1, 2. (a) Apa dẹ̌dorongang i Yesus su daroa pěngěnsuenge dingangu manga murite? (b) Kawe nụe i Yesus gụgěnggangu kasasěmbaụ u manga murite?

SU TEMPONG i Yesus kimaěng pěngěnsuenge dingangu manga rasule, i sie gụgěnggang ual᷊ingu manga murite tawe nasěmbaụ. Su tempong i sie nẹ̌doa dingangu manga murite, i sie mapulu tadeạu i sire masěmbaụ, kere i sie dingangi Amange nasěmbaụ. (Basa Yohanes 17:20, 21.) Kasasěmbaụ muriti Yesus sarung makoạ bukti i Yehuwa něndolohẹ̌ si Yesus sarang dunia. Kakěndagẹ̌ sarung makoạ tatialang manga muriti Yesus tutune dingangu makakoạ i sire sauneng masěmbaụ.​—Yoh. 13:34, 35.

² I kitẹ nakaěna kawe nụe su hěbi ene i Yesus nẹ̌bisara mal᷊awọ soal u kasasěmbaụ. I sie nakasilo manga rasule tawe kahěngang-hěngang nasěmbaụ. Contone, i sire saụ nẹ̌darendehẹ̌ soal u ’i sai wọi sire kasělahenge’. (Luk. 22:24-27; Mrk. 9:33, 34) Su tempo wal᷊inẹ lai, i Yakobus dingangi Yohanes bọu nẹ̌dorong tadeạu i Yesus měgělị si rẹ̌dua kedudukan kahumotongange su Kararatuangu sorga dingange.​—Mrk. 10:35-40.

3. Aramanung apa nakakoạ manga muriti Kristus tawe nasěmbaụ, kụ kakiwal᷊o apa sarung ěndungang i kitẹ?

 ³ Katewe, nakakoạ manga murite masigěsạ masěmbaụ bal᷊inẹ kětạeng kapulu mẹ̌kawasa. Taumata su tempo ene napahiạ ual᷊ingu kawawěnsing dingangu prasangka. Manga muriti Yesus harusẹ̌ měnděmẹ pěndang negatif kerene. Su pěngangěndungang ini, i kitẹ sarung měngěndung tatělu kakiwal᷊o: Kerea pěndang i Yesus soal u prasangka? Kerea i sie nẹ̌tul᷊ung manga tumatol᷊ene tadeạu masěmbaụ dingangu tawe měmamile taumata? Kụ kerea kakanoạ dingangu těntirong i Yesus makatul᷊ung si kitẹ tatapẹ̌ masěmbaụ?

4. I Yesus bọu nakoạ korban prasangka. Gělịko contone.

⁴ I Yesus lai bọu nakoạ korban prasangka. Su tempong i Filipus naul᷊ị si Natanael i sie seng nẹ̌sombang i Mesias, Natanael nẹ̌bera, ”Mariadi wue ngae hal᷊ẹ̌ mapapia suměpụ bọu Nazaret?” (Yoh. 1:46) I Natanael aramanung masingkạ i Mesias sarung malahirẹ̌ su Betlehem, kere kạbawohẹ su Mikha 5:1. I sie aramanung nẹ̌tiněna i Mesias tawe suměpụ bọu Nazaret, ual᷊ingu soa ene bal᷊inẹ soa penting. Bọu ene lai, tau Yudea apang mapapangkatẹ̌ měpẹ̌pandang enteng si Yesus ual᷊ingu asal᷊e bọu Galilea. (Yoh. 7:52) Lawọ tau Yudea tawe měngẹ̌ngarěga tau Galilea. Pirang katau tau Yahudi lai mělẹ̌hinakang si Yesus kụ nẹ̌sěbạ i sie tau Samaria. (Yoh. 8:48) Tau Samaria asal᷊e bọu wangsa wal᷊inẹ, kụ agamang i sire lai nẹ̌tatěntang bọu agama Yahudi. Tau Yudea dingangu Galilea tawe měngẹ̌ngarěga dingangu mětẹ̌těngkarau wọu tau Samaria.​—Yoh. 4:9.

