1, 2. (a) Humotong, bawerang Yesus su Matius 24:12 nilahẹ gunang i sai? (b) Tumuhụ bukẹ̌ Munara’m Manga Rarolohang, kerea tau Sahani su abad humotong něndiagạ kakěndagi sire tatapẹ̌ matoghasẹ̌? (Pěmanda gambarẹ̌ humotong su pěngangěndungang ini.)

SU TEMPONG Yesus su dunia, i sie naul᷊ị apa tatialang ”kasueěngu runia” tadeạu taumata botonge makasingkạ. Sěmbaụ tatialane ene kai ’taumata lawọ seng tawe mẹ̌kakěndagẹ̌’. (Mat. 24:3, 12) Tau Yahudi su abad humotong mạul᷊ị i sire kai ělangu Mawu, katewe sěběnarẹ̌e kakěndagi sire su Mawu seng nailang.

² Maning kerene, kal᷊awokange tau Sahani su abad humotong nẹ̌tatěntang dingangu tau Yahudi. I sire marading měhabarẹ̌ ”Injilẹ̌ mạanun Yesus” dingangu něnodẹ kakěndagẹ̌ su Mawu, su anạu sěmbaụ, lai su taumata apang bědang tawe nakoạ ělangu Mawu. I sire turusẹ̌ měnděndiagạ kakěndagi sire su Mawu tatapẹ̌ matoghasẹ̌. (MMR. 2:44-47; 5:42) Katewe, piạ pirang katau Sahani kinailangengu kakěndage. Kerea i kitẹ nakasingkạ ene?

3. Kawe nụe kakěndagu pirang katau Sahani su Efesus kakạilange?

 ³ Yesus naul᷊ị su tau Sahani su Efesus, ’I kamene kai seng tawe kiměndagẹ̌ kere nạung su tětạ e.’ (Pěl. 2:4) Ěndịu tau Sahani su Efesus natol᷊e kakanoạ u taumata sene, puluang mẹ̌batụ kapulung i sire hala. (Ef. 2:2, 3) Efesus kai soa makalạ. Taumatane puluang měbiahẹ̌ matatapẹ̌ dingangu piạ lawọ arětạ sul᷊ungu měkoạ hal᷊ẹ̌ bal᷊inẹ. I sire lai měkẹ̌koạ barang amoral kụ tawe měngẹ̌ngarěgang hukung u Mawu. I sire limembong mapulu měkoạ kapulung i sire sul᷊ungu makal᷊uasẹ̌ naungu Mawu dingangu taumata wal᷊inẹ.

4. (a) Kerea kakěndagu taumata orasẹ̌ ini seng kakạilange? (b) Su tatělu hal᷊ẹ̌ apa kakěndagẹ̌ harusẹ̌ diagateng tadeạu tawe mailang?

⁴ Bawerang Yesus soal u kakěndagẹ̌ kakạilange ene lai gunang i kitẹ orasẹ̌ ini. Lawọ mangimang su organisasing taumata gunang mapakailang kasasigěsạ sul᷊ungu mangimang su Mawu. Hakị u ene kakěndagi sire su Mawu kakạilange. Kakěndagẹ̌ manga ělangi Yehuwa lai botonge mailang, kere nariadi su sidang Efesus. Mahịe i kitẹ měngěndung su tatělu hal᷊ẹ̌ apa kakěndagẹ̌ harusẹ̌ diagateng tadeạu tawe mailang: (1) kakěndagẹ̌ si Yehuwa, (2) kakěndagẹ̌ su těntirong Alkitapẹ̌, dingangu (3) kakěndagẹ̌ su anạu sěmbaụ.

