Apa i Kau Masingkạ?
Kerea arkeologis něgělị bukti soal i Belsyazar bọu Babelẹ̌?
TAUNGE karěngụe taumata apang měmẹ̌morotesẹ̌ Alkitapẹ̌ naul᷊ị Datu Belsyazar nisěbạ su bukẹ̌ Daniel tawe kahěngang-hěngang ene. (Dan. 5:1) I sire mangimang ene ual᷊ingu tawẹ apa bukti arkeologis něnodẹ i sie kahěngang-hěngang ene. Katewe, kěbị ene nẹ̌bal᷊ui su taung 1854. Kawe nụe?
Su taung ene, sěngkatau konsul Inggris arenge J.G. Taylor někoạ penelitian su ěnạu soa Ur kangerẹ, kụ orasẹ̌ ini ene su sěmběkang timuhẹ̌ Irak. Sene, su sěmbaụ menara gěguwạ, i sie nakaěbạ piram baụ silinder bọu tanah liat. Manga silinder ene nandụe ěndịu 10 cm, kụ napenẹu tulisan paku. Apa niwohẹ su sěmbaụ silinder ene kai daroa tadeạu Datu Nabonidus bọu Babelẹ̌ dingangu anạ kaiakanenge, i Belsyazar, měbiahẹ̌ marěngụ. Hakị u ene, taumata apang měmẹ̌morotesẹ̌ harusẹ̌ setuju penemuan ene něnodẹ i Belsyazar kahěngang-hěngang ene.
Katewe, Alkitapẹ̌ tawe kětạeng naul᷊ị i Belsyazar kahěngang-hěngang ene. Alkitapẹ̌ lai naul᷊ị i sie kai sěngkatau datu. Taumata apang měmẹ̌morotesẹ̌ saụ němorotesẹ̌ soal u ene. Contone, ěndịu taung 1875, sěngkatau ilmuwan Inggris arenge William Talbot němohẹ pirang katau naul᷊ị, ”Bel-sar-ussur [Belsyazar] nẹ̌parenta su tempo mẹ̌sul᷊ung dingangi papạe, i Nabonidus. Katewe, tawẹ apa bukti sarang kadodọ něnodẹ hal᷊ẹ̌ ene.”
Katewe, pẹ̌dararendehẹ̌ ene naědo su tempong piạ silinder tanah liat wal᷊inẹ nikaěbạ. Bohẹ su manga silinder ene něnodẹ papạ i Belsyazar, Datu Nabonidus, pẹ̌sěngsul᷊ẹ taunge tawe dịe su Babelẹ̌. Apa nariadi su tempong i Nabonidus tawe dịe? Encyclopaedia Britannica naul᷊ị, ”Su tempong i Nabonidus ene su soa wal᷊inẹ, i sie něgělị wewenang si Belsyazar gunang mẹ̌parenta dingangu něgělị lawọ prajurite.” Hakị u ene, i Belsyazar lai nakoạ měngangawasa su Babelẹ̌ su tempo ene. I Alan Millard, sěngkatau arkeologis dingangu pakar bahasa naul᷊ị masuẹ̌ su akal᷊ẹ̌ mạeng ”bukẹ̌ Daniel nẹ̌sěbạ i Belsyazar ’datu’”.
Tantu, su manga ělangu Mawu, bukti kahumotongange bukẹ̌ Daniel botonge kapěngimangeng dingangu asal᷊e bọu Mawu kai ual᷊ingu bukẹ̌ Daniel ene su Alkitapẹ̌.—2 Tim. 3:16.