5. Prasangka apa tẹ̌tatěngong manga muriti Yesus?

⁵ Manga těmbonangu agama Yahudi lai tawe měngẹ̌ngarěga tumatol᷊eng i Yesus. Tau Farisi nẹ̌sěbạ i sire kai taumata ”seng niane”. (Yoh. 7:47-49) Tumuhụ tau Farisi, i saing tawe něngěndung su sikol᷊ah agama Yahudi dingangu tawe timol᷊e tradising i sire, ene kai taumata wiasa kụ tawẹ arěgane. (MMR. 4:13.) Yesus dingangu manga murite nakoạ korban prasangka ual᷊ingu taumata su tempo ene měngẹ̌ngobotu agama, status sosial, dingangu ras i sire. Prasangka ini lai piạ tětal᷊e su manga murite dingangu su cara i sire měmanda taumata wal᷊inẹ. Tadeạu tatapẹ̌ masěmbaụ, i sire harusẹ̌ měmal᷊ui tiněnang i sire.

6. Gělịko contoh kerea prasangka piạ tětal᷊e si kitẹ.

⁶ Orasẹ̌ ini, dunia napenẹu prasangka. Aramanung i sire berprasangka si kitẹ arau i kitẹ berprasangka si sire. Sěngkatau saudari kụ orasẹ̌ ini seng nakoạ perintis su Australia, naul᷊ị, ”Kangerẹ, iạ sěbạe mawěnsing su taumata pisine mawira, ual᷊ingu dongkeng kangerẹ i sire tawẹ adile su tau Aborigin.” Kawawěnsingu saudari ene sauneng kakạguwạe ual᷊ingu i sie hala nakoạ korban kakanoạ tawẹ  adilẹ̌ ene.” Sěngkatau saudara wọu Kanada něngakui kerea pěndange, ”Kangerẹ, iạ nẹ̌pěndang taumata měbẹ̌berang Prancis ene limembong mapaelẹ̌.” Hasile, saudara ene nawěnsing su taumata měbẹ̌berang Inggrisẹ̌.

7. Kerea pěndang i Yesus su prasangka?

⁷ Kere su tempong i Yesus, prasangka orasẹ̌ ini sěbạe matoghasẹ̌ kụ masigěsạ bal᷊uiang. Kerea pěndang i Yesus su prasangka? Humotong, i sie sẹ̌sane tawe berprasangka arau měmẹ̌mile taumata. I sie měnginjilẹ̌ su taumata kalạ dingangu masusah, su tau Farisi arau Samaria, sarang lai su mẹ̌gaghěle pajakẹ̌ dingangu taumata marosa. Karuane, bọu těntiro lai kakanoạe, i sie něnodẹ manga murite tawe wotonge curiga arau berprasangka su taumata wal᷊inẹ.

8. Prinsip penting apa nakoạ alasang si kitẹ masěmbaụ? Lahẹko.

⁸ I Yesus něněntiro sěmbaụ prinsip penting kụ nakoạ alasang si kitẹ masěmbaụ. I sie naul᷊ị su manga murite, ”I kamene kěbị e kai anạ u sěmbaụ.” (Basa Matius 23:8, 9.) Sěběnarẹ̌e, i kitẹ kai anạu sěmbaụ, ual᷊ingu i kitẹ kěbị kai hiteng i Adam. (MMR. 17:26) Yesus nělahẹ manga murite lai nisěbạ anạu sěmbaụ ual᷊ingu i sire něngakui i Yehuwa kai i Amang i sire su sorga. (Mat. 12:50) Kụ i sire kěbị kai nakoạ bageang bọu keluargang Mawu, kụ nasěmbaụ ual᷊ingu kakěndagẹ̌ dingangu pangangimang. Hakị u ene, su tempong manga rasulẹ̌ němohẹ suratẹ̌ su sidang-sidang, i sire nẹ̌sěbạ tau Sahani su sidang ene kai anạu sěmbaụ.​—Rm. 1:13; 1 Ptr. 2:17; 1 Yoh. 3:13.

9, 10. (a) Kawe nụe tawẹ apa alasang su tau Yahudi gunang měngobotu ras i sire? (b) Kerea i Yesus něněntiro i kitẹ tawe wotonge mẹ̌pěndang ras i kitẹ kai kapaelange? (Pěmanda gambarẹ̌ humotong su pěngangěndungang ini.)

⁹ Su apang bọu naul᷊ị su manga murite i sire kěbị kai anạu sěmbaụ, Yesus lai naul᷊ị i sire harusẹ̌ piạ kasasanạu naung. (Basa Matius 23:11, 12.) Kere seng niěndungang i kitẹ, kal᷊aobotẹ̌ nakakoạ manga rasulẹ̌ napahiạ. Su tempong i Yesus, taumata sěbạe měngẹ̌ngobotu ras i sire. Lawọ tau Yahudi nẹ̌pěndang i sire kapaelange ual᷊ingu i sire kai hiteng i Abraham. Katewe i Yohanes Měnanahani naul᷊ị si sire, ”Bọu manga watu tamai ini e Mawu Kasěllahenge e mal᷊aing makakoạ pal᷊ahiteng Abraham!”​—Luk. 3:8.