5. Kawe nụe i kitẹ harusẹ̌ kuměndagẹ̌ su Mawu?

⁵ Si sai kahumotongange i kitẹ harusẹ̌ kuměndagẹ̌? Yesus naul᷊ị, ’”Kěndag’u Mawu Ruatanu ringangu kaguwạu naungu, ringangu kaguwạu pěbawiahu, ringangu kaguwạu laěnnanu.” Kai ene tita kahumotongange ringangu kaguwakenge.’ (Mat. 22:37, 38) Kakěndagẹ̌ su Mawu makatul᷊ung si kitẹ tumuhụ parenta-Ne, tatapẹ̌ satia, dingangu mawěnsing kakanoạ dal᷊akị. (Basa Mazmurẹ̌ 97:10.) Katewe Setang dingangu duniane mapulu kakěndagi kitẹ su Mawu mělome kụ mailang.

6. Apa sarung mariadi mạeng kakěndagẹ̌ su Mawu mailang?

⁶ Tiněnang dunia ini nẹ̌sal᷊a soal u kakěndagẹ̌. I sire limembong ”mẹ̌nẹ̌nuntụ pandungangu watangenge hala” sul᷊ungu kuměndagẹ̌ Mawu. (2 Tim. 3:2) I sire kětạeng mětẹ̌tiněna apa ”ikẹ̌kapulung gẹ̌si arau ěnningu taumata warạdosa”. (1 Yoh. 2:16) Rasul Paulus nělahẹ apa silakạe mạeng i kitẹ limembong makěndagẹ̌ su watangeng. I sie naul᷊ị, ”Kerẹu tiněnnanu e nipẹ̌kawasaěngu lulun taumata, něnggạe ute papate.” Kawe nụe? Ual᷊ingu taumata kerene sěběnarẹ̌e kai sědụ u Mawu. (Rm. 8:6, 7) Taumata kětạeng mětẹ̌tiněna mědeạ doitẹ̌ dingangu tumol᷊e kapulung gěsi, samurine sarung mẹ̌sasěsilẹ̌.—1 Kor. 6:18; 1 Tim. 6:9, 10.

7. Tiněna nẹ̌sal᷊a apa makawahaya tau Sahani orasẹ̌ ini?

⁷ Lawọ taumata ateis, agnostik, dingangu mangimang su evolusi měngẹ̌ngahạ taumata wal᷊inẹ tadeạu tawe kuměndagẹ̌ Mawu arau tawe mangimang Mawu ene. Bawerang i sire něnodẹ kětạeng taumata wodokẹ̌ arau tawe nasikol᷊ah mạngimang su Mawu. Lawọ taumata lai limembong měngadatẹ̌ ilmuwan sul᷊ungu Měndariadi. (Rm. 1:25) Tau Sahani lai botonge mawawa su tiněna kerene. Mạeng ene nariadi, pẹ̌dal᷊ahapị i kitẹ dingangi Yehuwa  mělome, kụ kakěndagi kitẹ si Sie sarung mailang.—Ibr. 3:12.

8. (a) Hal᷊ẹ̌ apa nakakoạ manga ělangi Yehuwa masusah naung? (b) Kerea Mazmurẹ̌ 136 nakahiborẹ̌ si kitẹ?

⁸ Ual᷊ingu mětẹ̌tanạ su duniang Setang, lawọ hal᷊ẹ̌ makạsusah naung i kitẹ. (1 Yoh. 5:19) Katewe mạeng tumanịu masusah naung, pangangimang i kitẹ mělome kụ kakěndagi kitẹ su Mawu mailang. Contone, i kitẹ ěndịu nasigěsạ ual᷊ingu kakạgurange, masakị mawěhạ, arau tawẹ apa roitẹ̌. Arau i kitẹ nasusah naung ual᷊ingu tawe makakoạ mapaelẹ̌ sěmbaụ hal᷊ẹ̌ kere ikẹ̌kapulung i kitẹ, arau lai barang lẹ̌harapeng i kitẹ tawe nariadi. Maning apa sungkal᷊ene, i kitẹ tawe wotonge mẹ̌pěndang Yehuwa něněntang si kitẹ. Pẹ̌tiněnạe bawera makahiborẹ̌ su Mazmurẹ̌ 136:23, ”I Sie tawe niwul᷊eng kitẹ su tempong i kitẹ e kinawatạ, kakěndag’E kakalẹ̌ tạ kahẹ̌pusange.” I kitẹ botonge mangimang Yehuwa dụdaringihẹ̌ ’kakahiorọ i kitẹ’ kụ i Sie sarung simimbahẹ̌.—Mzm. 116:1; 136:24-26.

