasẹ̌, apa i kitẹ botonge makoạ limembong mal᷊uasẹ̌? Yesus  naul᷊ị, ’Kěbị ini takụ ilẹ̌habarẹ̌ si kamene, tadeạu ral᷊uasẹ̌-ku ene su ral᷊ungu naung i kamene, ringangu ral᷊uasu e matinalung.’ (Yoh. 15:11) Ayatẹ̌ ini něnodẹ i kitẹ botonge makoạ limembong mal᷊uasẹ̌. Karal᷊uasẹ̌ mẹ̌sul᷊ungu putung. Tadeạu putung makoạ limembong gěguwạ, i kitẹ harusẹ̌ měnamba kalune. Pẹ̌tahěndung: Rohkẹ̌ masusi makatul᷊ung si kitẹ tadeạu piạ karal᷊uasẹ̌. Hakị u ene, mạeng mapulu limembong mal᷊uasẹ̌, i kitẹ harusẹ̌ turusẹ̌ mẹ̌doa mẹ̌dorong rohkẹ̌ masusi. I kitẹ lai harusẹ̌ turusẹ̌ mẹ̌tiněna lohong Alkitapẹ̌, ual᷊ingu Alkitapẹ̌ niwohẹ dingangu laahạu rohkẹ̌ masusi.​—Mzm. 1:1, 2; Luk. 11:13.

Mạeng i kitẹ masibukẹ̌ měkoạ barang makal᷊uasẹ̌ si Yehuwa, i kitẹ sarung makoạ limembong mal᷊uasẹ̌. (Mzm. 35:27; 112:1) Kawe nụe? Alkitapẹ̌ naul᷊ị, ”Katakụko’m Mawu Ruata e ringangu tuhuke wue kal᷊awọu hengetang’E, u watụ u tumbạ u waugu ene taumata e niriadi-Ne.” (Měn. 12:13) I kitẹ niriadi gunang měkoạ kapulung Mawu. Hakị u ene, mạeng i kitẹ měkoạ kapulung Yehuwa, pěbawiahi kitẹ kahěngang-hěngang mal᷊uasẹ̌. *—Pěmanda catatan kaki.

Mạeng karal᷊uasi kitẹ kakạtambane, i kitẹ lai makapěndang lawọ gunane. Contone, Yehuwa limembong mal᷊uasẹ̌ mạeng i kitẹ mẹ̌tahamawu si Sie dingangu karal᷊uasẹ̌ maning nakahombang sigěsạ. (Pang. 16:15; 1 Tes. 5:16-18) Bọu ene lai, ual᷊ingu i kitẹ nakapěndang karal᷊uasẹ̌ tutune, i kitẹ masingkạ arětạ tawe makoạ kahumotongange su pěbawiahẹ̌. Hakị u ene, i kitẹ mapulu měkoạ limembong mal᷊awọ gunang Kararatuang u Mawu. (Mat. 13:44) Kụ su tempong makasilo hasilẹ̌ mapia ual᷊ingu někoạ limembong mal᷊awọ gunang Yehuwa, i kitẹ sauneng makapěndang karal᷊uasẹ̌, kụ apa nikoạ i kitẹ lai sarung makal᷊uasẹ̌ taumata wal᷊inẹ.​—MMR. 20:35; Flp. 1:3-5.

Karal᷊uasẹ̌ lai makakoạ si kitẹ limembong masehatẹ̌. Alkitapẹ̌ naul᷊ị, ”Naung mal᷊uasẹ̌ e makạhuweka [arau, makasehatẹ̌] wadang.” (Baw. 17:22) Sěngkatau peneliti su bageang kesehatan su University of Nebraska, su Amerika Serikat, naul᷊ị, ”Mạeng orasẹ̌ ini i kau mal᷊uasẹ̌, i kau sarung limembong masehatẹ̌ su tempo mahi.”

Hakị u ene, maning i kitẹ měbẹ̌biahẹ̌ su tempo masigěsạ, i kitẹ botonge makapěndang karal᷊uasẹ̌ tutune mạeng i kitẹ měnarimạ rohkẹ̌ masusi bọu Mawu. Tadeạu makatarimạ rohkẹ̌ masusi, i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌doa, měngěndung Hengetang u Mawu, dingangu mẹ̌tiněna ene. I kitẹ lai harusẹ̌ mẹ̌tahěndung barang mapia seng nighělị i Yehuwa si kitẹ orasẹ̌ ini, mẹ̌těno pangangimangu manga ělang’E, dingangu měkoạ kapulu-Ne. Mạeng měkoạ kěbị ene, bawera su Mazmurẹ̌ 64:11 sarung mariadi si kitẹ. Sene niul᷊ị, ”Tangu kěbị taumata mapia e sarung mahul᷊uasẹ̌ . . . I sire e sarung mẹ̌těngkal᷊indung si [Yehuwa].”