¹⁰ Yesus něněntiro i kitẹ tawe wotonge mẹ̌pěndang ras i kitẹ kai kapaelange. Sěngkatau mapapandeng Toratẹ̌ bọu nẹ̌kiwal᷊o si sie, ”I sai wue kasanggidangku e?” Gunang sumimbahẹ̌ kakiwal᷊o ene, i Yesus něgělị sěmbaụ papinintu. Piạ tau Yahudi nirarihangu tahatako kụ niwala su ral᷊eng. Maning piạ pirang katau tau Yahudi simahe, i sire tawe nẹ̌tul᷊ung si sie. Katewe tau Samaria timal᷊ěntụ kụ něngundang si sie. Su pěngěnsuenge, i Yesus naul᷊ị mapapandeng Toratẹ̌ ene harusẹ̌ mẹ̌těno su tau Samaria. (Luk. 10:25-37) Yesus něnodẹ tau Samaria lai botonge měněntiro tau Yahudi apa mangal᷊ene kuměndagẹ̌ sěndinganeng i sire.

11. Kawe nụe manga muriti Yesus tawe wotonge měmile taumata, dingangu kerea i sie nẹ̌tul᷊ung si sire tadeạu makaěna hal᷊ẹ̌ ene?

¹¹ Těntal᷊ang bědang tawe naawị sarang sorga, Yesus něngoro su manga murite gunang pěnginjilẹ̌ ”su kaguwạu Yudea, su Samaria ringangu sarang pondol᷊u  dunia”. (MMR. 1:8) Tadeạu makakoạ hal᷊ẹ̌ ene, manga murite tawe wotonge berprasangka arau mẹ̌pěndang ras i sire kai kapaelange. Yesus hanesẹ̌ mẹ̌bisara soal u sipatẹ̌ mapaelẹ̌ bọu tau raghị, tadeạu manga murite sadia měnginjilẹ̌ su kěbị bangsa. Contone, i sie nẹ̌dalo sěngkatau těmbonangu tentarang Romawi ual᷊ingu pangangimange matoghasẹ̌. (Mat. 8:5-10) Su soa asal᷊e, Nazaret, Yesus bọu nělahẹ kerea Yehuwa něngal᷊amatẹ̌ tau raghị, kere tau wawine wal᷊u su Fenesia, kụ asal᷊e bọu soa Sarfat, dingangu Naaman, tau Siria masakị kusta. (Luk. 4:25-27) I Yesus lai něnginjilẹ̌ su sěngkatau wawine Samaria, kụ i sie nẹ̌tana su sěmbaụ soa su Samaria ual᷊ingu taumata sene mapulu dumaringihẹ̌ habarẹ̌ bẹ̌bawaěnge.​—Yoh. 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Kerea reaksi manga rasulẹ̌ su tempong i Yesus něněntiro wawine Samaria? (Pěmanda gambarẹ̌ humotong su pěngangěndungang ini.) (b) Apa buktine i Yakobus dingangi Yohanes bědang tawe nakaěna těntirong i Yesus?

¹² Katewe, tawe gampang su manga rasulẹ̌ gunang měnděmẹ prasangka. I sire himěkosẹ̌ ual᷊ingu Yesus mapulu měněntiro wawine Samaria. (Yoh. 4:9, 27) Kawe kerene? Aramanung ual᷊ingu manga těmbonangu agama Yahudi madiri mẹ̌bisara dingangu wawine su tampạ piạ lawọ taumata, něngělembọe lai dingangu wawine Samaria apang arenge seng nawuhụ. Manga rasulẹ̌ němaringang si Yesus kumaěng, katewe Yesus mal᷊uasẹ̌ něnginjilẹ̌ su wawine ene hakị u kumaěng seng tawe nakoạ hal᷊ẹ̌ penting si sie. I Amange mapulu i sie měnginjilẹ̌, sarang lai su wawine Samaria, si Yesus ene mẹ̌sul᷊ungu kumaěng.​—Yoh. 4:31-34.