9. Apa nakakoạ kakěndagi Paulus si Yehuwa tatapẹ̌ matoghasẹ̌?

⁹ Rasul Paulus nẹ̌tiněna kerea i Yehuwa nẹ̌tul᷊ung si sie kụ nakakoạ si sie tatapẹ̌ matoghasẹ̌. I sie němohẹ, ”Mawu e kai Mẹ̌tul᷊ungu iạ, iạ e tawe matakụ. Kaia koatengu taumata e si siạ?” (Ibr. 13:6) Ual᷊ingu mangimang si Yehuwa, Paulus botonge timatěngo kasasusangu wiahe. Su tempong piạ sigěsạ i sie tatapẹ̌ mangimang si Yehuwa. Maning nisuẹ̌ su penjara, i sie němohẹ suratẹ̌ gunang sidang-sidang tadeạu měnoghasẹ̌ anạu sěmbaụe. (Ef. 4:1; Flp. 1:7; Flm. 1) Maning tụtatěngo lawọ sigěsạ, i sie něndiagạ kakěndage si Yehuwa tatapẹ̌ matoghasẹ̌. I sie mangimang su ”Ruata kụ nangonggọu kuatu pangangimang su taumata”. (2 Kor. 1:3, 4) Kerea i kitẹ botonge mẹ̌těno si Paulus?

10. Kerea měndiagạ kakěndagu si Yehuwa tatapẹ̌ matoghasẹ̌?

 ¹⁰ Paulus nělahẹ sěmbaụ cara měndiagạ kakěndagi kitẹ su Mawu tatapẹ̌ matoghasẹ̌. I sie němohẹ, ”Pěmpẹ̌kal᷊iomaneng sidutu.” Bọu ene i sie lai němohẹ, ”Pakakakědang mẹ̌kal᷊iomaneng.” (1 Tes. 5:17; Rm. 12:12) Kawe nụe daroa makarani si kitẹ dingangu Mawu? Su tempong mẹ̌doa, i kitẹ mẹ̌bisara si Yehuwa hakị u ene i kitẹ botonge mědal᷊ahapị dingang’E. (Mzm. 86:3) Su tempong nẹ̌běke pěndang i kitẹ si Yehuwa, i kitẹ kakạranine dingang’E. (Mzm. 65:3) Bọu ene, mạeng nakapěndang daroang i kitẹ nisimbaheng, kakěndagi kitẹ si Sie kakạguwạe. I kitẹ mangimang ’Yehuwa maraning taumata kụ měkẹ̌kui si Sie’. (Mzm. 145:18) Ual᷊ingu i kitẹ mangimang Yehuwa makěndagẹ̌ dingangu mẹ̌tul᷊ung, ene makakoạ si kitẹ botonge tumatěngo haghing sigěsạ orasẹ̌ ini dingangu su tempo mahi.

11, 12. Kerea i kitẹ měnoghasẹ̌ kakěndagi kitẹ su těntirong Alkitapẹ̌?

¹¹ Tau Sahani makěndagẹ̌ su katěngadẹ̌ arau těntirong Alkitapẹ̌. Yesus naul᷊ị si Amange, ”Hengetang i Amang e kai katěngadẹ̌.” (Yoh. 17:17) Tadeạu makěndagẹ̌ su těntirong Alkitapẹ̌, i kitẹ harusẹ̌ měngěndung lohone. (Kol. 1:10) Katewe piạ lai harusẹ̌ koateng i kitẹ. Pẹ̌tiněnạe bawerang měmamohẹ Mazmurẹ̌ 119. (Basa Mazmurẹ̌ 119:97-100.) Ěllo-ěllo, i kitẹ harusẹ̌ masau mẹ̌tiněna apa niwasa su Alkitapẹ̌. Mạeng mẹ̌tiněna gunane těntirong Alkitapẹ̌ su pěbawiahẹ̌, kakěndagi kitẹ su těntiro ene sauneng kakạtoghase.

¹² Pemazmur lai naul᷊ị, ”Apạ e karěngange wawera-Nu, temange něngalembong karěngange wọu madu.” (Mzm. 119:103) Bawasang Alkitapẹ̌ nisadiangu organisasing Mawu ene kai kere kaěng matemang. Su tempong kumaěng kaěng kẹ̌kapuluang i kitẹ, tantu i kitẹ tawe masahawụ měngěngsue kaěng ene. Kerene lai su tempong měngěndung, i kitẹ tawe mẹ̌sasahawụ. Mạeng měkoạ ene, i kitẹ sarung puluang su ”wawera lahiborẹ̌” bọu Alkitapẹ̌, kụ i kitẹ limembong gampang mẹ̌tahěndung apa niwasa dingangu měpakẹ ene gunang mẹ̌tul᷊ung taumata wal᷊inẹ.—Měn. 12:10.

13. Apa nakatul᷊ung si Yeremia kiměndagẹ̌ hengetang u Mawu? Apa pul᷊ise si sie?

¹³ Nabi Yeremia makěndagẹ̌ su hengetang u Mawu. I sie naul᷊ị, ”I Kau e nẹ̌bisarang iạ, dingangu iạ e rụdaringihẹ̌ apa’m bawera-Nu. Iạ e tataghuaneng’U, o MAWU Ruata Kụ Limembong Kawasa, ual᷊ingu ene kal᷊awọu wawera-Nu e makạl᷊uasẹ̌ dingangu makạl᷊unsemahẹ̌ si siạ e.” (Yer. 15:16) Yeremia mětẹ̌tiněna bawerang Mawu kụ i sie puluang su bawera ene. I sie měngẹ̌ngarěga hal᷊ẹ̌ e nakoạ wakil i Yehuwa dingangu nẹ̌bawa tatanata bọu Mawu. Mạeng i kitẹ makěndagẹ̌ su těntirong Alkitapẹ̌, i kitẹ mẹ̌tahěndung nakoạ Sahiding Yehuwa dingangu mẹ̌bawa habarẹ̌ mapia Kararatuang su ěllo samuri ini kai maarěga.

14. Apa lai botonge koateng i kitẹ tadeạu limembong makěndagẹ̌ su těntirong Alkitapẹ̌?

¹⁴ Tadeạu limembong makěndagẹ̌ su těntirong Alkitapẹ̌, i kitẹ harusẹ̌ marading měngibadah. Sene, i kitẹ nitěntirong i Yehuwa. Sěmbaụ cara i kitẹ nitěntiro ene kai bọu pěngangěndungang  Alkitapẹ̌ sabang misa měpakẹ Měhabarẹ̌. Tadeạu makaěbạ gunane, i kitẹ harusẹ̌ měnadia kal᷊imona. Contone, i kitẹ botonge měmarikěsa kěbị ayate. Orasẹ̌ ini, seng gampang měn-download arau mẹ̌basa Měhabarẹ̌ su bentuk elektronik ual᷊ingu ini nisadia su lawọ bawera su situs Web jw.org dingangu su aplikasi JW Library. Piram baụ bentuk elektronik ene makatul᷊ung si kitẹ masahawụ mědeạ ayatẹ̌. Katewe, maning cara apa nipakẹ, i kitẹ sauneng kuměndagẹ̌ těntirong Alkitapẹ̌ mạeng tawe masahawụ mẹ̌basa dingangu mẹ̌tiněna ayate.—Basa Mazmurẹ̌ 1:2.

15, 16. (a) Parenta apa nighělị i Yesus su Yohanes 13:34, 35? (b) Kerea kakěndagẹ̌ su Mawu dingangu su těntirong Alkitapẹ̌ piạ sěmpụe dingangu kakěndagẹ̌ su anạu sěmbaụ?