¹³ I Yakobus dingangi Yohanes tawe nakaěna hal᷊ẹ̌ ene. Su tempong i Yesus dingangu manga murite nẹ̌tiwo Samaria, i sire nědeạ tampạ pẹ̌tikilang su sěmbaụ kampong. Katewe, tau Samaria tawe něnarimạ si sire. I Yakobus dingangi Yohanes nẹ̌pědu marasai kụ nẹ̌kiwal᷊o si Yesus apa i rẹ̌dua botonge mapakarěntang putung bọu langị gunang měminasa kampong ene. I Yesus apidu něněgorẹ̌ si rẹ̌dua. (Luk. 9:51-56) Aramanung i Yakobus dingangi Yohanes tawe mẹ̌pědu kerene mạeng ene nariadi su tampạ asal᷊i sire, su Galilea. Ěndịu, i rẹ̌dua nẹ̌pědu ual᷊ingu berprasangka. Samurine, su tempong i Yohanes něnginjilẹ̌ su tau Samaria, kụ piạ lawọ mapulu dumaringihẹ̌, aramanung i sie namea ual᷊ingu kakanoạe kal᷊imona.​—MMR. 8:14, 25.

14. Apa nikoạ tadeạu masalah ual᷊ingu prasangka botonge mailang?

¹⁴ Tawe nararěna bọu Pentakosta taung 33 M, piạ barang tawẹ adile nariadi su sidang. Su tempong anạu sěmbaụ němahiạ kaěng gunang manga wawine wal᷊u, manga wawine wal᷊u měbẹ̌berang Yunani tawe nipandungang. (MMR. 6:1) Aramanung ini nariadi ual᷊ingu piạ prasangka. Manga rasulẹ̌ masahawụ timatěngo masalah ene. I sire němile pitu saudara apang memenuhi syarat gunang měmahiạ kaěng dingangu adilẹ̌. Kěbị saudara ene piạ arenge su werang Yunani, kụ ini tantu nakahiborẹ̌ manga wawine wal᷊u apang nasusah naung.

15. Kerea i Petrus něngěndung tawe wotonge měmile taumata? (Pěmanda gambarẹ̌ humotong su pěngangěndungang ini.)

¹⁵ Su taung 36 M, manga muritẹ̌ něnětạ  něnginjilẹ̌ su taumata bọu haghing bangsa. Humotong, i rasul Petrus kětạeng mědẹ̌dal᷊ahapị dingangu tau Yahudi. Katewe Mawu něnodẹ tau Sahani tawe wotonge měmile taumata. Kụ i Petrus něnginjilẹ̌ su sěngkatau tentara Romawi arenge i Kornelius. (Basa Munara’m Manga Rarolohang 10:28, 34, 35.) Bọu ene, i Petrus nědal᷊ahapị lai kimaěng sěngkasio dingangu tau Sahani bọu wangsa wal᷊inẹ. Katewe taunge bọu ene, su soa Antiokia, i sie seng madiri kumaěng dingangi sire. (Gal. 2:11-14) I Paulus něněgorẹ̌ si Petrus, kụ i Petrus něnarimạ ene. Bọu apa i kitẹ nakasingkạ? Su tempong i Petrus němohẹ surate humotong gunang tau Sahani Yahudi dingangu bal᷊inẹ-Yahudi su Asia Kadodọ, i sie nẹ̌bisara soal u kawe nụe penting kuměndagẹ̌ kěbị anạu sěmbaụ.​—1 Ptr. 1:1-2; 2:17.

16. Tau Sahani su abad humotong kẹ̌kakiral᷊aěng bọu apa?

¹⁶ Nal᷊ahẹ, ual᷊ingu kakanoạ i Yesus, manga rasulẹ̌ něngěndung kuměndagẹ̌ ”kěbị taumata”. (Yoh. 12:32; 1 Tim. 4:10) Samurine i sire wotonge nakawal᷊ui pěndang i sire su taumata wal᷊inẹ. Sěběnarẹ̌e, tau Sahani su tempo ene kẹ̌kakiral᷊aěng bọu kakěndagi sire sěmbaụ su wal᷊inẹ. Ěndịu su taung 200 M, sěngkatau měmamohẹ arenge Tertullian němohẹ komentarẹ̌ u taumata wal᷊inẹ soal u tau Sahani, ”I sire měkẹ̌kakěndagẹ̌ sěmbaụ su wal᷊inẹ . . . I sire lai sadia mate gunang anạu sěmbaụ i sire.” Ual᷊ingu tau Sahani něpakẹ ”pẹ̌bawiahẹ̌ buhu”, i sire nẹ̌těno si Yehuwa dingangu tawe měmamile taumata.​—Kol. 3:10, 11.