¹⁵ Su hěbi maraning papatene, Yesus naul᷊ị su manga murite, ”Tita wuhu Takụ onggotang si kamene: Pẹ̌kakakěndagẹ̌ko i kamene sěmbaụ su wal᷊ine. Kerẹewe Iạ seng kiměndag’i kamene, kerene lai i kamene hinon měmpẹ̌kakěndagẹ̌. Kereu i kamene lawọbe měmpẹ̌kẹ̌kakěndagẹ̌ e ute kal᷊awọu taumata e sarungbe makakasingkạ u i kamene kawe muritẹ̌-Ku.”—Yoh. 13:34, 35.

¹⁶ Kuměndagẹ̌ anạu sěmbaụ piạ sěmpụe dingangu kuměndagẹ̌ si Yehuwa. Mạeng tawe kuměndagẹ̌ Mawu, i kitẹ tawe makakoạ kuměndagẹ̌ anạu sěmbaụ i kitẹ. Kụ, mạeng tawe kuměndagẹ̌ anạu sěmbaụ, i kitẹ tawe makakoạ kuměndagẹ̌ Mawu. Rasul Yohanes němohẹ, ”Batụu taumata kụ ta kumakěndagu anạ u sěmbaụ e ikẹ̌kasilo, mamben tawe makakoạ kuměndagu Mawu Ruata tai kasasilone.” (1 Yoh. 4:20) Kakěndagẹ̌ si Yehuwa dingangu su anạu sěmbaụ lai piạ sěmpụe dingangu kakěndagẹ̌ su těntirong Alkitapẹ̌. Kawe nụe? Ual᷊ingu mạeng i kitẹ kuměndagẹ̌ apa nitěntirong Alkitapẹ̌, i kitẹ mapulu tumuhụ parenta gunang kuměndagẹ̌ Mawu dingangu anạu sěmbaụ.—1 Ptr. 1:22; 1 Yoh. 4:21.

17. Apa botonge koateng i kitẹ gunang měnodẹ kakěndagi kitẹ?

 ¹⁷ Basa 1 Tesalonika 4:9, 10. Apa botonge koateng i kitẹ gunang měnodẹ kakěndagẹ̌ su anạu sěmbaụ su sidang? Anạu sěmbaụ seng maghurang ěndịu harusẹ̌ itul᷊ung gunang makoạ sarang pěngangibadang. Arau piạ barang koateng su wal᷊e sěngkatau wal᷊u. (Yak. 1:27) Hakị u ene, i kitẹ botonge mẹ̌tul᷊ung, měhiborẹ̌, dingangu mapadul᷊i su anạu sěmbaụ apang nasusah naung, depresi, arau nasigěsạ. (Baw. 12:25; Kol. 4:11) Bọu bawera dingangu kakanoạ, i kitẹ měnodẹ kakěndagẹ̌ ”su manga anạ u sěmbaụ i kitẹ tamba pangangimang”.—Gal. 6:10.

18. Apa makatul᷊ung mạeng i kitẹ nẹ̌sitori dingangu anạu sěmbaụ?

¹⁸ Alkitapẹ̌ naul᷊ị su ”ěllo pangěnsueěnge”, lawọ taumata kětạeng mẹ̌pandung watangeng i sire hala dingangu maanggang. (2 Tim. 3:1, 2) I kitẹ tau Sahani harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i měndiagạ kakěndagi kitẹ si Yehuwa, Hengetang’E, dingangu su anạu sěmbaụ tatapẹ̌ matoghasẹ̌. Ual᷊ingu tawe nasukụ, pẹ̌sěnsul᷊ẹ i kitẹ měsẹ̌sitori. Katewe ual᷊ingu makěndagẹ̌ su anạu sěmbaụ, i kitẹ mapulu lighạ mẹ̌dame dingangi sire. (Ef. 4:32; Kol. 3:14) Abe wala kakěndagi kitẹ mailang! Katewe turusẹ̌ e pěnodẹ kakěndagẹ̌ si Yehuwa, Hengetang’E, dingangu su anạu sěmbaụ i kitẹ.