17. Kerea i kitẹ botonge měnděme haghing prasangka? Gělịko contoh.

¹⁷ Orasẹ̌ ini, aramanung i kitẹ masigěsạ měnděmẹ kěbị prasangka. Sěngkatau saudari su Prancis nẹ̌běke kerea i sie masigěsạ něndemẹ ene. I sie naul᷊ị, ”Yehuwa něněntiro si siạ apa mangal᷊ene kakěndagẹ̌, mẹ̌papahiạ, dingangu kuměndagẹ̌  haghing taumata. Katewe, iạ bědang harusẹ̌ měngěndung měnděmẹ prasangka su taumata wal᷊inẹ, kụ ini tawe gampang. Hakị u ene, iạ turusẹ̌ mědẹ̌doa soal u ene.” Sěngkatau saudari su Spanyol nělahẹ, pẹ̌sěnsul᷊ẹ i sie bědang harusẹ̌ lumawang pěndang negatif su kelompok tertentu. I sie naul᷊ị, ”Pẹ̌sěnsul᷊ẹ iạ makakoạ limawang pěndang ene. Katewe iạ masingkạ iạ harusẹ̌ turusẹ̌ lumawang. Iạ sěbạe mal᷊uasẹ̌ ual᷊ingu Yehuwa nẹ̌tul᷊ung si siạ nakoạ bageang bọu keluarga-Ne kụ nasěmbau.” I kitẹ kěbị harusẹ̌ měmarikěsa pěndang i kitẹ pakapia dingangu měnděmẹ kěbị prasangka mạeng ene piạ su naung i kitẹ.

18, 19. (a) Kawe nụe i kitẹ harusẹ̌ měnarimạ kěbị taumata? (b) Kerea carane?

¹⁸ Pẹ̌tahěndung, kangerẹ i kitẹ kěbị běgang Mawu. (Ef. 2:12) Katewe Yehuwa dingangu kakěndag’E napakaraning i kitẹ sarang i Sie. (Hos. 11:4; Yoh. 6:44) Kụ i Kristus lai něnarimạ si kitẹ. Hakị u ene i kitẹ nakoạ bageang bọu keluargang Mawu. (Basa Roma 15:7.) Maning i kitẹ tawe nasukụ, Yesus mapia něnarimạ si kitẹ, hakị u ene i kitẹ lai tantu mapulu měnarimạ taumata wal᷊inẹ, tawẹ soale i sai i sie!

¹⁹ Ual᷊ingu i kitẹ seng kakạrarine dingangu pěngěnsuengu duniạ dal᷊akị ini, taumata sauneng napahiạ, berprasangka, dingangu mawěnsing sěmbaụ su wal᷊inẹ. (Gal. 5:19-21; 2 Tim. 3:13) Katewe, i kitẹ ělang i Yehuwa mapulu mědeạ ’kapapelesa asal᷊e wọu marangẹ’, kụ makatul᷊ung si kitẹ mapulu mẹ̌dame dingangu tawe měmile taumata. (Yak. 3:17, 18) I kitẹ lai mal᷊uasẹ̌ mědal᷊ahapị dingangu taumata bọu negeri wal᷊inẹ, měnarimạ kebiasaan i sire, sarang lai měngěndung bawerang i sire. Su tempong měkoạ ene, i kitẹ makapěndang pẹ̌darame ”mẹ̌sul᷊ungu sal᷊ụ kụ tawe maral᷊ẹ̌sa” dingangu kal᷊aadilẹ̌ ”mẹ̌sul᷊ungu luạ su sasị kụ tawẹ ědone”.​—Yes. 48:17, 18.

20. Apa hasile mạeng kakěndagẹ̌ nakawal᷊ui pěndang i kitẹ?

²⁰ Su tempong sěngkatau saudari bọu Australia něngěndung Alkitapẹ̌, kakạděngụe prasangka dingangu pěndange mawěnsing su taumata wal᷊inẹ kakạilange. Kakěndagẹ̌ nakakoạ si sie němal᷊ui pěndange. Saudara bọu Kanada kụ měbẹ̌berang Prancis naul᷊ị, orasẹ̌ ini i sie nakasingkạ biasane taumata mawěnsing su taumata wal᷊inẹ ual᷊ingu bědang běga i sai i sire. I sie něngěndung ”sipatu taumata tawe bergantung tampạ i sire nalahirẹ̌”. I sie hakị u nẹ̌kawing dingangu saudari měbẹ̌berang Inggrisẹ̌! Manga contoh ini něgělị bukti kakěndagẹ̌ botonge makailang prasangka. Kakěndagẹ̌ napakasěmbaụ si kitẹ dingangu laikị kụ tawe maběsụ.​—Kol. 3:14.